اثربخشی آموزش مثبت نگری و راهبردهای مقابله مذهبی بر تاب آوری در دانش آموزان شهر تهران

فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی

مقاله 7، دوره 18، شماره 54، خرداد 1402، صفحه 149-168   

نوع مقاله: علمی_ پژوهشی

نویسندگان

محسن محمدکریمی¹؛ سیاوش طالع پسند^{* 2}؛ اسحاق رحیمیان بوگر³

¹دانشجوی دکتری روان شناسی تربیتی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی،سمنان،ایران

²دانشیار آموزشی علوم تربیتی آموزش و پرورش کودکان استثنایی، دانشکده روان شناسی وعلوم تربیتی،دانشگاه سمنان

³دانشیار آموزشی روانشناسی بالینی، دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه سمنان

چکیده

نوجوانی با مخاطرات ویژه دوران بلوغ و بحرانهای اجتماعی، عرصهی مهیایی برای بروز و یا تشدید مشکلات روانشناختی است؛ از آنجایی که این دوران مرحلهای حساس و سرنوشتساز است، بهرهگیری از رویکردهای آموزشی و درمانی به جهت افزایش سطح آگاهی این دوران اهمیتی ویژه دارد. بنابراین هدف پژوهش حاضر بررسی میزان اثربخشی آموزش مثبت نگری و راهبردهای مقابله مذهبی بر تابآوری در دانشآموزان شهر تهران بود.بدین منظور از بین جامعه آماری پژوهش که تمامی دانشآموزان دختر پایهی یازدهم شهر تهران بودند،با استفاده از نرمافزار  Gpowerو با در نظر گرفتن ریسک خطای نوع یک در سطح 5 درصد، توان آزمون 8/0، اندازه اثر 26/0، به روش تصادفی چند مرحله ای  تعداد 63نفر انتخاب و بهطور تصادفی در دو گروه آزمایش ویک گروه کنترل جایگزین شدند- هر گروه 21 نفر.ابزار مورد استفاده در پژوهش حاضر پرسشنامه تاباوری کانر و دیویدسون (2003) بوده است.دادههای بدست آمده با روش تحلیل واریانس مکرر و با استفاده از نرمافزار 23SPSS-   تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد که دو گروه مهارت مثبت نگری و مقابله مذهبی در مرحله پیشآزمون با گروه کنترل و هم چنین با یکدیگر تفاوت معنیداری ندارند(05/0>p). در مرحله پسآزمون و همچنین پیگیری بین گروه کنترل با گروه مهارت مثبت نگری(001/0p<) و مهارت مقابله مذهبی(001/0p<) تفاوت معنیداری وجود دارد و نشان میدهد میزان تأثیر آموزش مهارت مثبت نگری و مقابله مذهبی بر تابآوری در پسآزمون به ترتیب برابر با 6/70 و 8/58 درصد حاصل شده است. همچنین تأثیر دو روش مهارت مثبت نگری و مقابله مذهبی در مرحله پیگیری به ترتیب برابر با 2/71 و 7/63 درصد به دست آمده است. همچنین نتایج نشان داده است که تفاوت بین دو گروه مهارت مثبت نگری و مقابله مذهبی در مرحله پسآزمون معنادار بوده است و این تفاوت 1/11 درصد برآورد گردید(008/0=p)، بدین معنا که راهبرد مثبت نگری تابآوری نوجوانان را در مقایسه با راهبرد مقابله مذهبی بیشتر افزایش داده است.لذا می‌توان ازروش فوق به‌عنوان یک روش مداخلاتی موثر در افزایش تابآوری نوجوانان دختر مورد بهرهبرداری قرار داد. 

کلیدواژه‌ها

آموزش مثبت نگری؛ راهبردهای مقابله مذهبی؛ تاب آوری؛ دانش آموزان دختر؛ شهر تهران

مراجع

بهرامی، فرشته؛ سعدی پور، اسماعیل؛ نصراللهی، اکبر (1401). تدوین و اعتباریابی برنامه آموزشی سواد رسانه‌ای و تعیین اثربخشی آن بر کاهش اعتیاد به اینترنت و بهبود کیفیت زندگی نوجوانان شهر کرج، فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی،17، (50): 41-72.

حسین علیزاده، محبوبه؛ داداشلو، فریبا؛ آتشین جبین، معصومه (1399). اثربخشی آموزش مثبت نگری بر انعطاف‌پذیری شناختی و تاب‌آوری مادران دارای کودکان با اختلال بیش‌فعالی، رویش روان‌شناسی، ۹ (۲): ۱۳۵-۱۴۲.

حکیمی، ثریا؛ طالع پسند، سیاوش؛ ساجدی، زهرا (1397). بررسی اثربخشی مداخله آموزش مثبت بر بهزیستی (شکوفایی)، ابعاد مختلف توانمندی‌های شخصیتی وخوش بینی دانش‌آموزان، نوآوری‌های آموزشی، 17(2): 113-128.

