بررسی تطبیقی مبانی تعلق نفقه زوجه در فقه اسلامی و آثار آن در زندگی زناشویی

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

دوره 19، شماره 70، اسفند 1401، صفحه 99-117   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2023.700472

نویسندگان

سهیلا رستمی^{* 1}؛ وریا حفیدی¹؛ ابوبکر احمدی²

¹استادیار، گروه فقه شافعی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران.

²دانشجوی دکترا، گروه فقه شافعی، دانشکده الهیات، دانشگاه تهران، تهران، ایران .

چکیده

نظام مالی نفقه از آثار ازدواج و از حقوق ثابت زوجه و جزو مسئولیت‌های زوج در فقه اسلامی است. همه مذاهب اسلامی در خصوص لزوم پرداخت نفقه به زوجه اتفاق‌نظر دارند؛ اما در مبنای ثبوت علت آن هم‌رأیی نیستند و عقد ازدواج، حبس، تمکین، وجوب با عقد و استقرار با تمکین، تمکین و احتباس، دخول زوج بالغ و یا فراخوانده شدن زوج برای دخول البته درصورت حصول شرایط، و پذیرش حق ریاست و سرپرستی زوج بر خانواده را از مبانی و علل تعلق نفقه به زوجه بیان نموده‌اند. مقاله حاضر با روش توصیفی تحلیلی و به شیوه تطبیقی میان مذاهب اسلامی به بررسی دیدگاه‌های مطرح شده از جانب فقها پرداخته است. حاصل استقراء و بررسی دیدگاه‌های فوق، پذیرش نظریه تمکین به‌عنوان مبنای ثبوت نفقه‌ی زوجه است؛ زیرا جامع سایر نظرات و همگام و هماهنگ با مقاصد شریعت، هدف از ازدواج و رسالت کلی بنیاد خانواده است.

