اثربخشی آموزش مهارت‌های روانی–اجتماعی دانش‌آموزان، بر درگیری و تاب‌آوری تحصیلی آنان

نشریه علمی آموزش و ارزشیابی (فصلنامه)

دوره 16، شماره 61، خرداد 1402، صفحه 13-32   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jinev.2023.1958047.2734

نویسندگان

فاطمه رضایی^{* 1}؛ سعید نجارپور استادی²

¹دانش‌آموخته روانشناسی تربیتی، گروه روانشناسی، مؤسسه آموزش عالی چرخ نیلوفری آذربایجان، تبریز، ایران

²گروه روانشناسی، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران.

چکیده

هدف از انجام این پژوهش بررسی اثربخشی توانمندسازی روانی – اجتماعی دانش‌آموزان بر درگیری و تاب‌آوری تحصیلی دانش‌آموزان بود. این پژوهش از نوع مطالعه شبه آزمایشی با طرح پیش­آزمون – پس­آزمون با گروه کنترل می­باشد. جامعه آماری پژوهش حاضر، شامل دانش‌آموزان دختر دبیرستان­های اسکو بود که 50 نفر از دانش‌آموزان (با عملکرد پایین) با استفاده از روش نمونه­گیری در دسترس انتخاب و در دو گروه 25 نفری به صورت کاملاً تصادفی دسته­بندی شدند. ابتدا هر دو گروه به پرسشنامه­های: درگیری تحصیلی و تاب‌آوری پاسخ دادند. سپس گروه آزمایش تحت آموزش مهارت‌های روانی-اجتماعی قرار گرفت. بسته آموزش مهارت‌های­روانی-اجتماعی شامل 8 جلسه 90 دقیقه­ای بود. پس از اجرای برنامه آموزش دو گروه مورد آزمون درگیری تحصیلی و تاب‌آوری قرار گرفتند. یافته­های پژوهش نشان داد با توجه به نتایج بدست آمده (F=7.08, df=1 P<0/05)، زمانی که اثر پیش­آزمون از روی نتایج پس­آزمون مربوط به گروه­ها حذف شود، تفاوت بین گروه­ها (از نظر تاب‌آوری) در سطح معناداری 99 درصد اطمینان معنادار بوده و آموزش مهارت‌های روانی–اجتماعی بر افزایش تاب‌آوری مؤثر است. همچنین با توجه به نتایج حاصل شده (F=23.33, df=1 , P<0/05)، زمانی که اثر پیش­آزمون از روی نتایج پس­آزمون مربوط به گروه­ها حذف شود، تفاوت گروه­ها (از نظر درگیری تحصیلی) در سطح معناداری 99 درصد اطمینان معنادار می‌باشد. و آموزش مهارت‌های روانی اجتماعی بر درگیری تحصیلی دانش‌آموزان مؤثر است.

کلیدواژه‌ها

توانمندسازی روانی جتماعی؛ درگیری تحصیلی؛ تاب‌آوری؛ دانش‌آموزان متوسطه

مراجع

اسفندارمز، شه رو (1393). رابطه میان یادگیری خودتنظیمی و خود شکوفایی با تاب‌آوری دانشجویان، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.

بتواز، پروین (1395). بررسی رابطه مهارت‌های اجتماعی و هوش هیجانی با تاب‌آوری روانشناختی در مادران کودکان اتیسم، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی کرج.

بیرامی، منصور و شالچی، بهزاد (1390). ارتباط باورهای انگیزشی و راهبردهای یادگیری خود تنظیمی با هوش هیجانی در دانش‌آموزان، فصلنامه تعلیم و تربیت، ص29- 50.

جمالی پاقلعه، سمیه؛ عابدی، احمد؛ نظری بدیع، مرضیه و میرزای یراد، رضا، (1392)، مقایسه اثربخشی برنامه یادگیری­اجتماعی هیجانی و آموزش حل مسئله اجتماعی بر کاهش نشانه های اختلال نافرمانی مقابله ای ارزیابی والدین، فصلنامه روانشناسی بالینی، دانشگاه سمنان، 3(12): 40-21.

حق رنجبر، فرخ؛ کاکاوند، علیرضا؛ برجعلی، احمد و برماس، حامد (1390). تاب‌آوری و کیفیت زندگی مادران دارای فرزندان کم توان ذهنی، نشریه روانشناسی سلامت، دانشگاه پیام­نور، 1(1): 128-135.

خداکرمی، بتول؛ فردمال، جواد و معصومی، سیده‌زهرا (1392). اختلالات رفتاری دانش‌آموزان دختر مقطع راهنمایی شهر همدان و عوامل مرتبط با آن، نشریه نسیم دانش، دانشکده پرستاری و مامایی همدان، 21 (1)، 59-69.

