بررسی نمودها و کارکردهای موسیقی آفرینش در اندیشة عارفان

عرفان اسلامی

دوره 20، شماره 75، فروردین 1402، صفحه 369-391   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سعید رضائی¹؛ محمدرضا اسعد^{* 2}؛ فاطمه قهرمانی³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبـیات فارسی، واحد اراک، دانـشگاه آزاد اسـلامی، اراک، ایران.

²استادیار گروه زبان و ادبـیات فارسی، واحد اراک، دانـشگاه آزاد اسـلامی، اراک، ایران. نویسنده مسئول: [e-mail]

³استادیار گروه زبان و ادبـیات فارسی، واحد اراک، دانـشگاه آزاد اسـلامی، اراک، ایران.

چکیده

تمامی افسانه­های موجود در باب موسیقی نظیر هرمس، فیثاغورث، آپولون و ... بر پیدایش اسطوره­ای موسیقی حکایت­دارند. بر پایة این افسانه­ها، گونه­ای موسیقی کیهانی، با بُعدی متافیزیکی، وجوددارد که از دیدگاه متفکران هندی، هیچ­گونه بدعتی را در آن راه نیست و یا با بسطی مفهومی بوسیلة نوافلاطونیانی چون بوئیثوس، همة موسیقی­های عالم، بازتاب یک موسیقی کیهانی همتراز هستند. از این دیدگاه با رهایی موسیقی از فضایی یک­سویه و مونولوگ، تمامی موجودات از روح بشریِ همپایه­ای برخوردارند که درنتیجة آن، نغمه­های ملکوتی و آسمانی در آن­ها جاری و ساری است. با توجه به پیوستگی­هایی که بین گسترة عرفان اسلامی و علم موسیقی وجوددارد، در بررسی صورت­گرفته در باب کارکردهای موسیقی کیهانی در متون مختلف عرفانی، مشاهده­شد که موسیقی کیهانی در مباحثی چون عهد الست(تداعی کلام حق با شنیدن هر نغمه و سازی)، آسمانی و فرعی­بودن سماع به دلیل کشش­های ربانی، جاری بودن موسیقی کیهانی در همة موجودات و برخورداری از آن به تناسب ظرفیت و حالات درونی، زمینه­سازی شهود حقایق ملکوتی به­وسیلة موسیقی این جهانی و... نمود برجسته­ای داشته­است. بررسی پیش رو، به شیوة توصیفی- تحلیلی است.

کلیدواژه‌ها

موسیقی کیهانی؛ باورهای اساطیری؛ عرفان

مراجع