شناسایی عوامل موثر بر کاهش میل به ازدواج با استفاده از نظریه زمینه‌ای

روانشناسی اجتماعی

دوره 11، شماره 67، فروردین 1402، صفحه 51-64   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

صدیقه حیدری¹؛ مهرناز آزادیکتا^{* 2}؛ اشکان کاظمی³

¹دکتری سنجش و اندازه گیری، پژوهشگر باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران.

²دانشیار، روانشناسی، گروه روانشناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران.

³کارشناسی ارشد روانشناسی صنعتی و سازمانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مرودشت، مرودشت، ایران.

چکیده

ازدواج قراردادی اجتماعی بوده که در متن آن، یک زن و یک مرد براساس تعهدات قانونی، شرعی و اخلاقی تصمیم می‌گیرند در ساختار زن و شوهر با هم زندگی کنند. هدف پژوهش حاضر شناسایی عوامل موثر بر کاهش میل به ازدواج با استفاده از نظریه زمینه‌ای بوده است. نمونه پژوهش حاضر 15 نفر از دانشجویان مجرد دانشگاه آزاد اسلامی واحد الکترونیکی در نیمسال اول سال تحصیلی 2-1401 بوده و به منظور جمع‌آوری داده‌ها از مصاحبه نیمه‌ساختارمند استفاده شد. قلمروز زمانی پژوهش مهرماه سال 1401 و روش تحلیل داده‌ها، براساس نظریه زمینه‌ای (گراندد تئوری) با طرح سیستماتیک اشتروس و کوربین (1990) بوده است. یافته‌ها نشان داد عواملی همچون رفتاری، روانشناختی، اقتصادی، فرهنگی، سلامت جسمی و تحصیلی مهم‌ترین عوامل عِلّی؛ عوامل فرهنگی-اجتماعی و مذهبی، مهم‌ترین عوامل زمینه‌ای؛ عوامل اقتصادی، فرهنگی-اجتماعی، خانوادگی و سیاسی مهم‌ترین عوامل مداخله‌گر در کاهش میل به ازدواج بوده‌اند که اگر در راستای آن، راهبردهای اقتصادی، فرهنگی-اجتماعی، شخصی-خانوادگی، مذهبی و شغلی-تحصیلی بکار گرفته شوند، می‌توان پیامدهای اجتماعی-فرهنگی، سلامت جسمی-روانی و نظامی-سیاسی را انتظار داشت. مطابق یافته‌های پژوهش؛ براساس فراوانی مشاهده شده، از بین عوامل ذکر شده، عامل مهم کاهش میل به ازدواج در درجه اول رفتاری؛ در درجه دوم روانشناختی، سپس اقتصادی شناسایی شده‌اند و در صورتی که راهبردهای اقتصادی و فرهنگی مناسب اتخاذ شوند، پیامدهای مطلوب رخ خواهند داد. از این رو تدوین مشاوره‌های مطلوب برای جوانان می‌تواند نقش مهمی در بهبود این مساله داشته باشد. همچنین، این بررسی می‌تواند برای مراکز مشاوره و روانشناسی به منظور تدوین و طراحی محتوای همسو با ارزش‌های جامعه ایرانی-اسلامی و مسائل موجود در این حوزه مفید واقع شود.

کلیدواژه‌ها

عوامل موثر؛ میل به ازدواج؛ شناسایی؛ نظریه زمینه‌ای

مراجع

اکبری، رضا.، توسلی، افسانه.، قدیمی، بهرام. (1401). مطالعه کیفی علل و پیامدهای روابط خارج از ازدواج (مورد مطالعه زنان شهرستان رفسنجان)، پژوهش‌های جامعه‌شناختی، 16 (1: 55)، 7-30.

بختیاری، علیرضا.، رازقی‌نصرآباد، حجیه بی‌بی.، علی‌مندگاری، ملیحه.، عسکری ندوشن، عباس. عسکری ندوشن، عباس. (1400). تعیین‌کننده‌های سن قصد شده ازدواج: پژوهشی در میان جوانان شهر اصفهان، جامعه‌شناسی ایران، 22 (2)، 104-129.

بشیر، حسن.، آقایانی چاوشی، محمدرضا. (1400). نظریه هم‌فرهنگی و افزایش سن ازدواج دختران تحلیل فیلم شماره 17 سهیلا، رسانه، 32 (2)، 131-152.

بگی، میلاد. (1401). تعیین‌کننده‌های تغییرات نسلی و دوره‌ای ازدواج در ایران، مطالعات میان رشته‌ای در علوم انسانی، 14 (4: 56)، 35-62.

پورشریف، حسین. (1394). جوان، شادی و رضایت از زندگی، انتشارات دارالحدیث، چاپ اول.

حیدری، صدیقه.، یکتا، محمدرضا.، برزگر، مجید. (1400). تحلیل کیفی عوامل موثر بر استرس بیماری کووید-۱۹ با استفاده از نظریه داده بنیاد. رویش روان‌شناسی. ۱۰ (۹)،۲۰-۱۳.

خلیلی، مهدی. (1400). تحلیل نسلی- مقطعی تغییرات ازدواج زنان ایران با استفاده از جداول عمر زناشویی، انجمن جمعیت‌شناسی ایران، 16 (31)، 7-31.

