تاثیر رفتار سرمایه‌گذاران بر رویکردهای مدیریت مالیات در بورس اوراق بهادار تهران

مطالعات اخلاق و رفتار در حسابداری و حسابرسی

مقاله 5، دوره 2، شماره 2 - شماره پیاپی 6، دی 1401، صفحه 133-160   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

نازنین بشیری منش¹؛ سعید معین فرد^{* 2}

¹استادیار، گروه حسابداری، دانشکده مدیریت، اقتصاد و حسابداری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

²کارشناسی ارشد، گروه حسابداری، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه پیام نور، مشهد، ایران

چکیده

هدف: هدف پژوهش حاضر، بررسی تأثیر مولفه‌های رفتار سرمایه‌گذاران بر رویکردهای مدیریت مالیات بود.
روش: در این پژوهش رویکردهای مدیریت مالیات شامل فرار مالیاتی، اجتناب از مالیات و راهکار جسورانه مالیاتی مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور از روش داده‌های ترکیبی (پانل دیتا)، براساس داده‌های سالانه شرکت‌‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی دوره زمانی 1393-1400 استفاده شده است. در نهایت تعداد 127 شرکت از طریق تکنیک حذف نظام‌مند به عنوان نمونه انتخاب و تجزیه و تحلیل داده‌‌های مذکور با استفاده از نرم‌افزار استتا نسخه 16 در سطح اطمینان 95 درصد اجرا شد. برای اندازه‌گیری گرایش احساسی سرمایه‌گذاران و توده‌واری، به ترتیب از شاخص EMSI و مدل هوانگ و سالمون (۲۰۰۶) استفاده شده است.
یافته‌ها: شواهد و یافته‌های تجربی پژوهش حاکی از آن است که رفتار سرمایه‌گذاران دارای اثر مثبت و معناداری بر رویکردهای مدیریت مالیات می‌باشد. به این معنی که با افزایش گرایش احساسی و رفتار توده‌وار سرمایه‌گذاران، میزان مدیریت مالیات مدیران شرکت‌ها نیز افزایش می‌یابد.
نتیجه‌گیری: نتایج پژوهش حاضر نشان داد که متغیرهای رفتاری سرمایه‌گذاران (رفتار توده‌وار و گرایش احساسی) دارای تأثیر مستقیم و معناداری بر رویکردهای مدیریت مالیات شرکت‌ها هستند. به این صورت که هرچه میزان رفتار توده‌وار و همچنین گرایش‌های احساسی سرمایه‌گذاران بیشتر باشد، میزان فرار، اجتناب و رویکرد جسورانه مالیاتی افزایش می‌یابد. لذا، رفتار سرمایه‌گذاران به عنوان یک عنصر مهم برهم‌زننده نظم بازارهای مالی تأیید شده است. نتایج این تحقیق می‌تواند در بهبود تصمیم‌گیری سیاست‌گذاران و سرمایه‌گذاران برای جهت‌دهی صحیح بازار سهام و مدیریت یکپارچه آن مثمرثمر باشد.

کلیدواژه‌ها

رفتار سرمایه‌گذاران؛ گرایش احساسی؛ رفتار توده‌وار؛ مدیریت مالیات؛ فرار مالیاتی؛ اجتناب مالیاتی؛ راهکار جسورانه مالیاتی

مراجع

اعتمادی، حسین؛ سپاسی، سحر؛ ساری، محمدعلی (۱۳۹5). چارچوب مفهومی طرح‌ریزی مالیات شرکتی. پژوهش حسابداری، 5(20)، ص61-80.

بشیری منش، نازنین؛ اورادی، جواد (1398). رفتار احساسی سرمایه‌گذاران و مدیریت سود حسابداری. پژوهش‌های تجربی حسابداری، 9(33)، ص77-99.                                  DOI: 10.22051/JERA.2018.18787.1911

بهارمقدم، مهدی؛ امینی‌نیا، میثم (۱۳۹۳). بررسی رابطه بین تمرکز مالکیت و جسورانه بودن مالیات. پژوهش‌های حسابداری مالی، 6(4)، ص21-139.

