بررسی تطبیقی مضمون‌ آفرینی سیمای محمّد(ص) در اشعار «عایشه باعونیّه» و شعرای برجستة ادبیات معاصر ایران

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 19، شماره 58، اسفند 1401، صفحه 1-18   

نوع مقاله: مقاله علمی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/bahar.2023.700818

نویسنده

منوچهر نصیرپور^*

گروه زبان و ادبیّات عربی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

چکیده

شخصیّت حضرت محمّد^(ص) همواره از کانون‌های مضمون­ آفرین شاعران در ادب عربی و فارسی بوده­ است. شعر مدح نبوی به عنوان قسم اعظم شعر دینی، شخصیّت محمّد^(ص) را از صفات خَلقی و خُلقی به تصویر می­کشد. هدف این شعر، گسترش فضیلت در جامعه، دمیدن روحیة اجتماعی در امت اسلامی و سوق ­دادن آن به سوی یک امّت واحد و مدینة فاضله است. این شعر با آغاز رسالت محمّد^(ص) ظهورکرد و به دست شعرای متعدّدی در طول دوره­‌های شعر عربی و بعد در شعر فارسی تکامل ­یافت. «عایشه باعونیّه» شاعر برجسته و توانای عصر مملوکی و تنها زن تاریخ تمدّن اسلامی، از زمرة این شعراست. او با عشق صادقانه و سرشار به حقیقت محمّدی(ص) اوصاف حضرت را در شعر خویش بازتاب می­دهد؛ مانند: معراج، جایگاه رفیع ایشان در مقایسه با سایر پیامبران و ... . شاعران دورة معاصر ایران نیز در اشعار خود از ابعاد مختلف سیمای پیامبر^(ص) چون: اخلاق و خاتمیت و ... . تصاویری زیبا پدید آورده­اند. این جستار به صورت تطبیقی مضامین مدح نبوی و بازتاب سیمای محمّد^(ص) را در اشعار باعونیه و شاعران معاصر ایرانی، بررسی ­می­کند. تبیین حقیقت محمّدی^(ص) هدف اصلی اشعار باعونیه است و انطباق الگوهای دینی با مسایل اجتماعی و احیای ارزش‌های اسلامی و ارائة الگوهایی کارآمـد بـرای نسـل امـروزی از اهمّ اهداف شاعران معاصر ایرانی است.

کلیدواژه‌ها

شعر دینی؛ مدح نبوی؛ سیمای محمّد(ص)؛ عایشه باعونیّه؛ شعر معاصر فارسی

سایر فایل های مرتبط با مقاله

تقدیر و تشکر سازمان مرکزی از فصلنامه بهارستان سخن =25 مرداد .pdf

تقدیر و تشکر آقای دکتر حداد عادل از فصلنامه بهارستان سخن =.jpg

مراجع

فهرست منابع  و مآخذ

الف – کتابنامه

1. احمدی، بابک، (1397)، ساختار و تأویل متن، تهران، مرکز، چاپ بیستم.
2. اسکولز، رابرت(Scholes, Robert)، (1398)، درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیّات، ترجمۀ فرزانه طاهری، تهران: آگاه، چاپ چهارم.
3. برتنس، یوهانس‌ویلم Bertens, Johannesville) (، (1395)، مبانی نظریۀ ادبی، ترجمۀ محمّدرضا ابوالقاسمی، تهران: ماهی، چاپ چهارم.
4. فردوسی، ابوالقاسم، (1397)، شاهنامۀ فردوسی بر اساس نسخۀ چاپ مسکو، تهران: سپهر ادب، چاپ دوم.
5. لبیهان، جیل (Lebihan, Jill) و گرین، کیت (Green, Kate)، (1383)، درسنامۀ نظریه و نقد ادبی، ترجمۀ گروه مترجمان، تهران: روزنگار، چاپ اوّل.
6. مکاریک، ایرناریما (Macarique, Irnarima)، (1394)، دانش‌نامۀ نظریّه‌های ادبی معاصر، ترجمۀ مهران مهاجر و محمّد نبوی، تهران: آگه، چاپ پنجم.
7. میرصادقی، جمال، (1388)، عناصر داستان، تهران: سخن، چاپ ششم.

