تبیین جامعه شناختی مصادیق قرآنی عدالت اجتماعی از دیدگاه علامه طباطبایی در تفسیرالمیزان

مطالعات جامعه شناسی

مقاله 9، دوره 16، شماره 60، آذر 1402، صفحه 179-195   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jss.2023.1974436.1523

نویسندگان

محمد رشیدی¹؛ سیدمحمد ایازی^{* 2}؛ سید محمد باقری حجتی³؛ مهدی مهریزی⁴

¹دانشجوی دکتری رشته علوم قرآن وحدیث، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

²استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران (نویسنده مسئول). E- mail: [e-mail]

³استاد تمام گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

⁴دانشیار گروه علوم قران و حدیث، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

حوزه جامعه‌شناختی عدالت اقتصادی یکی از مهم‌ترین و آشکارترین حوزه‌های عدالت اسلامی است که قرآن در ضمن آیات مختلفی طرح کرده است. حوزه اجتماعی عدالت اقتصادی در قرآن بر پایه حفظ حریم مالی دیگران و تشویق به کار و برقراری مساوات و برابری در معاملات بنا شده است و در سه مرحله مبدأ محور، فرایند محور، نتیجه محور قابل بررسی است. رعایت عدالت اقتصادی جامعه‌شناختی یکی از زمینه‌های تعالی و رشد جامعه است که مفسران قرآن کریم اهتمام بالغی در تفسیر این قبیل از آیات نموده‌اند و سعی کرده‌اند با تبیین و تفسیر دقیق این آیات ابعاد و شاخصه‌های نظریه عدالت جامعه­‌شناختی  اقتصادی  قرآنی را مشخص کنند. این پژوهش   به روش تحلیلی- توصیفی بر اساس دیدگاه علامه طباطبایی در  تفسیر المیزان به بررسی مصادیق عدالت اجتماعی اقتصادی  در ضمن سه محور مذکور می‌پردازد و مصادیق عدالت اقتصادی جامعه‌شناختی را  مورد سنجش و بررسی قرار می‌دهد و به چگونگی روش مفسر در استخراج مصادیق از آیات قرآن می‌پردازد. علامه طباطبایی با تکیه ‌بر مفاهیم فلسفی و یا آگاهی از آیین کشورداری و نظام عدلیه الهی به تشریح روشنگرانه و دقیق مصادیق جامعه‌­شناختی پرداخته است  و در موارد مورد نیاز، مثال‌ها  و نمونه‌های  تاریخی و روایی را در لابه‌لای تفسیر گنجانده است.

کلیدواژه‌ها

قرآن؛ مصادیق عدالت اقتصادی؛ تفسیر المیزان؛ علامه طباطبایی؛ جامعه‌شناختی اقتصادی

مراجع

قرآن کریم، ترجمه فولادوند

الاصفهانی راغب، (1996م)، مفردات، دمشق دار القلم،

بجنوردی، میرزا حسن (‏1377)، القواعد الفهقیة، قم: نشر الهادی، چاپ اول

توسلی، حسین (1375)، مبانی نظری عدالت اجتماعی، تهران: مدیریت بهره وری بنیاد مستضعفان

حسینی، سیدرضا، (1388)، معیارهای عدالت اقتصادی از منظر اسلام(بررسی انتقادی نظریه شهید صدر)، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، س8، ش32، صص 5ـ 37

خوری، سعید،(1374) اقرب الموارد فی فصح العربیه، قم: چاپخانه أسوه، چ اول،

دهخدا علی اکبر، (1341)، لغت نامه دهخدا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

سجادی، سید جعفر، (1362) فرهنگ معارف اسلامی، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان ایران

عیوضلو، حسین (1384)، عدالت و کارایی در تطبیق با نظام اقتصادی اسلام، تهران: دانشگاه امام صادق (ع)، چاپ اول.

طباطبایی، محمدحسین (1411)، تفسیر المیزان، بیروت: مؤسسه أعلمی للمطبوعات

ــــــــــ (بی تا) المیزان، قم: جامعة المدرسین فی الحوزة العلمیة

الفاخوری، حنا، تاریخ فلسفه در جهان اسلامی، ترجمه و تشخیص عبدالحمید آیتی،تهران.

فارابی، (1361ش) اندیشه های اهل مدینه فاضیه، ترجمه و تشخیص سید جعفر سجادی، تهران

مصطفوی، میرزا حسن (1367) تفسیر روشن، تهران: چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.

مطهری، مرتضی، (1352) بررسی اجرای مبانی اقتصاد، تهران انتشارات حکمت،.. مطهری، مرتضی، (1352)،

..........................عدل الهی. تهران: صدرا

نفیسی، علی اکبر، (1352)فرهنگ نفیسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران

ویلیام تی، بلوم (1373)، نظریه‌های نظام سیاسی، تر: احمد تدین، تهران، نشر أران

یوسفی، احمد علی (1384)، عدالت اقتصادی، مجله اقتصاد اسلامی، تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی