گونه‌شناسی روایات عمربن‌اذینه در کتاب کافی و بررسی نسبت آنها با سلیم بن قیس

نشریه پژوهشنامه معارف اهل بیت علیه السلام

دوره 1، شماره 2، اسفند 1401، صفحه 64-90   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

کاظم استادی^*

پژوهشگر مطالعات اسلامی، قم، ایران

چکیده

عمر بن اذینه، حداقل از دو منظر مهم است: اول به جهت روایات فقهی او، و دیگری از نظر ارتباط وی با احادیث سلیم. طبق پژوهش‌های جدید نسخه‌شناسی کتاب‌های سلیم، اسناد عمر بن اذینه بر نسخه‌های خطی سلیم، ساختگی هستند، و در دوره‌های متأخر، ایجاد شده‌اند. حال اگر فرض بگیریم که این پژوهش‌ها صحیح نیستند؛ لازم است تحقیق شود که: آیا نقل احادیث کتاب سلیم توسط عمربن اذینه قابل قبول است، یا به اشتباه، به وی نسبت داده شده است؟ بنابراین، لازم است گونه‌شناسی روایات عمر بن اذینة در منابع شیعی پژوهش شود. از طرفی، چون غالب روایات عمر بن اذینة در کتاب کافی کلینی موجود هستند، بررسی گونه‌شناسی روایات ابن‌اذینة در این کتاب، می‌تواند نمای کلی، گونه‌شناسی احادیث وی ‌باشد. نتایج پژوهش حاضر، نشان می‌دهد که، اگر نام عمر بن اذینه شامل یک شخصیت تاریخی باشد، گویای این مهم است که روایات او در حدود 93.5 درصد موارد، فقهی هستند، و ربطی به موضوعات کتاب‌های کنونی سلیم ندارند؛ و اگر نام وی، شامل دو شخصیتِ تاریخی باشند؛گویای این مطلب است که رویکرد روایی این دو شخصیت، با هم متفاوت بوده؛ و یکی رویکرد فقهی و دیگری رویکرد کلامی ـ تاریخی داشته است. با صحت این فرض، اگر اسناد برخی از نسخه‌های خطی کتاب‌های سلیم منقول از ابن‌اذینه، جعلی نباشند؛ خلطی میان دو شخصیت عمر بن اذینه رخ داده است؛ به این معنی که اسناد روایی شخص عمر بن اذینه معروف، به اشتباه بر روی نسخه‌های خطی کتاب سلیم درج شده‌اند

کلیدواژه‌ها

عمر بن اذینة؛ سلیم بن قیس؛ احادیث سلیم؛ کتاب کافی

مراجع