دهدست، کوثر. (1401). استعاره‌های جوانان ایرانی از ازدواج مبتنی بر نظریه استعاره شناختی. پژوهش‌های مشاوره، ۲۱ (۸۱)، ۳۸-۵.

رضایی، مریم.، اسدپور، اسماعیل.، محسن‌زاده، فرشاد.، زهراکار، کیانوش. (1401). شناسایی نیازهای آموزشی پیش از ازدواج مجدد: یک مطالعه گراندد تئوری، علوم روانشناختی، 21 (113)، 867-884.

رضوی، سیدحسین.، جزایری، رضوان‌السادات.، احمدی، سیداحمد.، اعتمادی، عذرا. (1397). مقایسه‌ی تأثیر برنامه‌ی آماده‌سازی پیش از ازدواج براساس مدل اولسون و بسته‌ی مشاوره پیش از ازدواج بومی بر مشکلات دوران عقد زوجین. خانواده‌پژوهی، 15(2)، 181-195.

سقزی، ایوب.، گل محمدیان، محسن. (1400). نقش واسطه‌ای سبک‌های عشق‌ورزی در رابطه احساس تنهایی عاطفی و اجتماعی با رغبت به ازدواج در دانشجویان دختر. رویش روان‌شناسی. ۱۰ (۶)، ۱۱۶-۱۰۷.

سقزی، ایوب.، گل‌محمدیان، محسن.، حجت‌خواه، سید محسن. (1400). پیش‌بینی رغبت به ازدواج براساس مشکلات بین‌فردی با میانجی‌گری نگرش به عشق در دانشجویان. روانشناسی و روانپزشکی شناخت، 4 (37)، 95-109.

سیدحسن‌طهرانی، محمد.، کاکابرایی، کیوان.، امیری، حسن. (1400). تدوین الگوی چهار وجهی مشاوره پیش از ازدواج «آگاه» با نگاه بومی و فرهنگی، و بررسی اثربخشی آن بر آگاهی، پذیرش، مسئولیت‌پذیری و سازگاری زناشویی زوجین. فرهنگ مشاوره و روان درمانی، 12(46)، 23-52.

شیخ، سجاد.، خوش‌کنش، ابوالقاسم.، پورابراهیم، تقی.، پوردل، مژگان. (1401). مقایسه نگرش و گرایش به ارتباط قبل از ازدواج، باورهای غیرمنطقی و خود بازداری در دانشجویان دختر و پسر، پژوهش‌های مشاوره، 21 (81)، 211-229.

صالحی‌مبارکه، سمانه.، فلاح یخدانی، محمدحسین.، وزیری یزدی، سعید.، چابکی نژاد، زهرا. (1401). طراحی مشاوره پیش از ازدواج و ارزیابی اثربخشی آن بر نگرش‌های ناکارآمد نسبت به انتخاب همسر در دانشجویان دختر، روان‌شناسی تحلیلی شناختی، 13 (48)، 69-82.

کیانی، رضا. (1401). بازشناسی تحلیلی و مقایسه ای دایره ازدواج و همسرگزینی در متون دینی (مورد مطالعه: عهد عتیق و عهد جدید)، پژوهشنامه زنان، 13 (2: 40)، 283-304.

گودرزی، محمود.، شیری، فاطمه.، محمودی، بختیار. (1397). اثربخشی آموزش مؤلفه‌های خانواده درمانی شناختی-رفتاری بر تعارض والد-فرزندی و تعارض زناشویی. روان‌شناسی کاربردی، 12(4)، 531-551.

مرادی، زهرا.، صدری دمیرچی، اسماعیل.، کشاورز افشار، حسین.، درگاهی، شهریار. (1401). تجربه زیسته زنان متأهل دارای ازدواج بدون رضایت والدین: یک مطالعه پدیدارشناسی، فرهنگ مشاوره و روان‌درمانی، 50، 225-252.

میرمحمدصادقی، مهدی. (1397). آموزش پیش از ازدواج. مشهد. به نشر (آستان قدس رضوی).

هاشمی‌گل‌مهر، مجید.، امان‌الهی، عباس.، فرهادی، حمید.، اصلانی، خالد.، رجبی، غلامرضا. (1399). ارایه الگوی ازدواج موفق: یک پژوهش کیفی. پژوهش‌های مشاوره، ۱۹ (۷۶)، ۱۷۱-۱۴۱.

Armenia A, Troia B. (2017). Evolving opinions: Evidence on marriage equality attitudes from panel data. Social Science Quarterly, 98(1), 185-195.

Gurman, A. S., Lebwo, J. L., Snuder, D. K. (2019). Clinical Handbook of Couple Therapy, Fifth Edition, The Gilford press, New York London.

Qian, Z., & Lichter, D. T. (2018). Marriage markets and assortative mating in first marriages and remarriages in the USA Les marchés du mariage et l’homogamie sociale dans les premiers mariages et les remariages aux Etats Unis. Marriage.

Raymo, J. M., Park, H. (2020). Marriage Decline in Korea: Changing Composition of the Domestic Marriage Market and Growth in International Marriage. Demography,57(20),1-24.

Shaud S, Asad S. (2018). Marital adjustment, convergent communication patterns, and psychological distress in women with early and late marriage. Current Psychology,18(18),1-8.