ارزیابی ژئواکونومیکی قفقاز جنوبی از دیدگاه گردشگری منطقه آزاد ارس با استفاده از مدل SWOT

فصلنامه جغرافیایی فضای گردشگری

دوره 12، شماره 45، اسفند 1401، صفحه 1-20   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

خدیجه قنبرپور دافچاهی¹؛ حجت مهکویی^{* 2}؛ علی امیری³؛ یوسف زین العابدین⁴

¹1- دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی، گروه جغرافیا، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران

²2- استادیار جغرافیای سیاسی، گروه جغرافیا، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران

³3- استادیار گروه جغرافیا، دانشگاه خرم‌آباد، لرستان، ایران

⁴4- دانشیار گروه جغرافیا، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، گیلان، ایران

چکیده

منطقه ‌آزاد ارس به دلیل موقعیت و اهمیت ویژه‌ای که از جنبه‌های گوناگون از جمله محیط طبیعی، زیست محیطی، جمعیتی، آموزش عالی، ارزش افزوده بخش‌های مختلف، سرمایه‌گذاری و گمرکی برخوردار بوده و با توجه به این ظرفیت‌ها به نوعی سر آذربایجان و قلب تپنده آن به حساب می‌آید. هدف از انجام این پژوهش ارزیابی ژئواکونومیکی قفقاز جنوبی از دیدگاه گردشگری منطقه آزاد ارس با استفاده از مدل SWOT می‌باشد که از نظر روش این تحقیق، توصیفی-پیمایشی با ماهیت کاربردی و از لحاظ زمانی مقطعی می‌باشد؛ جامعه آماری شامل کارشناسان و متخصصان حوزه گردشگری و جغرافیای سیاسی مرتبط با مسایل منطقه آزاد ارس و قفقاز جنوبی می­باشند که تعداد 50 نفر به شیوه هدفمند انتخاب شدند؛ تجزیه­وتحلیل با استفاده از روش SWOT طی سال 1400 انجام شد و نتایج نشان داد از نقاط ضعف مورد مطالعه روابط سرد سیاسی ایران با آذربایجان در منطقه می‌باشد؛ نتایج فرصتها نشان داد که مهمترین مزیت ژئواکونومیک منطقه قفقاز جنوبی نقش ارتباطی آن بین ایران و کشورهای مختلف اروپایی است و در واقع یکی از پلهای ارتباطی و ترانزیتی ایران و اروپاست. همچنین احتمال برقراری راه ارتباطی دریاهای شرقی و غربی مهمترین عامل تهدید و مهمترین فرصت پیش­رو نقش ارتباطی آن بین ایران و کشورهای مختلف اروپایی است و در واقع یکی از پلهای ارتباطی و ترانزیتی ایران و اروپاست.

