ولایت قهری در حقوق ایران و نهاد مشابه در حقوق آمریکا

تحقیقات حقوقی بین المللی

دوره 16، شماره 60، شهریور 1402، صفحه 157-178   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/alr.2022.1958342.2358

نویسندگان

حسن فلاح¹؛ سید جواد سید علیزاده گنجی^{* 2}؛ بهنام قنبرپور³

¹دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائمشهر، ایران. رایانامه: [e-mail]

²استادیار گروه حقوق، واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائمشهر، ایران. (نویسنده مسئول). رایانامه:[e-mail]

³استادیار گروه حقوق، واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، قائمشهر، ایران. رایانامه: [e-mail]

چکیده

زمینه و هدف: حقوق اسلامی در کشورهایی که از فقه امامیه پیروی کرده است، ولایت بر طفل را بر عهده پدر قرار داده است و همچنین جد پدری را هم‌تراز و در ردیف پدر قرار داده و برای هر یک از آنان ولایت قهری برای اداره امور مالی و غیرمالی صغیر و نمایندگی قانونی او چه در زمان حیات دیگری و چه پس از فوت او قائل شده است. مطابق قانون مدنی نیز پدر دارای ولایت قهری است، اما مادر از حق ولایت بر فرزند خود محروم می‌باشد، مگر آنکه به‌موجب وصیت پدر، مادر ولیّ خاص شود. این در حالی است که در بسیاری از کشورها، غالباً منفعت فرزند موردتوجه است و نه جنسیت والدین او. در حقوق پیشین آمریکا نیز همانند ایران این پدر بود که نقشش در حضانت اهمیت داشت و مادر از تمامی حقوق حضانت فرزند خود محروم بود. لذا در این پژوهش به بررسی این امر می‌پردازیم که ولایت قهری در حقوق ایران و حقوق آمریکا از چه جایگاهی برخوردار است؟
 روش: این مقاله به روش توصیفی - تحلیلی انجام‌شده است.
یافته‌ها و نتایج: حضانت قانونی، حق و تعهدی است که به والدین جهت تصمیم‌گیری‌های مهم در امور زندگی کودک پس از طلاق داده می‌شود. باگذشت زمان و تحول در قوانین، مادر نیز در کنار پدر دارای حقوق و تکالیفی گردید. منفعت طفل مهم‌ترین تحول در حقوق حضانت بوده و دادگاه‌ها می‌بایست بر مبنای فرضیه بهترین منفعت طفل، حضانت را به شایسته‌ترین شخص اعم از پدر یا مادر بدهند. بررسی نظام حقوقی ایران و آمریکا نشان می‌دهد که شباهت‌های اساسی و بعضی تفاوت‌هایی مهم در دو سیستم حقوقی ایران و آمریکا در خصوص ولایت و سرپرستی کودک وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

ولایت قهری؛ حقوق آمریکا؛ حقوق ایران؛ قیمومت؛ حضانت طفل؛ منفعت طفل

مراجع

- امامی، سید حسن. (1390). حقوق مدنی. تهران: اسلامیِ.

- جزری، مبارک بن محمد. (1390). النهایه فی غریب الحدیث و الاثر.  قم: اسماعیلیان.

- راغب اصفهانی. (1420). المفردات فی القریب القرآن. دمشق. دارالقلم.

- صدیقیان، امیرمحمد. (1393). حضانت اطفال و مسئولیت‌های ناشی از آن. انتشارات اندیشمندان یزد.

- ظریف جلالی، فاطمه. (1399). نظارت بر حقوق کودک. انتشارات اندیشه احسان.

- علی محمدی طاهر، خاکساری الهه. (1395). حضانت کودکان از منظر فقه امامیه و قانون مدنی، فقه و مبانی حقوق اسلامی، 49(1).

- فروزان، فرناز. (1390) حقوق کودک در ایران. چاپ اول. انتشارات جهاد دانشگاهی واحد خوارزمی.

- کاتوزیان، ناصر. (1383). حقوق مدنی. تهران: بنیاد حقوقی میزان.

- American Digest (1900). A Complete Digest of all Reported American Cases from the Earliest Times to1896. Century Edition, Vol. 17, St. Paul: West Publishing Co.

- AFoster, Henry H., & Freed(1978) Lawyers and Counselors.  reprinted from Family Law Qua) Life with father: 1978, in Joint Custody: A handbook for Judges,rterly, Vol. XI, No. 4, Winter 1978. 

- Dieringer, Jennifer K.; Elsen, Susan R.; Goldenhersh, Stephanie E. (2017). "Child Custody" Massachusetts Legal Services. Retrieved 3 October 2017.

- Elkin, M. (1979). Reflections on joint custody and family law, in Joint Custody, A Handbook for Judges, Lawyers and Counselors, A3-A6. Williamsburg, Virginia: The Association of Family Conciliation Courts.

- Franks, M.R. (1983). Winning Custody. Englewood, N.J.: Prentice-Hall.

- FERNANDA G. NICOLA* Family Law Exceptionalism in Comparative Lawt(2010). THE AMERICAN JOURNAL OF COMPARATIVE LAW.

- Hall, E. (1983). Psychology Today, An Introduction, 5th ed., New York: Random House.

- Holdsworth, Sir William (1971a). A History of English Law, Volume 1. London: Methuen and Co.,Sweet and Maxwell (originally published in 1903).

- Holdsworth, Sir William (1973b). A History of English Law, Volume 3. London: Methuen and Co., Sweet and Maxwell (originally published in 1908).

-  Holdsworth, Sir William (1973d). A History of English Law, Volume 8. London: Methuen and Co.,Sweet and Maxwell (originally published in 1925).

- J., Wallerstein; Lewis, J; Blakeslee, S (2016). "The unexpected legacy of divorce. A 25- year landmark study" (PDF). Psychoanalytic Psychology. Retrieved 5 May 2016.

 - Krause, H.D. (1976). Family Law, Cases and Materials. St. Paul: West Publishing Co.

- Padover, S.K. (1959). Thomas Jefferson on Democracy. New York: Mentor Books.

- Rodgers, W.C. (1899). A Treatise on the Law of Domestic Relations. Chicago: T.H.Flood and Co.

- Roman, M., & Haddad, W. (1979). The case for joint custody. In Joint Custody: A Handbook for Judges, Lawyers and Counselors, B24-B28, reprinted from Psychology Today, September 1978, excerpted from Roman, M. & Haddad, W. (1978) The Disposable Parent. Holt, Rinehart and Winston.

- Roth, Allan (1977). The tender years presumption in child custody disputes. Journal of Family Law,15

-  Saunders, Daniel G. (2017) The Need to Carefully Screen for Family Violence When Parental Alienation is Claimed" Michigan Family Law Journal. 46 (6): 7–11. Retrieved 16 May 2017.

- Tender Years Doctrine (2016) West's Encyclopedia of American Law.Ed. Shirelle Phelps and Jeffrey Lehman.

- Tebano, Maria (2017) "Child Custody and Visitation Rights" (PDF). Tebano & Associates, PLLC. Retrieved 9 May 2017.