بازخوانی دیدگاه فقهی علامه طهرانی نسبت به استعمال لفظ «امام» در غیر‌معصوم

مطالعات فقهی و فلسفی

دوره 13، شماره 52، دی 1401، صفحه 55-66   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مهرداد حسن بیگی¹؛ محمدحسن وکیلی^{* 2}

¹دانشجوی دکتری، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران

²مدرس حوزه علمیه مشهد، موسسه راهبردی علوم و معارف اسلام، مشهد ایران

چکیده

علامه طهرانی استعمال لفظ امام در غیر­معصوم را جایز ندانسته و بر حرمت چنین استعمالی حکم نموده است. ایشان قائل است واژه امام با کاربرد اسمی (نه وصفی) در فرهنگ شیعه منحصر در معصوم به‌کار می­رود و در شرع انور استعمال برخی القاب در غیر­معنای اصطلاحی خود، حکم حرمت دارد. هدف پژوهش حاضر واکاوی مستندات فقهی این دیدگاه است. مسئله اصلی پژوهش تبیین مستندات این حکم فقهی است. روش پژوهش توصیفی - تحلیلی بوده و نتایج نشان داد که علامه با استناد به تحقق هتک حرمت فقهی، ترسیم ناحیه استعمال این لفظ را به دلایلی که این استعمال را جایز شمرده­اند، مردود می­داند. دلیل دیگر نیز وجود برخی روایات ناهی برخی واژگان اختصاصی  است که در شرع بر غیرمعصومین مورد نهی واقع شده است. ایشان با طرح امکان خطا و عدم عصمت ولی فقیه، و با این مبنا که در زمان غیبت، امامت اختصاص به حضرت مهدی دارد و ولایت فقیه تحت ولایت حضرت مهدی است، معتقد است تنها می‌توان واژه «نائب الامام» را برای ولی فقیه بکار برد.

کلیدواژه‌ها

ولایت فقیه؛ امام؛ نائب الامام؛ حکومت اسلامی؛ علامه طهرانی؛ غیرمعصوم

مراجع

ابن سینا، حسین بن عبد الله (1413ق). الاشارات و التنبیهات. بیروت: موسسه النعمان، ج1.

ابن منظور، محمد بن مکرم (1375). لسان العرب. بیروت: دارالبیروت، ج1.

بجنوردی، محمد (1379). قواعد فقهیه. تهران: موسسه نشر و آثار امام خمینی، ج5.

طوسی، نصیرالدین (1395). اساس الاقتباس. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

طهرانی، محمدحسین (1428ق). امام‌شناسی. مشهد: انتشارات علامه طباطبایی، ج18.

طهرانی، محمدصادق (1440ق). نور مجرد. مشهد: انتشارات علامه طباطبایی.

قزوینی رازی، احمد بن فارس (1979م). معجم المقایس اللغة. بیروت: انتشارات دارالفکر، ج1.

مجلسی، محمدباقر (1403ق). بحار الانوار. بیروت: دارالاحیاء التراث العربی، ج38، 53، 24، 25.

مصطفوی، حسن (1362). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. قم: مرکز نشر آثار علامه مصطفوی، ج1.