پورحیدری، امید؛ سروستانی، امیر (۱۳۹۲). شناسایی و تبیین عوامل مؤثر بر مدیریت مالیات. دانش حسابداری، 4(12)، ص110-89.

حیدرپور، فرزانه؛ تاری وردی، یداله؛ محرابی، مریم (۱۳۹۲). تأثیر گرایش‌های احساسی سرمایه‌گذاران بر بازده سهام. دانش مالی تحلیل اوراق بهادار، ۶(۱۷)، ص1-13.

رهنمای رودپشتی، فریدون؛ دیانتی دیلمی، زهرا؛ فخاری، فاطمه سادات (۱۳۹۰). نرخ مؤثر مالیاتی نقدی معیار سنجش اجتناب مالیاتی یا مدیریت سود افزایشی؟. پژوهش‌های تجربی حسابداری، 7(29)، ص93-115.

زنجیردار، مجید؛ لیتانی، مجتبی (۱۳۹۷). تاثیر گرایش‌های احساسی سرمایه‌گذاران و میزان استقراض شرکت بر انحراف سرمایه‌گذاری مورد انتظار. دانش سرمایه‌گذاری، 7(27)، ص58-39.

ستایش، محمدحسین؛ شمس‌الدینی، کاظم (۱۳۹۵). بررسی رابطه بین گرایش احساسی سرمایه‌گذاران و قیمت سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. پیشرفت‌های حسابداری، 8(1)، ص۱۲۵-۱۰۳.

سعیدی، علی؛ فرهانیان، سید محمدجواد (۱۳۹۰). رفتار توده‌وار سرمایه‌گذاران در بورس اوراق بهادار تهران. بورس اوراق بهادار، 4(16)، ص۱98-175.

سعیدی، علی؛ فرهانیان، سید محمدجواد (۱۳۹۴). مبانی اقتصاد و مالی رفتاری. انتشارات بورس.

شمس‌الدینی، کاظم؛ دانشی، وحید؛ سیدی، فاطمه (1397). تأثیر رفتار سرمایه‌گذاران و مدیریت بر بازدهی سهام. دانش حسابداری، 9(33)، ص189-163.

صالحی کلانپایی، سعیده (1396). بررسی تاثیر رفتار سرمایه‌گذاران بر اجتناب مالیاتی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. در: تبریز: اولین کنفرانس ملی نقش حسابداری، اقتصاد و مدیریت.

عسکری، مهدی؛ حاجی حسن معمار، احسان؛ متین مطلق، مریم (۱۳۹۴). تاثیر گرایش‌های احساسی سرمایه‌گذاران بر جریان نقد آزاد، اقلام تعهدی اختیاری و بازده سهام در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. در: دومین کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در مدیریت، اقتصاد و حسابداری.

کاویانی‌فرد، هاشم؛ خواجوی، شکرالله؛ عوض‌زاده فتح، فریبرز (1399). تأثیر مؤلفه‌های قدرت مدیرعامل بر سیاست‌های کاهش مالیات. پژوهش‌های حسابداری مالی، 12(44)، ص47-70.

نصیری، سعید؛ کعب عمیر، امیر؛ درسه، سید صابر (1399). تأثیر عدم اطمینان محیطی بر اجتناب از مالیات و فرار مالیاتی در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 9(36)، ص41-52.

Ahmad, M. & Wu, Q. (2022). Does Herding Behavior Matter in Investment Management and Perceived Market Efficiency? Evidence From an Emerging Market. Management Decision, 60(8), p.2148-2173. DOI: https://doi.org/10.1108/MD-07-2020-0867

Baker, M. & Wurgler, J. (2006). Investor Sentiment and the Cross Section of Stock Returns. Journal of Finance, 61(4), p.1645-1680. DOI: https://doi.org/10.1111/j.1540-6261.2006.00885.x

Baron, G. & Mocetti S. (2011). Tax Morale and Public Spending Inefficiency. International Taxation Public Finance, 18(6), p.724-749. DOI: https://doi.org/10.1007/s10797-011-9174-z

