اعتبار‌بخشی اجتماعی بر مفهوم تعلق‌پذیری در محلات تاریخی ؛ مورد مطالعه(محله دردشت اصفهان)

فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی

مقاله 4، دوره 18، شماره 54، خرداد 1402، صفحه 83-104   

نوع مقاله: علمی_ پژوهشی

نویسندگان

ساناز رهروی پوده¹؛ علی عسگری^{* 2}

¹استادیار، گروه معماری، دانشکده معماری و شهرسازی، واحد اصفهان (خوراسگان)، دانشگاه آزاد اسلامی، اصفهان، ایران

²استادیار، گروه معماری، واحد شهر قدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

محله دردشت، هسته اصلی گسترش شهر اصفهان و یکی از بافت‌های ارزشمند، با قابلیت‌های تاریخی و فرهنگی در این شهر محسوب می‌گردد. در حال حاضر در این محله گروه‌های اجتماعی مختلف سکونت دارند که طبیعتاً میزان وابستگی ایشان به ارزش‌های تاریخی، فرهنگی و بومی این محله متفاوت است. باور بنیادین این پژوهش آن است که بین نوع شغل، جنسیت و رده سنی ساکنین با میزان تعلق به محله، رابطه مستقیم وجود دارد. این مقاله بر آن است که میزان تعلق پذیری نسبت به سکونت بومی در این محله را بررسی نموده و بر آن اساس گروه‌های اجتماعی تعلق پذیر را به‌عنوان سرمایه‌هایی اجتماعی در این بافت تاریخی شناسایی نماید تا در جهت حفظ و جلوگیری از فرسوده‌شدن این بافت ارزشمند گامی مؤثر برداشته شود. این پژوهش مبتنی بر پارادایم تفسیری و ساختارگرا، پس از شناسایی مؤلفه‌های مستند از پژوهش‌های پیشین مشابه، اقدام به پیمایش و پرسشگری جهت استخراج نتایج معنادار خواهد داشت. بر این اساس پژوهش استوار بر نگرش سنجی بوده و راهبردهای اسنادی در بخش نظری و پیمایش اجتماعی کیفی در بخش میدانی استفاده می‌نماید. تحلیل‌های انجام‌شده آشکار کرد که گروه سنی سالمند با شغل مغازه‌دار، برای آقایان و خانه‌دار برای خانم‌ها بیشترین میزان حس تعلق مکانی به محله زندگی خود را دارا بوده و کمترین میزان حس تعلق به محله زندگی در این محله، مربوط به گروه سنی جوان و گروه شغلی پزشک بوده است.

کلیدواژه‌ها

سن و جنسیت؛ اشتغال؛ حس تعلق؛ سکونت بومی؛ محله دردشت

مراجع

اختر محققی، مهدی (1385). سرمایه اجتماعی، تهران: انتشارات محققی.

اسمعیلیان، سحر؛ پورجعفر، محمدرضا (1392). در جستجوی معیارهای شکل‌دهنده شبکه فضاهای شهری در بافت‌های تاریخی ایران؛ نمونه موردی: اصفهان، دردشت، فصلنامه مدیریت شهری، 11 (31): 65-82.

آلتمن، ایرو (1382). محیط و رفتار اجتماعی (خلوت، فضای شخصی، قلمرو و ازدحام). ترجمه علی نمازیان، چاپ اول، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.

پاکزاد، جهانشاه (1369). «واحد همسایگی»، نشریه صفه، شماره 1: 30-38.

پاکزاد، جهانشاه (1388). سیر اندیشه در شهرسازی 3، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.

جوان فروزنده، علی؛ مطلبی، قاسم (1389). مفهوم حس تعلق به مکان و عوامل تشکیل‌دهنده آن، مجله هویت شهر، 5 (8): 27-37.

دهقانی، حمید (1398). تیپولوژی مناطق 15 گانه شهری اصفهان با تأکید بر آسیب‌های اجتماعی محله‌های فوق بدخیم، جامعه‌شناسی کاربردی، 30(2): 117-136.

دویران، اسماعیل؛ مشکینی، ابوالفضل؛ کاظمیان، غلامرضا؛ علی‌آبادی، زینب (1390). بررسی مداخله در ساماندهی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری با رویکرد ترکیبی (نمونه موردی: محله زینبیه زنجان)، مجله پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، 2 (7): 71-90.

رحیمی، روح الله؛ انصاری، مجتبی؛ بمانیان، محمدرضا؛ مهدوی نژاد، محمدجواد (1399). ارزیابی تأثیر مؤلفه‌های کالبدی بر حس دلبستگی به مکان در فضاهای جمعی مجتمع‌های مسکونی منتخب تهران، باغ نظر، 17(83): 15-30.

