بررسی نقش عوامل ژئومورفولوژیک در توسعه فیزیکی شهر با استفاده از AHP و GIS (نمونه موردی: فیروزکوه)

اکوسیستم های طبیعی ایران

دوره 13، شماره 3 - شماره پیاپی 49، آذر 1401، صفحه 34-57   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسنده

محمدرضا زندمقدم^*

دانشیار گروه جغرافیا ، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران

چکیده

استقرار و توسعه فیزیکی شهرها در درجه اول تابع شرایط محیطی و جغرافیایی آنهاست. فضاهای مجاور شهری در ارتباط با عوامل گوناگون محیط طبیعی از جمله شکل ناهمواری ها و همجواری با عوارض طبیعی مانند کوه، دشت، رودخانه، جلگه و سواحل دریا و شرایط اقلیمی حاکم برآن در چگونگی توسعه شهرها نقش تعیین کننده ای دارند. هدف از پژوهش حاضر، بررسی نقش عوامل ژئومورفولوژیکی در توسعه فیزیکی شهر فیروزکوه با استفاده از AHP بوده است. تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی و از حیث روش تحقیق، توصیفی- پیمایشی و بصورت مقطعی می‌باشد. شهر فیروزکوه به عنوان جامعه آماری تحقیق بوده که طی آن با مراجعه به مراجع ذیربط؛ اطلاعات مربوط به عوامل ژئومورفولوژیک جمع آوری گردید و سپس این اطلاعات از طریق نرم افزار Expert Choice مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که با محاسبات و تعیین اوزان شاخص های تاثیرگذار توسعه فیزیکی و تهیه نقشه های GIS دو فرضیه تحقیق به اثبات رسید. آنالیز الگوریتم AHP و آنالیز فضایی GIS دو فرضیه مبنی براینکه پدیده های ژئومورفولوژیک در توسعه فیزیکی و مکانیابی شهر فیروزکوه تاثیرگذار گذارند را به اثبات رساندند. نقشه کاربری اراضی فیروزکوه نشان داد که قسمت بزرگی از شهرستان، دارای زمین های با فرایندهای ژئومورفیک و زمین ساختی متوسط می‌باشد که شرایط برای توسعه سکونتگاه‌های شهری و روستایی را فراهم می‌آورد. اما در کل این شهرستان کوهستانی برای توسعه با شرایط محدودکننده ژئومورفولوژیک متعددی روبروست. در نهایت بر اساس یافته های تحقیق؛ پیشنهادات کاربردی ارائه گردید.
اطلاعات مورد نیاز جمع آوری و از طریق نرم افزار Expert Choice مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که با محاسبات و تعیین اوزان شاخص های تاثیرگذار توسعه فیزیکی و تهیه نقشه های GIS دو فرضیه تحقیق به اثبات رسید. آنالیز الگوریتم AHP و آنالیز فضایی GIS دو فرضیه مبنی براینکه پدیده های ژئومورفولوژیک در توسعه فیزیکی و مکانیابی شهر فیروزکوه تاثیرگذار گذارند را به اثبات رساندند. نقشه کاربری اراضی فیروزکوه نشان داد که قسمت بزرگی از شهرستان، دارای زمین های با فرایندهای ژئومورفیک و زمین ساختی متوسط می باشد که شرایط برای توسعه سکونتگاه های شهری و روستایی را فراهم می آورد. اما در کل این شهرستان کوهستانی برای توسعه با شرایط محدود کننده ژئومورفولوژیک متعددی روبروست. در نهایت بر اساس یافته های تحقیق؛ پیشنهادات کاربردی ارائه گردید.

کلیدواژه‌ها

عوامل ژئومورفولوژیک؛ توسعه فیزیکی؛ شهر فیروزکوه؛ GIS

مراجع