توصیف جریان فکری مطالعات مسئولیت اجتماعی شرکتی در نشریات حسابداری ایران (طی دوره 1399-1395)

مطالعات اخلاق و رفتار در حسابداری و حسابرسی

مقاله 3، دوره 2، شماره 2 - شماره پیاپی 6، دی 1401، صفحه 63-86   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

یاسر صادقی¹؛ مژگان صفا^{* 2}

¹دانشجوی دکتری، گروه حسابداری، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.

²استادیار، گروه حسابداری، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

چکیده

هدف: شناخت ابعاد گوناگون مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها از اهمیت روزافزونی برخوردار است. بنابراین، دانستن مسائل پژوهش شده‌ پیشین ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای مطالعات آینده می‌باشد. هدف اصلی پژوهش حاضر بررسی محتوای مقاله‌های علمی منتشر شده و کسب آگاهی بیشتر پیرامون مبحث مسئولیت اجتماعی و همچنین تبیین خلاء‌های پژوهشی در این خصوص است.
روش: در پژوهش پیش‌رو، از تکنیک تحلیل محتوا که روشی کیفی برای تحلیل و شناسایی ابعاد و حوزه‌های مطالعاتی پیشین است، طی بازه زمانی پنج ساله‌ (1399-1395) استفاده شد و در نهایت از بین 2.372 مقاله علمی انتشاریافته، تعداد 68 مقاله در 16 نشریه اختصاصی رشته ‌حسابداری، با کلیدواژه مسئولیت اجتماعی و مسئولیت‌پذیری اجتماعی جهت تجزیه و تحلیل، انتخاب شدند.
یافته‌ها: نتایج نشان داد که 38 مورد از 68 مقاله‌ مورد بررسی، به بررسی اثرات اقتصادی، مبنی بر اینکه ایفاء مسئولیت اجتماعی می‌تواند بر عملکرد مالی شرکت‌ها اثرگذار باشد، پرداخته‌اند. این در حالی است که سهم تعداد مقاله‌ها در بُعد اجتماعی ایفاء مسئولیت اجتماعی، اگرچه کمتر از مقاله‌های منتشر شده در بُعد اقتصادی بوده، اما در گستردگی موضوعی با داشتن 12 مقوله فرعی، دارای سهم بیشتری نسبت به بُعد اقتصادی است. سهم مطالعات مسئولیت اجتماعی نسبت به کل مقاله‌های انتشار یافته 2.87% است. کاربرد اصلی این یافته‌ها در ارائه طبقه‌بندی شده پژوهش‌های قبلی بوده و برای شناساندن خلاء‌های مطالعاتی در زمینه مسئولیت اجتماعی شرکتی مفید است.
نتیجه‌گیری: علی‌رغم تاثیرات مثبت و اثبات شده نقش مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها بر بهبود عملکردهای مالی و غیرمالی سازمان‌ها در بسیاری از پژوهش‌های داخلی و خارجی، نبود استاندارد واحد برای گزارشگری مسئولیت اجتماعی از یک‌سو و رفتار سلیقه‌ای مدیران شرکت‌ها در گزارش فعالیت‌های اجتماعی و زیست محیطی از سوی دیگر سبب شده تا کمبود اطلاعات در این خصوص ایجاد شده، که در نتیجه پژوهش در زمینه مسئولیت اجتماعی را با دشواری‌هایی همراه ساخته است.

کلیدواژه‌ها

 مسئولیت اجتماعی؛ مقالات علمی؛ نشریات علمی؛ تحلیل محتوا؛ روش کیفی؛ نشریات حسابداری ایران؛ مسئولیت اجتماعی شرکتی؛ جریان فکری

مراجع

ابیضی، عیسی؛ برادران حسن‌زاده، رسول؛ نامور، رامین (1398). تأثیر ارتباطات سیاسی بر مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت با تاکید بر رقابت بازار محصول. پژوهش‌های تجربی حسابداری، 9(33)، ص325-301.

اصلانی، عظیم؛ خدابخشی، نسرین؛ حسین‌پور، غلامرضا (1393). بررسی رابطه مسئولیت اجتماعی بر کیفیت سود شرکت‌های گروه محصولات شیمیایی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. در: اولین کنفرانس اقتصاد و مدیریت کاربردی با رویکرد ملی.

برزگر، قدرت‌اله؛ حسن نتاج کردی، محسن؛ ملکی، دنیا (1398). بررسی اثر ویژگی‌های کمیته حسابرسی بر افشای مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها. بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، 26(1)، ص38-19.

بیابانی، میلاد؛ لشگری، زهرا؛ یعقوب‌نژاد، احمد؛ حیدرپور، فرزانه (1399). تبیین رابطه رتبه‌بندی مسئولیت‌پذیری اجتماعی ویجئو با عملکرد مالی و ارزش شرکت. دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 9(34)، ص156-145.

جهانشاد، آزیتا؛ حسینی‌الاصل، محسن (1398). ضرورت گسترش سطح افشاء و توسعه گزارش‌های مالی در بستر حسابداری اسلامی. پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، 11(44)، ص249-217.

حاجیها، زهره؛ شاکری، عبدالرضا (1398). بررسی حاکمیت شرکتی، افشای مسئولیت اجتماعی و ارزش شرکت. پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، 11(44)، ص192-175.

