مروری بر خسارت‌های اقتصادی ساخت و سازهای شهری در پهنه‌های گسلی

آنالیز سازه - زلزله

دوره 19، شماره 4، اسفند 1401، صفحه 87-97   

نوع مقاله: مقاله مروری

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/civil.2023.701031

نویسندگان

پری نساء مصحفی^{* 1}؛ زهره خواجه سعید²

¹دکترای تخصصی-عضو هیات علمی-دانشگاه آزاد اسلامی واحد مراغه

²استادیار گروه اقتصاد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مراغه

چکیده

زمین لرزه به عنوان یکی از مخرب­ترین پدیده­ها و مخاطرات طبیعی مطرح است که به دلیل افزایش رشد و توسعه شهرها و تمرکز سرمایه اهمیت بالایی پیدا کرده است. زمین­لرزه­ها افزون بر شتاب ناشی از عبور موج، خطر گسیختگی زمین را نیز به دنبال دارند. تجربه زلزله­های مخرب نشان می­دهد که سازه­های واقع در حریم گسله­ی زمین­لرزه­ای، بیشترین خسارت را در زمان وقوع زمین­لرزه داشته­اند. شتاب ماکزیمم حرکت زمین قابل محاسبه است و با تمهیدات مهندسی می­توان خسارات آن را کنترل نمود، اما مهار جابجایی­های بزرگ و جلوگیری از انتقال آن به سازه در زون گسل زمین­لرزه­ای کاری دشوار است. در ویرایش چهارم آیین­نامه 2800 بر اساس کار کمیته پهنه­بندی این آیین­نامه، بیش از 300 گسله اصلی و بزرگ برای سرزمین ایران به نقشه در آمده و علاوه بر آن گسله­های نهان دیگری نیز وجود دارد که شناسایی و جانمایی دقیق آنها نیازمند انجام مطالعات دقیقتر است. نکته مهم در لرزه خیزی گستره ایران زمین علاوه بر عمق نسبتا کم زلزله­های رخ داده، انطباق کانون­های رخداد زلزله­ها با موقعیت قرارگیری مراکز جمعیتی است. روش ارزیابی و برآورد خسارات ناشی از زلزله، ابزار مهمی برای مقابله با زلزله و همچنین برآورد بیمه ساختمان­ها می­باشد. تحقیق حاضر یک مطالعه مروری است که در آن به ارزیابی پژوهش­هایی که از سال 1998 تا 2023 در ارتباط با خسارتهای اقتصادی ساخت و سازهای شهری در پهنه­های گسلی صورت گرفته، پرداخته شده است. از بین روش­های کمی و کیفی متعدد، پنج متد کارآمد جهت تخمین و ارزیابی خسارات اقتصادی زلزله­ها در راستای پیش بینی بحران و مدیریت به موقع بحران در هنگام رخداد زلزله در ساخت و ساز­های واقع بر زون­های گسلی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. با عنایت به اینکه مشخصات هندسی گسل­ها و حریم مهندسی گسلش در هر زون گسلی، مختص آن پهنه است لذا جهت پیش­بینی و برآورد دقیق خسارات اقتصادی، اجرای ترکیبی از متدهای مطرح ­­شده پیشنهاد می­شود.

کلیدواژه‌ها

زمین‌لرزه؛ ساخت و ساز شهری؛ پهنه گسلی؛ خسارت اقتصادی؛ مدل ارزیابی خسارت

مراجع