 

ب - مقالات

1. اسماعیلی، پریوش؛ اسدی امجد، فاضل، (1392)، «رویکردی روایت­شناختی به لیلی و مجنون نظامی و رومئو و ژولیت شکسپیر»، «فصلنامۀ مطالعات زبان و ترجمه (دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی)»، دورۀ چهل و ششم، شمارۀ دوم، صص: 30 ـ 1.
2. حسن‌زاده، مینا و دیگران، (1392)، «تحلیل ساختاری طرح داستان از خم چمبر دولت‌آبادی بر اساس الگوی گریماس»، «فصلنامۀ تخصّصی مطالعات داستانی»، دورۀ پنجم، شمارۀ اوّل، صص: 49ـ31.
3. دزفولیان، کاظم و دیگران، (1398)، «تحلیل الگوی کنشی و زنجیره­های روایی گریماس در روایت مرگ رستم»، «متن­پژوهی ادبی»، دورۀ بیست و سوم، شمارۀ هشتادم، صص: 32- 7.
4. دزفولیان، کاظم ؛ مولودی، فؤاد، (1388)، «روایت­شناسی تاریخ بیهقی؛ بررسی ساز و کار روایت حکایت بوبکر حصیری بر اساس نظریۀ ژنت»، «مجلۀ تاریخ ادبیّات»، دورۀ هجدهم، شمارۀ شصت و یکم، صص: 102- 85.
5. سلطانی، فاطمه، (1397)، «تحلیل داستان­های قرآنی بر اساس نظریّۀ کنشی گریماس»، «فصلنامۀ پژوهش‌های ادبی­ـ­ قرآنی (دانشگاه اراک)»، دورۀ ششم، شمارۀ دوم، صص: 44-35.
6. صدقی، حامد؛ گنج خانلو، فاطمه، (1395)، «تحلیل ساختار روایی داستان حضرت سلیمان^(ع) و ملکۀ سبا بر پایۀ الگوی روایی گریماس»، «فصلنامۀ علمی­ـ­پژوهشی پژوهش‌های ادبی- قرآنی(دانشگاه اراک)»، دورۀ چهارم، شمارۀ سوم، صص: 46ـ 23.
7. عزیزی، علی و دیگران، (1387)، «کنترل چهارشنبه­سوری»، «پژوهش­های مدیریت انتظامی (مطالعات مدیریّت انتظامی)»، دورۀ سوم، شمارۀ سوم، صص: 322 ـ 301.
8. فروزنده، مسعود، (1392)، «زنجیره­ها، عناصر و گزاره­های روایی در داستان بانوی حصاری از هفت­پیکر نظامی»، «پژوهشنامۀ ادب غنایی (زبان و ادبیّات فارسی)»، دورۀ یازدهم، شمارۀ بیستم، صص: 216 ـ 197.
9. فتوحی تکانیپه، سوسن؛ نیک‌فر، مهشید، (1397)، «مقایسه روابط شخصیّت‌ها در داستان زال و رودابه و سیاوش و سودابه بر اساس الگوی کنشگر گریماس»، پنجمین همایش متن پژوهشی  ادبی نگاهی تازه به سبک شناسی، بلاغت ، نقد ادبی.
10. قدمیاری، محمّد و دیگران، (1399)، «نقد و تحلیل روایت حکایت زن صالحه که شوهرش به سفر رفته­ بود در الهی­نامۀ عطّار بر اساس نظریّۀ گریماس»، «مجلّۀ شعر پژوهی بوستان ادب (دانشگاه شیراز)»، دورۀ دوازدهم، شمارۀ دوم، صص: 213- 188.
11. مشهدی، محمّدامیر؛ ثواب، فاطمه، (1393)، «تحلیل ساختار روایتی داستان بهرام و گل­اندام برپایة نظریة گریماس»، «متن­پژوهی ادبی (زبان و ادب پارسی)»، دورۀ هجدهم، شمارۀ شصت ویکم، صص: 105-83.
12. معمارزاده، پیمان؛ فاضلی، سیّدحسن، (1394)، «روایت­شناسی داستان بیژن و منیژه بر اساس الگوی گریماس و ژنت»، «کنفرانس ملّی آینده پژوهی علوم انسانی و توسعه»، دورۀ اوّل، صص: 17-1.