حاجیها، زهره؛ قیلاوی، منی؛ مرادی، زهرا؛ خان‌محمدی، محمدحامد (1399). ارائه چشم‌انداز جدید برای نقش منابع نامشهود در استراتژی‌های کسب‌وکار و مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 9(34)، ص192-163.

حساس یگانه، یحیی؛ بولو، قاسم ؛ رضائی، شهروز (1398). الگویی برای تأثیر ابعاد منتخب مسئولیت اجتماعی شرکت بر اجتناب و فرار مالیاتی. دانش حسابداری مالی، 11(42)، ص130-111.

حیدری‌نژاد، قدرت‌اله؛ جمشیدی نوید، بابک (1396). گزارشگری مسئولیت اجتماعی شرکت: چالش‌های استانداردگذاری و خدمات اطمینان‌بخش. مطالعات حسابداری و حسابرسی، شماره 34، ص98-83.

خنیفر، حسین؛ مسلمی، ناهید (1395). اصول و مبانی روش‌های پژوهش کیفی. انتشارات نگاه دانش، ج1.

خواجوی، شکراله؛ اعتمادی جوریابی، مصطفی (1394). مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها و گزارشگری آن. حسابداری سلامت، پیاپی 12، ص104-123.

دیگان، کریگ؛ آنرمن، جفری (1390). تئوری حسابداری مالی. ترجمه علی پارسائیان. تهران: انتشارات ترمه.

رضازاده، جواد؛ یاراحمدی، جاوید (1398). رابطه چرخه عمر و مسئولیت اجتماعی شرکت با توجه به نقش تعدیلی منابع مالی. دانش حسابداری، 10(38)، ص87-69.

رضائی، فرزین؛ گلزاریان‌فر، سمیرا (1399). تاثیر توسعه بازار سهام بر ایفای مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها. تحقیقات حسابداری و حسابرسی، شماره 46، ص96-81.

رضوانی، روح‌اله (1389). تحلیل محتوا. عیار پژوهش در علوم انسانی، شماره 3، ص156-137.

شاه‌ویسی، فرهاد؛ موسوی، سید احمد؛ رضایی، فرزین (1397). تبیین الگوی ایفای مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها و تأثیر آن بر کیفیت سود. تحقیقات حسابداری و حسابرسی، شماره 39، ص188-167.

فغانی ماکرانی، خسرو؛ صفاخواه، ابوالفضل؛ فاضلی، نقی (1399). مقایسه تاثیر مدل‌های مختلف افشای اطلاعات مسئولیت اجتماعی بر کاهش محدودیت‌های مالی شرکت‌ها. پژوهش‌های کاربردی در حسابداری مالی، 9(16)، ص192-163.

کاشانی‌پور، محمد؛ کاظم‌پور، مرتضی؛ اسماعیل بیگی، فروغ (1397). مسئولیت‌پذیری اجتماعی در صنعت بانکداری کشورهای مختلف جهان. مطالعات حسابداری و حسابرسی، شماره 27، ص34-19.

گلریزان‌فر، سمیرا؛ رضائی، فرزین (1399). تاثیر توسعه بازار سهام بر ایفای مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها. تحقیقات حسابداری و حسابرسی، شماره 46، ص96-81.

نمازی، محمد؛ جعفری، زهرا (1398). بررسی تأثیر تعدیل‌کنندگی هزینه نمایندگی بر رابطه بین مسئولیت اجتماعی شرکت و چسبندگی هزینه در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. پژوهش‌های تجربی حسابداری، 9(34)، ص199-169.

نمازی، محمد؛ رجب دُری، حسین (1396). بررسی تعداد و تحلیل محتوای مقاله‌های مرتبط با اخلاق حرفه‌ای حسابداری در ایران. پیشرفت‌های حسابداری، 9(73)، ص226-193.

نئوندورف، کیمبرلی ای. (1395). راهنمای تحلیل محتوا. ترجمه‌ حامد بخشی. مشهد: جهاد دانشگاهی.

وکیلی‌فرد، حمیدرضا؛ ضیا، فرناز؛ صراف، فاطمه (1399). تاثیر گزارشگری پایداری بر کاهش عدم تقارن اطلاعاتی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران. حسابداری مدیریت، 13(46)، ص135-121.

Galbreath, J. (2010). How does Corporate Social Responsibility Benefit Firms? Evidence from Australia. European Business Review, 22(4), p.411-431.

Giannarakis, G. (2013). The determinants influencing the extent of CSR disclosure. International Journal of Law and Management, 56(5), p.393-416.

Guba, E.G. & Lincoln, Y.S. (1989). Fourth generation evaluation. Newbury Park, CA: Sage.

Hackston, D. & Milne, M.J. (1996). Some determinants of social and environmental disclosures in New Zealand companies. Accounting, Auditing and Accountability Journal, 9(1), p.77-108.

Johnson, B.R., Connolly, E. & Carter, T.S. (2010). Corporate social responsibility: The role of fortune 100 companies in domestic and international natural disasters. Journal of Corporate Social Responsibility and Environmental Management, 18(6), p.352-369.

McKinley, A. (2008). The drivers and performance of corporate environmental and social responsibility in the canadian mining industry. Master Thesis. University of Toronto.