مقایسه آلکالوئیدهای پایه‌های نر و ماده ارمک کبیر (Ephedra major Host.) و ارمک میانه (Ephedra intermedia Schrenket.)

فصلنامه بیولوژی کاربردی

دوره 12، شماره 48، دی 1401، صفحه 41-62   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مریم احمدی¹؛ بابک دلنواز هاشملویان^{* 2}؛ عذرا عطایی عظیمی³؛ پژمان مرادی⁴

¹دانشجوی دکتری، گروه زیست‌شناسی، دانشکده کشاورزی، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران.

²دانشیار، گروه زیست‌شناسی، دانشکده کشاورزی، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران

³دانشیار، گروه زیست‌شناسی، دانشکده کشاورزی، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران.

⁴دانشیار، گروه باغبانی، دانشکده کشاورزی، واحد ساوه، دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران

چکیده

هدف: گونه‌های مختلف ارمک‌ها دو پایه بوده، و این دو پایه از نظر شکل ظاهری مشابه هستند. این گیاهان دارویی سرشار از متابولیت‌های ثانوی مانند آلکالوئید می‌باشند. هدف تحقیق حاضر مطالعه آلکالوئیدهای دو پایه دو گونه ارمک کبیر و میانه برای شناسایی پایه نر و ماده در دوران اولیه رشد بود.
مواد و روش‌ها: در خرداد ماه 1397، شاخساره پایه‌های نر و ماده زمان گلدهی ارمک کبیر
(Ephedra major Host.)، از بیجار کردستان و ارمک میانه (E. intermedia Schrenket.)، از ساوه جمع‌آوری شدند. از شاخساره پایه‌های نر و ماده عصاره آلکالوئیدی آماده و ترکیبات عصاره‌ها با کروماتوگرافی لایه نازک و گازکروماتوگرافی جرمی مورد مطالعه قرار گرفتند.
یافته‌ها: کروماتوگرافی لایه نازک آلکالوئید شاخساره پایه‌های نر و ماده ارمک کبیر و ارمک میانه نشان داد که دو پایه از نظر نوع آلکالوئید با یکدیگر متفاوت هستند. گازکروماتوگرافی جرمی نشان داد که در عصاره آلکالوئیدی پایه‌های ماده و نر ارمک کبیر، به ترتیب بیش از 24 و 28 آلکالوئید و در ارمک میانه به ترتیب 19 و 20 آلکالوئید با بیش از mgg-1dw2/0 وجود دارد. بیشترین آلکالوئید پایه ماده ارمک کبیر، 2-اوگسازولیدینون و سه آلکالوئید دارویی مهم افدرین، آمفتامین و سروتونین و بیشترین آلکالوئیدها در پایه نر پزدوافدرین، افدرین و 2-اوگسازولیدینون بود. بیشتر آلکالوئید‌ها در دو پایه متفاوت بودند. آلکالوئیدهای افدراوکسان، تترامتیل اوریک اسید، ارگوتامین و فن دیمترازین، چهار آلکالوئید دارویی مهم در پایه ماده ارمک میانه بودند. بیشتر آلکالوئیدهای پایه نر و ماده ارمک میانه متفاوت بودند. در هر دو پایه ارمک میانه، افدرین و پزدوافدرین، مشاهده نشد.
نتیجه‌گیری: دو گونه ارمک کبیر و میانه و پایه‌های نر و ماده، هر یک از نظر آلکالوئیدها و دیگر مواد مؤثر، با هم متفاوت بوده و با نظر گرفتن یک آلکالوئید متفاوت، می‌توان آنها را در دوران اولیه رشد شناسایی کرد.
 

کلیدواژه‌ها

آلکالوئید؛ افدرین؛ پزدوافدرین؛ آمفتامین؛ سروتونین؛ ارمک کبیر

مراجع

1. Gharaman A. Cormophytes of Iran. Tehran: Markaz nasher daneshgahi, 2004. [in persian]
2. Lee MR. The history of Ephedra (ma-huang). J R -Coll Physicians Edinb. 2011; 1(41): 78-84.
3. Asadi M. Flora of Iran: Ephedraceae Family. Tehran: Research Institute of Forest and Rangelands, 2000: 58. [in persian]
4. Cao Z, Yin Y, Mao F, Peng Y, Zhung X, Liang, Tiant H & Zhao Y. Influence of the rhizosphere soils on essential elements of E. sinica herbaceous stems. Emirates Journal of Food and Agriculture. 2018; 30(1): 29-38.
5. Juarez DG, Moratilla AE, Flores J, Figueroa SH, Taguena NM, & Bautista E. A review of the Ephedra genus: Distribution, ecology, ethnobotany, phytochemistry and pharmacological Molecules. 2020; 25(3283): 1-37.
6. Renaudin JP. Reversed-phase high perfomance liquid chromatographic characteristic indole alkaloids from Catharantus roseus. Journal of chromatography. 1984; 291: 165-174.
7. Moriss, LJ. Fraction of cholesterol esters by Thin Layer Chromatography (TLC). Lipid research. 1963; 4(3): 357-359.
8. Ataei Azimi A, Delnavaz Hashemloian B & Amirinia A. The comparison of Alkaloid, phenol and Antioxidant activity of wild Ephedra intermedia (Schrenket) in vlivo and invitro Plant physiology and processing. 2017; 6(21): 143-152.[in persian]
9. Ataei Azimi A & Delnavaz Hashemloian B. In vitro shoot and callus induction and alkaloid content of Ephedra intermedia of Iran. Journal of plant sciences. 2015; 3(1): 1-8. [in persian]
10. Aghdasi M, Bojnoordi M, Mianabadi M & Nadaf M. chemical componants of the Ephedra major from Iran. Natural product research. 2016; 30(3): 369-371. [in persian]
11. Bojnoordi MM, Aghdasi M, Mianabadi M & Nadaf M. Acomparative study on some secondary metabolites of male and female stems of Ephedra major Iranian Journal of medicinal and aromatic plants. 2016; 32(2)76: 290-300. [in persian]
12. Juarez DG, Moratilla AE, Flores J, Figueroa SH, Taguena NM, Jimenez JM, Ramirez AM, Trujillo J & Bautista E. A review of the Ephedra genus: Distribution, ecology, ethnobotany, phytochemistry and pharmacological properties. Molecules. 2021; 25(3283): 1-37.
13. Pellati F & Benvenuti S. Determination of epedrin alkaloids in Ephedra natural products using HPLC on a pentafluorophenylpropyl stationary phase. Journal of pharmaceutical and biomedical analysis. 2008; 48: 254-263.
14. Caveney S, Charlet DA, Freitag H, Stolte MM & Starratt AN. New obsrvations on the secondary chemistry of world Ephedra. American journal of botany. 2001; 88(7): 1199-1208.
15. Elhadef K, Smaoui S, Fourati M, Ennouri K & Mellouli L. Areview on worlwide Ephedra history and story. 2020; 1(22): 1540-638.
16. Mtsuura H & Fet-Neot A. Plant Alkaloids. Plant toxins, Springer science. Business Media Dodrecht. 2015; 1(15): 254-263.
17. Edrah SM, Aljenkawi A, Omeman A & Alafid F. qualitative and quantities analysis of phytochmicals of varios extract for Ephedra altissima from Libya. Journal of medicinal plants studies. 2016, 4(3): 119-121.
18. Abourashed EA, El-Alfy AT, Khan IA & Walker L. Ephedra in perspective-a current review. Phytotherapy Research. 2003; 17(7): 703-711.