رکنی، پریسا؛ ارجمندنیا، علی اکبر و فتح آبادی، جلیل (1394). بررسی تأثیر آموزش کفایت اجتماعی بر بهبود عملکرد رفتاری کودکان دارای ناتوانی یادگیری، فصلنامه کودکان استثنایی، پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش، 15(3): 54-43.

رمضانی، ملیحه (1395). نقش واسطه­ای خودتنظیمی تحصیلی و خودکارآمدی تحصیلی در رابطه بین حمایت اجتماعی ادراک شده از سوی معلم و درگیری تحصیلی در دانش‌آموزان مقطع متوسطه شهر بیرجند، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه بیرجند.

سیادت، سیدمرتضی و جدیدی، محسن (1394). تأثیر آموزش مهارت‌های اجتماعی بر عزت نفس و ابعاد هویت کودکان کار، فصلنامه روانشناسی تربیتی، دانشگاه علامه طباطبایی، 11(37): 19-1.

شادی، ناهید (1391). رابطه خودتنظیمی و عزت نفس با تاب‌آوری در نوجوانان مقطع دبیرستان شهر برازجان، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی ‌واحد مرودشت.

شفیع زاده، رقیه (1391). رابطه­ی تاب‌آوری با پنج عامل بزرگ شخصیت، نشریه دانش و پژوهش در روان‌شناسی کاربردی، 13(3): 85-91.

طاهری؛ مرجان، ظفری؛ ساغر و مرادپور؛ زهرا (1396). مروری بر راهبردهای خودنظارتی در کودکان استثنایی، فصلنامه مطالعات روانشناسی و علوم تربیتی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، 2(16): 197-187.

علمی، مرتضی (1390). بررسی اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی بر سازگاری و بهزیستی روانشناختی، دانش آموزان مقطع راهنمایی کرج، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن.

کردافشاری، فاطمه (1391). بررسی درگیری تحصیلی دانش‌آموزان سال سوم دبیرستان براساس ترجیح سبک تدریس آنان، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد روانشناسی تربیتی، دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده روانشناسی وعلوم تربیتی.

وجدانپرست، حسین (1390). بررسی میزان و سهم برنامه‌های تربیتی در توانمند کردن دانش‌آموزان در زمینه‌های فرهنگی، هنری و ورزشی، پژوهشکده سازمان آموزش پرورش استان آذربایجان‌شرقی.

Appleton, J. J., Christenson, S. L., & Furlong, M. J. (2008). Student engagement with school: Critical        conceptual and methodological issues of the construct. Psychology in the Schools, 45(5): 369–386.

Azevedo, R. (2009). Theoretical, conceptual, methodological, and instructional issues inresearch on           metacognition and self-regulated learning: A discussion. Meta Cognition Learning, 4(1): 87-95.

Betvaz, P. (2016). Investigating the relationship between social skills and emotional intelligence with psychological resilience in mothers of        autistic children, master's thesis, Islamic Azad University of Karaj. [In Persian]

Beyrami, M., & Shalchi, B. (2011). The relationship between motivational beliefs and     self-regulated learning strategies with emotional intelligence in students, Quarterly Journal of Education and Training, pp 29-50. [In Persian]

Bonanno, G.A. (2004). Loss, trauma, and human resilience. American pcychologist 59(1): 20-28.

Brad Bury, KE., & Clark, I. (2009). Cognitive behavioral Therapy for anger management: effectives in adult mental health services. Behavioral and cognitive psychotherapy, Vol.35, Pp.201-208.

Carroll, A., Houghton, S., Wood, R., Unsworth, K., Hattie. J., Gordon, L., & Bower, J. (2009). Self-efficacy and academic achievement in Australian highschool students: The mediating              effects of academic aspirations and delinquency. Journal of Adolescence, 32(4): 797-817.

Christenson, S. L., Reschly, A. L., & Wylie, C. (2012). Handbook of research on student engagement. New York: Springer.

Christenson, S. L., Reschly, AL., Appleton, J. L., Berman, S., Spanjers, D., & Varro, P. (2008). Best practices in fostering student engagement. In A. Thomas & J. Grimes (Eds.). Best Practices in School Psychology (5th Ed.), 1099-1120.

Duckworth, K., Akerman, R., MacGregor, A., Salter, E., & Vorhaus, J. (2009). Self-regulated learning: a literature review. [Wider Benefits of Learning Research Report No. 33]. Centre for Research on the Wider Benefits of Learning, Institute of Education, University of London, London.

Elmi, M. (2012). Investigating the effectiveness of life skills training on adaptation and psychological well-being, middle school students of Karaj, master's thesis, Islamic Azad University, Roudhen Branch. [In Persian]

Esfandarmarz, Sh. (2014). The relationship between self-regulated learning and self-improvement with students' resilience, Master's thesis,    Islamic Azad University, Central Tehran branch. [In Persian]

Gonzalez, C. Blackford, B. (2022). Engagement as antecedent of academic achievement and the moderating impact of work-family-school inter-role conflict for online graduate students. The International Journal of Management Education. 20(3): 100676.