Coricelli, G., Rusconi, E. & Villeval, M.C. (2014). Tax Evasion and Emotions: An Empirical Test of Reintegrative Shaming Theory. Journal of Economic Psychology, Vol. 40, p.49–61.
DOI: https://doi.org/10.1016/j.joep.2012.12.002

Desai, M.A. & Dharmapala, D. (2006). Corporate Tax Avoidance and HighPowered Incentives. Journal of Financial Economics, 79(1), p.145-179.         
DOI: https://doi.org/10.1016/j.jfineco.2005.02.002

Desai, M.A. & Dharmapala, D. (2009). Corporate Tax Avoidance and Firm Value. The Review of Economics and Statistics, 91(3), p.537-546. DOI: https://doi.org/10.1162/rest.91.3.537

Dyreng, S., Hanlon, M. & Maydew, E. (2008). Long-run corporate tax avoidance. The Accounting Review, 83(1), p.61–82. DOI: https://doi.org/10.2308/accr.2008.83.1.61

Gul, F.A., Khedmati, M. & Shams, S. M.M. (2020). Managerial Acquisitiveness and Corporate Tax Avoidance. Pacific-Basin Finance Journal, Vol. 64. 
DOI: https://doi.org/10.1016/j.pacfin.2018.08.010

Hirshleifer, D. & Teoh, S.H. (2003). Herd Behaviour and Cascading in Capital Markets: A Review and Synthesis. European Financial Management, 9(1), p.25-66.
DOI: https://doi.org/10.1111/1468-036X.00207

Hwang, S. & Salmon, M. (2006). Sentiment and Beta Herding. Financial Econometrics Research Center. Warwick Business School.

Khalil, S. & Sidani, Y. (2020). The Influence of Religiosity on Tax Evasion Attitudes in Lebanon. Journal of International Accounting, Auditing and Taxatio, Vol.40.      
DOI: https://doi.org/10.1016/j.intaccaudtax.2020.100335

Kurauone, O., Kong, Y., Sun, H., Muzamhindo, S., Famba, T. & Taghizadeh-Hesary, F. (2021). The Effects of International Financial Reporting Standards, Auditing and Legal Enforcement on Tax Evasion: Evidence from 37 African Countries. Global Finance Journal, Vol.4.       
DOI: https://doi.org/10.1016/j.gfj.2020.100561

Li, B., Liu, Z. & Wang, R. (2021). When Dedicated Investors Are Distracted: The Effect of Institutional Monitoring on Corporate Tax Avoidance. Journal of Accounting and Public Policy, 40(6). DOI: https://doi.org/10.1016/j.jaccpubpol.2021.106873

Lin, M.C. (2010). The Effects of Investor Sentiment on Returns and Idiosyncratic Risk in The Japanese Stock Market. International Research Journal of Finance and Economics, Vol.60, p.29-43.

M.Argilés-Bosch, J., Somoza, A., Ravend, D. & García-Blandón, J. (2020). An Empirical Examination of The Influence of E-commerce on Tax avoidance in Europe. Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, Vol.41.     
DOI: https://doi.org/10.1016/j.intaccaudtax.2020.100339

Maciejovsky, B., Schwarzenberger, H. & Kirchler, E. (2011). Rationality vs. Emotions: The Case of Tax Ethics and Compliance. Journal of Business Ethics, No.109, p.339–350.

Manzon, G.B. & Plesko, G.A. (2001). The Relation Between Financial and Tax Reporting Measures of Income. Tax Law Review, Vol.55, p.175-214. DOI: https://dx.doi.org/10.2139/ssrn.264112

Richardson, G. (2008). The Relationship Between Culture and Tax Evasion Across Countries: Additional Evidence and Extensions. Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 17(2), p.67-78. DOI: https://doi.org/10.1016/j.intaccaudtax.2008.07.002

Uhde, A. (2021). Tax Avoidance Through Securitizatio. The Quarterly Review of Economics and Finance, Vol.79, p.411-421. DOI: https://doi.org/10.1016/j.qref.2020.07.008

Wen, W., Cui, H. & Ke, Y. (2020). Directors with Foreign Experience and Corporate Tax Avoidance. Journal of Corporate Finance, Vol.62. DOI: https://doi.org/10.1016/j.jcorpfin.2020.101624