کلیدواژه‌ها

احتباس؛ ازدواج؛ تمکین؛ زوجه؛ فقه اسلامی؛ مبنا شناسی؛ نفقه

مراجع

• قرآن کریم.
• ابن بزیزه، عبدالعزیز. (1431). روضة المستبین فی شرح کتاب التلقین. بیروت: دار ابن حزم.
• ابن حزم، علی (بی‌تا). المحلی بالآثار. بیروت: دار الفکر.
• ابن رشد، محمد بن احمد. (1425). بدایة المجتهد و نهایة المقتصد. قاهره: دار الحدیث.
• ابن الرفعة، احمد (2009). کفایة النبیه فی شرح التنبیه. بیروت: دار الکتب العلمیة.
• ابن قدامه، عبدالله(1405). المغنی. بیروت: دار الفکر.
• ابن قدامه، موفق الدین(1414). الکافی فی فقه الإمام أحمد. بیروت: دار الکتب العلمیة.
• ابن ماجه، محمد (بی‌تا). سنن ابن ماجه. بیروت: دار إحیاء الکتب العلمیة.
• ابن مفلح، ابراهیم (1418). المبدع فی شرح المقنع. بیروت: دار الکتب العلمیة.
• ابن الملقن، عمر بن علی(1421). عجالة المحتاج إلی توجیه المنهاج. اردن: دار الکتاب.
• ابن منظور، محمد (1414). لسان العرب. بیروت: دار صادر.
• ابن نجیم، زین الدین (بی‌تا). البحر الرائق شرح کنز الدقائق. بیروت: دار الکتاب الإسلامی.
• ابوداود، سلیمان بن الأشعث(بی‌تا). سنن ابی داود. بیروت: المکتبة العصریة..
• اراکی، محمد علی(1377ش). کتاب النکاح. قم: نورنگار.
• افسری، سالم (1395ش). مختصری در قواعد فقه. سنندج: آراس.
• بابرتی، محمد بن محمد(بی‌تا). العنایة شرح الهدایة. بیروت: دار الفکر.
• بحرانی، یوسف (1409). حدائق الناظره فی احکام العتره الطاهره. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
• بغوی، حسین بن مسعود (1418). التهذیب فی فقه الإمام الشافعی. بیروت: دار الکتب العلمیة.
• جرجانی، علی بن محمد(1403). التعریفات. بیروت: دار الکتب العلمیه.
• جزیری، عبدالرحمن (1406). الفقه علی المذاهب الأربعة. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
• جلالی‌زاده، جلال(1387ش). مبادی و اصطلاحات علم فقه. تهران: احسان.
• حلی، محمد بن حسن (1387). إیضاح الفوائد فی شرح إشکالات القواعد. قم: المطبعة العلمیّة.
• حلی(محقق)، جعفربن حسن (1358). شرائع الاسلام. قم: موسسه اسماعیلیان.
• دسوقی، محمد بن احمد (بی‌تا). حاشیة الدسوقی على الشرح الکبیر. بیروت: دار الفکر.
• دمیاطی، عثمان بن محمد (1418). إعانة الطالبین علی حل ألفاظ فتح المعین. بیروت: دار الفکر .
• رجراجی، علی بن سعید (1428). منَاهِجُ التَّحصِیلِ ونتائج لطائف التَّأْوِیل فی شَرحِ المدَوَّنة وحَلِّ مُشکِلاتها. بیروت: دار ابن حزم.
• زبیدی، محمد بن محمد (بی‌تا). تاج العروس من جواهر القاموس. بیروت: دار الهدایة.
• زحیلی، وهبه (بی‌تا). الفقه الإسلامی و ادلته. دمشق: دارالفکر.
• زحیلی، وهبه (1420). الأسرة المسلمة فی العالم المعاصر. دمشق: دار الفکر.
• زرکشی، محمد بن عبدالله،(1413). شرح الزرکشی علی مختصر الخرقی. بیروت: دار العبیکان.
• زیدان، عبدالکریم (1413). المفصل فی احکام المرأه. بیروت: موسسه الرساله.
• زیلعی، عثمان بن علی (1313). تبیین الحقائق شرح کنز الدقائق. قاهره: المطبعة الکبری الأمیریة.
• سید سابق (1397). فقه السنة. بیروت: دار الکتاب العربی.
• شربینی، محمد (1415). مغنی المحتاج الی معرفة معانی ألفاظ المنهاج. بیروت: دار الکتب العلمیة.
• شوکانی، محمد بن علی (بی‌تا). نیل الأوطار شرح منتقی الأخبار. بیروت: دارإحیاء التراث العربی.
• شیرازی، ابراهیم بن علی (بی‌تا). المهذب فی فقه الإمام الشافعی. بیروت: دار الکتب العلمیة.
• صدوق، محمد بن علی(1362ش). الخصال. قم: منشورات جماعة المدرسین.
• طباطبایی، محمد حسین (1393). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
• طوسی، محمد بن الحسن. (بی‌تا). المبسوط فی فقه الإمامیة. بیروت: الشرق الأوسط.
• عاملی جُبَعی(شهید ثانی)، زین الدین بن علی (1413). مسالک الأفهام. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة.
• عینی، محمود بن احمد (1420). البنایة شرح الهدایة. بیروت: دار الکتب العلمیة. 5
• قاضی عبدالوهاب، عبدالوهاب بن علی (1425). التلقین فی فقه المالکی. بیروت: دار الکتب العلمیة.
• قرطبی، أبو عبد الله محمد (بی‌تا). الجامع لأحکام القرآن. ریاض: دار عالم الکتب.
• قلیوبی، احمد سلامه؛ عمیره، احمد البرلسی (1415). حاشیتا قلیوبی و عمیره. بیروت: دار الفکر.
• مازری، محمد بن علی (2008). شرح التلقین. بیروت: دار الغرب الإسلامی.
• ماوردی، علی بن محمد(بی‌تا). الإقناع فی الفقه الشافعی. بیروت: دارالفکر.
• مرغینانی، علی بن ابی بکر (بی‌تا). الهدایة فی شرح بدایة المبتدی. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
• مسلم، مسلم بن الحجاج (بی‌تا). صحیح مسلم. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
• مؤمن سبزواری، محمد باقر (بی‌تا). کفایة الأحکام. اصفهان: مدرسه صدر مهدوی.
• نجفی، محمد حسن (1404). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
• نسائی، احمد بن شعیب (1406). سنن النسائی. حلب: مکتب المطبوعات الإسلامیة.
• نووی، یحیی بن شرف (بی‌تا). المجموع شرح المهذب. بیروت: دار الفکر.
• نووی، یحیی بن شرف (1412). روضة الطالبین و عمدة المفتین. بیروت: المکتب الإسلامی.