Hagh ranjbar, F., Kakavand, A., Borjali, A., & Bermas, H. (2011). Resilience and quality of life of mothers with intellectually disabled children, Journal of Health Psychology, Payam Noor University. 1(1): 177-187. [In Persian]

Jamali paghale, S., Abedi, A., Nazari badei, M., & Mirzaei, R. (2013). Comparing the     effectiveness of social        emotional learning program and social problem-solving training on reducing the symptoms of oppositional defiant disorder as assessed by parents, Clinical Psychology Quarterly, Semnan University. 3(12): 43-70. [In Persian]

Khodakarami, B., Fardmal, j., & Masoumi, Z. (2013). Behavioral disorders of female middle school students in Hamedan and related factors, Nasim Danesh, Hamedan College of Nursing and Midwifery. 21(1): 59-69 [In Persian]

Koradshari, F. (2012). Examining the academic engagement of third year high school students based on their teaching style preference, master's thesis in educational psychology, Ferdowsi University of Mashhad, Faculty of Psychology and Educational Sciences. [In Persian]

Len Bowers, R. M. N., Nijman, Henk, Teresa Allan, M., SC., & et al, (2006). Prevention and management              of aggression training and violent incidents on u. k. Acute Psychiatric wards. Development and Psychopathology. 57(7): 1022-1026.

Messman, E., Scott, B., Smith, J., Cortina, K., Thulin, E., Zimmerman, M., & Kernsmith,            P. (2022) Psychological empowerment as a route for positive adjustment during adolescence. Journal of Applied Developmental Psychology. 83(2022): 101458.

Natalie, A., Kathryn, E., & Karla, J. (2006). Increasing on-task behavior in the classroom: extension of self-monitoring strategies. Psychology in the Schools, 43(2): 211-221.

Pintrich, P. R. (1999). The role of motivation in promoting and sustaining self- regulated learning. International Journal of Educational Research. 31(6): 459-470.

Ramazani, M. (2017). The mediating role of academic self-regulation and academic self-efficacy in the relationship between perceived social support from the teacher and academic engagement in high school students of Birjand city, Master's thesis, Birjand University. [In Persian]

Reyes, M. R., Brackett, M. A., Rivers, S. E., White, M., & Salovey, P. (2012). Classroom emotional climate, student engagement and academic achievement. Journal of Educational Psychology. 104(3): 700–712.

Rokni, P., Arjomandniya, A. K., & Fathabadi, J. (2016). Investigating the effect of social competence raining on improving the behavioral performance of children with learning disabilities, Exceptional Children Quarterly, Education Research Institute. 15(3): 43-54. [In Persian]

Rudd, G., Meissel, K., & Meyer, F. (2021). Measuring academic resilience in quantitative research: A systematic review of the literature. Educational Research Review, 34, 100402

Shadi, N. (2013). The relationship between self-regulation and self-esteem with resilience in high school teenagers in Barazjan city, master's thesis, Islamic Azad University, Maroodasht Branch. [In Persian]

Shafizadeh, R. (2012). The relationship between resilience and five big personality factors, Danesh and Research Journal in Applied Psychology. 13(3): 95-102. [In Persian]

Siyadat, S.M. Jadidi, M. (2015). The effect of social skills training on self-esteem and identity dimensions of working children, Journal of educational psychology, Allameh Tabatabai University. 11(37): 83-101. [In Persian]

Skinner, E., Furrer, C., Marchand, G., & Kinderman, T. (2008). Engagement and disaffection in the classroom: Part of a larger motivational dynamic?           Journal of Educational Psychology, 100 (4): 765–781.

Su, C. Y., Lin, Y. H., Wu, Y. Y., & Chen C. C. (2008). The role of cognition and adaptive behavior in employment of people with mental retardation.         Research in Developmental Disabilities, 29(1): 83-95.

Taheri, M. Zafari, S. Moradpour, Z. (2017). A review of self-monitoring strategies in exceptional children, Quarterly Journal of Psychological Studies and Educational Sciences. 16: 167-197. [In Persian]

Veiga, F. H., Galvão, D., Pereira, T., Caldeira, S., Bahia, S., Melo, M., Conboy, J. Nogueira, J., Janeiro, I., Festas, M.I., Taveira, M.C., Carvalho, C. & Almeida, A. (2012). Student’ sengagement inschool: a literature review. ICERI2012 Proceedings (pp. 3356-3362).

Vejdanparast, H. (2012). Investigating the amount and contribution of training programs in empowering students in cultural, artistic and sports fields, Research Institute of Education Organization of East Azarbaijan Province. [In Persian].

Zimmerman, B.J (2008). Self–regulating academin learning and achievement: the emergence of a social cognitireperspective .edu. Psychol. review. Vol 2(2).