کلیدواژه‌ها

منطقه آزاد ارس؛ قفقاز جنوبی؛ موقعیت ژئواکونومیکی؛ مدل SWOT

مراجع

1. آریاپور، م. ح. 1399. شناسایی اصول برنامه­ریزی توسعه گردشگری، چهارمین کنفرانس ملی پژوهش در حسابداری و مدیریت، تهران.
2. پیش­بهار، ا، پرچم، ر، یادآور، ح. 1396. تأثیرپذیری انواع مختلف گردشگری از یکدیگر در منطقه آزاد ارس : کاربرد رهیافت مدل­سازی معادلات ساختاری (SEM)؛ فصلنامه جغرافیا و برنامه­ریزی، سال 21، شماره 61، پاییز، صص 110-93.
3. چراغی، م، قلی­زاده، ح، توحیدلو، ش، علیپور، ح. 1401. شناسایی چالشهای توسعه گردشگری روستایی در مناطق مرزی (مورد مطالعه: منطقه آزاد ارس)، مطالعات کارآفرینی و توسعه پایدار کشاورزی، دوره: 9، شماره: 1
4. زمانی­نوری، ج. 1398. مدیریت برنامه­ریزی در جهت توسعه گردشگری شهری، کنفرانس بین‌المللی مدلها و تکنیکهای کمی در مدیریت، قزوین.
5. ساسانفر، ا، همتی، ع، محمدی، ح. 1400. بررسی و تحلیل ژئوپلیتیکی تأثیرات بحران مهاجرت (داخلی و خارجی) بر توازن ژئواکونومیک مناطق جغرافیایی ایران.
6. سلیمان­پور، ه، سلیمانی­درچاق، م. 1395. همگرایی اقتصادی در اوراسیای مرکزی در تطبیق با الگوی کانتوری و اشپیگل؛ فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، شماره 93، بهار، صص 98-69.
7. سهرابی، ا، شریعت­پناهی، م، پیوندی، ر. 1398. تحلیل منازعات منطقه خاورمیانه از منظر مؤلفه‌های ژئواکونومیک، فصلنامه جغرافیا و برنامه­ریزی منطقه­ای، دوره: 10، شماره: 1.
8. شهماری­اردجانی، ر، کاموسی­علمداری، ج. 1398. بررسی گونه­های گردشگری مؤثر بر توسعه گردشگری منطقه آزاد ارس؛ فصلنامه گردشگری شهری، دوره ششم، شماره اول، بهار، صص 46-33.
9. صفری­پویا، م. 1399. بررسی اثرات اجتماعی توسعه گردشگری در شهرها، هفتمین کنفرانس ملی فناوریهای نوین در مهندسی عمران، معماری و شهرسازی، تهران.
10. عزمی، آ، رزلانسری، ا. 1393. سنجش طرح روستاهای هدف گردشگری بر توسعه گردشگری مطالعه موردی: روستاهای شمشیر و خانقاه شهرستان پاوه، فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دوره: 14، شماره: 34.
11. کارگر اصل­زنوزی، ق، عزت­پناه، ب، ولی­زاده، ر. 1401. بررسی اثرات گردشگری تجاری بر ساختارهای اقتصادی، اجتماعی و کالبدی شهرها (نمونه موردی: منطقه آزاد ارس)، فصلنامه جغرافیا و برنامه­ریزی منطقه­ای، دوره: 12، شماره: 3
12. کروبی، م، بذرافشان، ش. 1395. گونه شناسی ذینفعان مناطق ساحلی در حمایت از پارادایم توسعه گردشگری پایدار (مطالعه موردی: شهر بابلسر). پژوهش­های جغرافیای انسانی، دوره: 48، شماره: 4.
13. کشته­گر، ف، ابراهیم­زاده، ع. 1400. برنامه­ریزی راهبردی توسعه گردشگری موردشناسی: شهرستان خاش.
14. کولای، ا، واعظی، ط. 1391. تحول سیاست خارجی و توسعه اقتصادی در هندوستان؛ فصلنامه روابط خارجی، سال چهارم، شماره اول، بهار، صص 274-247.
15. قصابی، ح، آذر، ع، پناهی، ع. 1399. تحلیلی بر تأثیرات مناطق آزاد تجاری بر توسعه فعالیتهای گردشگری و اقتصاد منطقه­ای (مطالعه موردی: منطقه آزاد ارس)، فصلنامه جغرافیا و برنامه­ریزی منطقه­ای، دوره: 10، شماره: 3.
16. متقی، ا، فیروزی، ر. 1397. نیازسنجی بنیادهای ژئواکونومیک در سیاستهای منطقه­گرایی ایران (مطالعه موردی: اکو).
17. مجتهدزاده، پ، مهکویی، ح. 1397. ژئواکونومیک (با رویکردی به وضعیت اقتصادی در نظام بین‌الملل)، نشر انتخاب، چاپ اول.
18. مجتهدزاده، پ. 1381. جغرافیای سیاسی و سیاست جغرافیایی؛ تهران : انتشارات سمت، چاپ اول.
19. میرحیدر، د. 1373. روابط بین‌الملل از ورای منشور جغرافیا، اطلاعات سیاسی– اقتصادی شماره 132، بهمن و اسفند.
20. ولیقلی­زاده، ع، الله­وردی­زاده، ر. 1389. نگرشی ژئوپلیتیکی- ژئواکونومیکی بر منطقه آزاد تجاری- صنعتی ارس؛ فصلنامه ژئوپلیتیک، سال ششم، شماره دوم، تابستان، صص 181-153.
21. ولیقلی­زاده، ع. 1394. تببین اهمیت ژئواکونومیکی قفقاز جنوبی در راستای ارتقای منطقه آزاد ارس؛ فصلنامه ژئوپلیتیک، سال یازدهم، شماره اول، بهار، صص 194-157.
22. Bekiarova، (2019). South Caucasus as a Region of Strategic Importance، IJASOS- International E-Journal of Advances in Social Sciences، Vol. V، Issue 14، August 2019
23. Svante E. C. (2017). The International Politics of the Armenian-Azerbaijani Conflict، Palgrave Macmillan New York
24. The Travel & Tourism Competitiveness Report. (2017). Tourism Organization، UNWTO، Tourism Highlights، 2018 Edition.
25. Weiss، A and Zabanova، (2017). Iran and the South Caucasus after the nuclear deal Caucasus، Research Centre for East European Studies University of Bremen.