رحیمی، لیلا؛ علیلو، لیلا بردبار، حدیث (1400). تحلیل و بررسی میزان تأثیر زمینه‌‌گرایی بر دلبستگی به مکان در محله‌های تاریخی (موردشناسی: محله‌های سرخاب و دوه‌‌چی تبریز). جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای، 11(40): 1-28.

زمانی، بهادر؛ هنرور، محسن (1396). بررسی عوامل مؤثر بر شکل‌گیری دلبستگی مکانی در محله‌های شهری (نمونه موردی: محله‌های دردشت، چهارسوقی‌ها، ملاصدرا و دوطفلان شهر اصفهان)، معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، 10(21): 161-172.

ساعی، علی (1388). درآمدی بر پژوهش اجتماعی: رویکرد تحلیل کمی در علوم اجتماعی، تهران: آگاه.

شاملو، غلامعلی (1364). پیری چیست؟ چرا پیر می‌شویم؟ تهران: چهر.

شفقی، سیروس (1376). «شناخت بافت‌های قدیمی شهری». مجموعه مقالات همایش تخصصی بافت‌های شهری، وزارت مسکن و شهرسازی: 381-395.

شکویی، حسین (1362). جغرافیای اجتماعی شهرها، اکولوژی اجتماعی شهر، تهران: جهاد دانشگاهی.

شماعی، علی؛ پوراحمد، احمد (1382). بهسازی و نوسازی شهری از دید علم جغرافیا، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

عسگری، علی؛ فتحی، راضیه (1400). تأثیرپذیری و تأثیرگذاری معماری و شهرسازی از فرهنگ مصرفی معاصر، فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی، 16(46): 103-132.

فلاحت، محمدصادق (1385). مفهوم حس مکان و عوامل شکل‌دهنده آن، نشریه هنرهای زیبا، 1 (26): 57-66.

قائدامینی هارونی، عباس؛ ابراهیم‌زاده، رضا؛ صادقی، مهرداد؛ عبدی، حمیرا (1397). بررسی ارتباط جامعه‌شناختی هویت فرهنگی و مشارکت فرهنگی با افزایش امنیت اجتماعی و امنیت فرهنگی، فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی، 13(36): 67-96.

لنگ، جان (1388). آفرینش نظریه معماری (نقش علوم رفتاری در طراحی محیط)، ترجمه علیرضا عینی فر، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

مجتبوی، سیده مریم؛ مطلبی، قاسم؛ قدوسی فر، سید هادی (1400). واکاوی عوامل مؤثر در ایجاد دلبستگی به مکان در بازار (نمونه موردی: بازار تجریش)، باغ نظر، 18(105): 33-48.

مطلبی، قاسم (1380). روان‌شناسی محیطی دانشی نو در خدمت معماری و طراحی شهری، هنرهای زیبا، 1 (10): 45-61.

مؤمنی، مهدی؛ بیک محمدی، حسن؛ مهدیزاده، زهره (1389). تحلیلی بر طرح‌های احیاء و نوسازی باز، بافت‌های فرسوده (نمونه موردی محله جویباره اصفهان)، مجله مطالعات و پژوهش منطقه‌ای، 2 (7): 37-45.

ولکاک، مایکل؛ نارایان، دیبا (1384). سرمایه‌های اجتماعی و تبعات آن برای نظریه توسعه، پژوهش و سیاست‌گذاری، (گردآورنده: کیان تاجبخش، ترجمه: افشین خاکباز و حسن پویان)، تهران: شیرازه.

 

 Cross, J. E. (2003). What is Sense of Place: Research on Place & space.

 Hummon, D. M. (1992). Community attachment. In Place attachment (pp. 253-278). Springer, Boston, MA.

 Nasar, J. L. (1990). The evaluative image of the city. Journal of the American Planning Association, 56(1), 41-53.

 Norberg-Schulz, C. (2013).The phenomenon of place. In The urban design reader (pp. 292-304). Routledge.

 Pretty, G. H., Heather, M. & Paul, B. (2003). Sense of place amongst adolescents and adults in two rural Australian towns: The discriminating features of place attachment, sense of community and place dependence in relation to place identity. Journal of environmental psychology, 23(3), 273-287.

Relph, E. (1976). Place and placelessness (Vol. 67). London: Pion.

Sarrafi, M. (1992). Planning theory and development (No. 32). Discussion paper.

Scannell, L. & Gifford, R. (2010). Defining place attachment: A tripartite organizing framework. Journal of environmental psychology, 30(1), 1-10.

Shamai, S. (1991). Sense of place: An empirical measurement. Geoforum, 22(3), 347-358.

Shaykh-Baygloo, R. (2020). A multifaceted study of place attachment and its influences on civic involvement and place loyalty in Baharestan new town, Iran. Cities, 96, 102473.

Young, A. F., Anne R., & Jennifer R. P. (2004). The sense of belonging to a neighbourhood: can it be measured and is it related to health and will being in older women?. Social science & medicine, 59(12), 2627-2637.