تحلیل نظری و تجربی شاخص توان خانوار در مواجهه با ریسک در ایران

دو فصلنامه علمی - تخصصی اقتصاد توسعه و برنامه ریزی

مقاله 10، دوره 9، شماره 2، اسفند 1401، صفحه 167-184   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فرزام سجادیه^* ؛ مولود جعفری

دکتری علوم اقتصادی

چکیده

در این مقاله به تحلیل و محاسبه شاخص توان خانوار در مواجهه با ریسک در ایران طی سال‌های 1400-1379 پرداخته شد. بدین منظور به پیروی از فوآ (2014) چهار مؤلفه اصلی تشکیل‌دهنده شاخص مذکور، شامل دسترسی خانوار به منابع مالی، حمایت اجتماعی، سرمایه‌ انسانی و ظرفیت اقتصادی دولت در نظر گرفته شد. با توجه به شرایط ایران و داده‌های در دسترس، اعتبارات داخلی اعطاء شده به بخش خصوصی و شاخص استحکام حقوق قانونی به‌عنوان مؤلفه‌های دسترسی خانوار به منابع مالی، تعداد کارگران برخوردار از مزد و حقوق و میزان پرداخت‌های جبرانی به کارمندان به‌عنوان مؤلفه‌های حمایت اجتماعی، متوسط سال‌های تحصیل و نرخ واکسیناسیون سرخک به‌عنوان مؤلفه‌های سرمایه‌ انسانی، بدهی‌‌های دولتی و تضمین شده توسط دولت و میزان دسترسی به امکانات بهداشتی پیشرفته به عنوان مؤلفه‌های ظرفیت اقتصادی دولت در نظر گرفته شدند. برای وزن‌دهی به مولفه‌های تشکیل‌دهنده شاخص از روش تحلیل مؤلفه اصلی (PCA) استفاده شد. نتایج حاکی از آن بود که پرداخت‌های جبرانی به کارمندان بیشترین و کارگران برخوردار از مزد و حقوق کمترین وزن را در شکل‌دهی شاخص داشته‌اند. سایر متغیرهای موثر بر شاخص به ترتیب وزن برآوردی عبارت از اعتبارات داخلی اعطاء شده به بخش خصوصی، نرخ واکسیناسیون سرخک، میزان دسترسی به امکانات بهداشتی پیشرفته، بدهی‌های دولتی و تضمین شده توسط دولت و استحکام حقوق قانونی هستند.

کلیدواژه‌ها

خانوار؛ ریسک؛ تحلیل مؤلفه اصلی

مراجع

آقایی، م، رضاقلی­زاده، م و باقری، ف. (1392). بررسی تأثیر سرمایه انسانی بر رشد اقتصادی در استان­های ایران، فصلنامه پژوهش و برنامه­ریزی در آموزش عالی، شماره 67: 44-21.

رئیس­پور، ع و پژویان، ج. (1392). آثار مخارج بهداشتی دولت بر رشد اقتصادی و بهره­وری در ایران: رویکرد منطقه­ای، فصلنامه برنامه­ریزی و بودجه، سال 18، شماره 4: 68-43.

سجادیه خواجوئی، ف، بختیاری، صادق و قبادی، س. (1400). ارزیابی تأثیر آمادگی خانوار در برابر ریسک بر رشد اقتصادی ایران، فصلنامه اقتصاد کاربردی، دوره 11، شماره 37: 124-93.

سجادیه خواجوئی، ف، بختیاری، صادق و قبادی، س. (1401). ارزیابی نقش مدیریت ریسک خانوار در رشد اقتصادی: شواهدی از کشورهای منتخب عضو سازمان همکاری اسلامی با تأکید بر ایران، فصلنامه اقتصاد مقداری، دوره 19، شماره 3: 124-93.

سرلک، ا و هژبرکیانی، ک. ( 1394). تأثیر مخارج بهداشتی بر رشد اقتصادی استان­های کشور، فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، سال 4، شماره 13: 185-171.

شیرالی، غ، طهماسبی، ی، افشاری، د و محمدصلاحی، ل. (1399). ارائه الگویی برای ارزیابی کمی تاب­آوری سیستم­های فنی-اجتماعی با استفاده از مدل­های تصمیم­گیری چند معیاره: مطالعه موردی در یکی از سایت­های نفتی، سلامت کار ایران: 57-17.

عطرکار­ روشن، ص، نوریان، م و شیرین­بخش، ش. (1395). تأثیر مخارج اجتماعی دولت­ها بر توسعه اقتصادی زنان با تأکید بر آموزش و سلامت در منتخبی از کشورهای آسیایی، مطالعات اجتماعی روان­شناختی زنان، سال 14، شماره 3: 60-37.

گوهری، ل، سلیمی­فر، م و ابوترابی، م.­ع. (1393). بررسی اثر توسعه مالی بر سرمایه انسانی، فصلنامه پژوهش­های اقتصادی، سال 16، شماره 3: 207-181.