واکاوی فقهی غرری بودن معامله بیت کوین

فقه و تاریخ تمدّن

دوره 8، شماره 3، مهر 1401، صفحه 20-27   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

رضا پورصدقی^{* 1}؛ محمد فائزی²؛ سید صادق آذریان³

¹پژوهشگر مرکز مطالعات فقهی پزشکی قانونی

²استاد حوزه علمیه قم

³دانش آموخته سطح چهار حوزه علمیه قم

چکیده

امروزه با رواج رمز ارزها در فضای مجازی، پرسش‌های مختلفی به لحاظ فقهی شکل گرفته است. جواز معامله بیت‎کوین مهمترین سؤالی است که در این رابطه به دلیل نفوذ بیت‌کوین در بین معامله‌گران رمز ارزها پرسیده می‎شود که از سوی برخی از فقها با استناد به بطلان غرر، معامله بیت‌کوین را باطل دانسته‎اند. نوشته حاضر با بررسی ماهیت غرر و تطبیقات آن در فقه در صدد است به نحوه تطبیق این عنوان بر معامله بیت‎کوین از منظر مبانی فقها بپردازد. بررسی مفهوم «غرر» و همچنین نحوه به کارگیری آن در فقه نشان می‎دهد غرری که در بیع مورد نهی است دارای یکی از سه معنای خطر، جهالت و خدعه است و هیچ یک از این معانی قابل تطبیق بر معامله بیت‎کوین نیست. همچنین فقهاء با استناد به بطلان غرر معاملاتی را باطل دانسته‎‎اند مهمترین این موارد عبارتند از؛ معامله‎ای که قدرت بر تسلیم عوضین وجود ندارد، معامله‎ای که عوضین مجهول هستند، معامله کالایی که فاقد منفعت عقلائی است و معامله کالایی که قابل تملک نیست. هیچ یک از خصوصیات مذکور در معامله بیت‎کوین وجود ندارد. بنابراین هیچ یک از معانی و تطبیقات غرر برای معامله بیت‎کوین قابل تطبیق نیست.
امروزه با رواج رمز ارزها در فضای مجازی ، پرسشهای مختلفی به لحاظ فقهی شکل گرفته است. جواز معامله بیت کوین مهمترین سوالی است که در این رابطه به دلیل نفوذ بیت کوین در بین معامله گران رمز ارزها پرسیده می‎شود که از سوی برخی از فقها با استناد به بطلان غرر معامله، بیت کوین را باطل دانسته‎اند. نوشته حاضر با بررسی منابع کتابخانه‌ای، ماهیت غرر و تطبیقات آن در فقه را مورد مطالعه قرار داده است تا نحوه تطبیق این عنوان را بر بیت کوین و معامله آن بررسی کند. بررسی مفهوم «غرر» و همچنین نحوه به کار گیری آن در فقه نشان می‎دهد فقهاء برای غرری که در بیع مورد نهی است سه معنای خطر و جهالت و خدعه را بیان نموده‌اند

کلیدواژه‌ها

بیت کوین؛ رمز ارز؛ غرر؛ معامله