داوری، صفورا؛ رحیمیان بوگر، اسحاق؛ طالع‌پسند، سیاوش؛ اوزی، محمدرضا (1397). تأثیر مداخله‌ مذهبی - معنوی بر قدرت درونی زنان مبتلا به سرطان سینه، مجله پژوهش در دین و سلامت، 4(5): 31-44.

رضازاده مقدم، سونه؛ خدابخشی کولایی، آناهیتا؛ حمیدی پور، رحیم؛ ثناگو، اکرم (1397). اثربخشی روان‌شناسی مثبت نگر بر امید و تاب‌آوری مادران دارای کودک کم‌توان ذهنی، روان پرستاری، ۶ (۳): ۳۲-۳۸.

سامانی، سیامک؛ جوکار، بهرام؛ صحراگرد، نرگس (1386). تاب‌آوری، سلامت روانی و رضایتمندی از زندگی، مجله روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران، 3: 290-295.

عسکریان، سمیه؛ حسن‌زاده سبلویی، محمدحسن؛ اصغری ابراهیم‌آباد، محمدجواد (1392). بررسی اثربخشی آموزش مهارت‌های مقابله با رویکرد اسلامی بر سازگاری روان‌شناختی، روان‌شناسی و دین، 6 (4): 23- 37.

علی‌گوهری، بهزاد؛ ابوالمعالی حسینی، خدیجه؛ درتاج، فریبرز؛ جمهری، فرهاد (1398). تأثیر آموزش مهارت‌های مقابله مذهبی بر تعدیل باورهای فراشناخت در فرزندان جانبازان مبتلا به اختلال استرس پس از سانحه، فصلنامه طب جانباز، 1 (12): 2-8.

گندم‌کار، پریشاد؛ نادری، فرح؛ سواری، کریم (1392). اثربخشی آموزش راهبردهای مقابله‏ای بر انعطاف‌پذیری‏ کنشی و سلامت دانش ‏آموزان دختر، اندیشه و رفتار در روان‌شناسی بالینی، 8(29): 57-66.

هنرمندزاده، ریحانه؛ سجادیان، ایلناز (1395). اثربخشی مداخله مثبت‌نگر گروهی بر بهزیستی روان‌شناختی، تاب‌آوری و شادکامی دختران نوجوان بی‌سرپرست، پژوهشنامه روان‌شناسی مثبت، 2 (2): 35-50.

Ano, G.G. & Vasconcelles, E.B. (2005). Religious coping and psychological adjustment to stress: a meta-analysis. J Clin Psychol. 61(4): 461-80.

Conner, K.M. & Davidson, J. (2003). Development of a new resilience scale: The Conner-Davidson Resilience Scale (CD-RISC). Depression and Anxiety, 18, 76-82.

Fredrickson, B. (2011).Cultivating positive emotions to optimize health and will being. Prevention & Treatment. 2011; 3(1):1-7.

Hasan, N. (2017). Resilience in Seeking Refuge: Religious Coping Strategies in Muslim Refugees from Syria (Doctoral dissertation).

Huitt, W. (2011). A holistic view of education and schooling: Guiding students to develop capacities, acquire virtues, and provide service. In Revision of paper presented at the 12th Annual Conference sponsored by the Athens Institute for Education and Research (ATINER), Athens, Greece.

Marie, D., Thomas, B. J. & Pherson, M.C. (2011). Teaching positive psychology using team-based learning. The Journal of Positive Psychology: Dedicated to furthering research and promoting good practice, 6 (6), 487-491. http://dx.doi.org/10.1080/17439760.2011.6 34826

Reiter, C. & Wilz, G. (2015). Resource diary: A positive writing intervention for promoting well-being and preventing depression in adolescence. The Journal of Positive Psychology: Dedicated to furthering research and promoting good practice, 11(1), 99-108. http://dx.doi.org/10.1080/17439760.2015.1 025423.

Rosenberg, A. R., Bradford, M. C., McCauley, E., Curtis, J. R., Wolfe, J., Baker, K. S., & Yi‐Frazier, J. P. (2018). Promoting resilience in adolescents and young adults with cancer: Results from the PRISM randomized controlled trial. Cancer, 124(19), 3909-3917.

Slemp, G. R., Chin, T. C., Kern, M. L., Siokou, C., Loton, D., Oades, L. … & Waters, L. (2017). Positive education in Australia: Practice, measurement, and future directions. In Social and emotional learning in Australia and the Asia-Pacific (pp. 101-122). Springer, Singapore.

Yu, X. N., Lau, J. T., Mak, W. W., Zhang, J., & Lui, W. W. (2011). Factor structure and psychometric properties of the Connor-Davidson Resilience Scale among Chinese adolescents. Comprehensive psychiatry, 52(2), 218-224