ارزیابی و تحلیل پتانسیل‌های مقاصد ژئومورفولوژیکی و ژئوتوریستی استان اردبیل با استفاده از مدل‌های فیولت و مدل دینامیکی

فصلنامه جغرافیایی فضای گردشگری

دوره 12، شماره 45، اسفند 1401، صفحه 55-74   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

موسی عابدینی^{* 1}؛ بهروز نظافت تکله²؛ آیلار خیاطی³

¹استاد گروه جغرافیای طبیعی (ژئومورفولوژی)، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

²دانشجوی دکتری، رشته ژئومورفولوژی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی.

³دانشجوی کارشناسی ارشد، رشته ژئومورفولوژی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

ژئوتوریسم از ارتباط طبیعت و ساخته دست بشر ایجاد می‌شود. در ژئوتوریسم پدیده‌های ژئومورفولوژیک غلبه بیش‌تری نسبت به سایر پدیده‌های زمین‌شناسی دارند. این مخاطبان نه‌تنها متخصصان و کارشناسان ژئومورفولوژی و زمین‌شناسی، بلکه گردشگران عادی و علاقه‌مندان به طبیعت هم هستند. هدف از انجام این پژوهش ارزیابی و تحلیل پتانسیل‌های مقاصد ژئومورفولوژیکی و ژئوتوریستی استان اردبیل (مطالعه موردی: نیر، نمین، هیر) می‌باشد. روش‌های مورد مطالعه روش ‌هادزیک و فیولت است. در مدل ‌هادزیک ارزش و اهمیت هر مکان ژئوتوریستی در این روش به‌وسیله شاخص‌های ارزش علمی و ارزش‌های مازاد آن مکان ژئوتوریستی برآورد می‌شود. مدل فیولت بر اساس نرخ مدیریتی و گردشگری و دامنه ارزشی آن‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد. نتایج مدل ‌هادزیک نشان داد بر اساس نتایج ارزش علمی، مازاد و آسیب‌پذیری از نظر کارشناسان و بازدیدکنندگان منطقه ژئوتوریستی نیر، نمین و هیر به ترتیب مقادیر (22/36)، (48/29) و (69/51) به خود اختصاص دادند. بر این اساس منطقه ژئوتوریستی هیر نسبت به دو منطقه دیگر توانمندی بالا و نسبتاً خوبی دارد. نتایج مدل فیولت نیز نشان داد بر اساس زیرشاخص‌های مورد مطالعه مناطق ژئوتوریستی هیر بیش‌ترین امتیاز و منطقه نیر در رتبه دوم و منطقه نمین در رتبه سوم از نظر توانمندی ژئوتوریستی قرار گرفتند. بنابراین نتیجه‌گیری می‌شود منطقه ژئوتوریستی هیر از نظر توانمندی ژئوتوریستی نسبت به مناطق مورد مطالعه قدرت جذب بیش‌تری در جهت توسعه ژئوتوریسم را به خود اختصاص داده است. هم‌چنین پیشنهاد می‌شود در مطالعات آتی برای شناساندن مناطق بکر ژئوتوریستی مطالعات بر مبنای مطالعات و گردشگری آنلاین باشد.

کلیدواژه‌ها

ارزیابی؛ مقاصد ژئومورفیک؛ ژئوتوریسم؛ مدل فیولت؛ مدل‌ هادزیک

مراجع

            اروجی، ح. ۱۳۹۱. مکان‌یابی ژئومورفوسایت‌های بهینه گردشگری با فرایند تحلیل شبکه‌ای (ANP) و ارزیابی آن‌ها از طریق مدل‌های ژئومورفوتوریستی (مطالعه موردی: شهرستان طبس)، پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، در رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی توریسم، دانشگاه تهران.

            اسفندیاری درآباد، ف. ، نظافت تکله، ب. ۱۴۰۱. بررسی و ارزیابی توانمندی‌ها و پتانسیل‌های ژئوتوریستی شهرستان سرعین (مطالعه موردی: روستاهای آلوارس، درآباد، نوران). فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، سال یازدهم، شماره ۴۴، ص ۱۴۷-۱۳۰.

            اسفندیاری درآباد، ف. ، نظافت تکله، ب. ، حسن‌زاده، م. ، پاسبان، ا. ح. ۱۴۰۱. ارزیابی و تحلیل توان گردشگری و رقابت‌پذیری استان اردبیل با استفاده از مدل پائوولوا و مدل دینامیکی ‌هادزیک (مطالعه موردی: هیر، خلخال، سرعین). مطالعات علوم محیط‌زیست، دوره هفتم، شماره سوم، ص ۵۲۰۱-۵۱۸۸.

            اصغری سراسکانرود، ص. ، نظافت تکله، ب. ۱۳۹۹. توان ژئوتوریستی و تحلیل رقابت‌پذیری مناطق ژئوتوریستی منطقه سرعین. دوره ۳۵، شماره ۳.

            ایمانی، ب. ، ابول‌زاده، ب. ۱۴۰۱. تدوین الگوی توسعه پایدار گردشگری روستایی (نمونه موردی: روستاهای بخش هیر شهرستان اردبیل). فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، سال یازدهم، شماره ۴۳، ص ۱۲۱-۱۰۸.

            ایمانی، ب. ، رحمتی، م. ، مهدی‌زاده، م. ب. ۱۴۰۰. تحلیل دیدگاه جوامع روستایی دربارة عوامل بازدارنده و پیش‌برندة توسعة گردشگری روستایی، نمونه پژوهش: روستاهای شهرستان نیر. فصلنامه علمی برنامه‌ریزی فضایی (مقاله پژوهشی). سال یازدهم، شماره سوم، ص ۱۱۶-۹۵.

            حسام، م. ۱۳۹۵. سنجش نگرش جامعه میزبان به تأثیرات اقتصـادی، اجتمـاعی و محیط زیسـتی توسـعه گردشگری. مطالعه موردی: روستاهای بخش لاریجـان شهرستان آمل، سال ۶، شماره ۲۱، صص ۶۰-۴۵.

            حسن‌زاده، ی. ، مقیمی، ا. ، مقصودی، م. ۱۴۰۰. ارزیابی توسعه ژئوتوریسمی شرق تنگه هرمز از طریق رتبه‌بندی قابلیت‌های ژئومورفولوژیکی (از میناب تا جاسک). پژوهش‌های ژئومورفولوژی کمی، سال دهم، شماره ۱، ص ۱۴۸-۱۳۰.

            زهتابی­اصل، ژ، عابدینی، م، شکر­گزار، ا. 1392. تأثیر توریسم بر سرانه کاربریهای اراضی شهر توریستی سرعین، اولین کنفرانس ملی خدمات شهری و محیط زیست، مهر ماه 1392، 17 و 18.

            زندمقدم، م ر. ۱۳۸۸. بررسـی توان‌منـدی‌هـای دشت کویر به‌عنوان ژئوپارک ایران مرکزی و نقـش آن در توسعه پایدار اسـتان سـمنان، فصـلنامه جغرافیـایی آمایش محیط، سال 2، شماره 6، صص 20-1.

            صبوری، ط. ، ثروتی، م. ، جداری عیوضی، ج. ۱۳۹۹. تبیین تأثیر توسعه ژئوتوریسم و ایجاد ژئوپارک با تأکید بر شاخص‌های گردشگری پایدار در ناحیه درفک و دیلمان استان گیلان. فصلنامه علمی- پژوهشی مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی. دوره ۱۵، شماره ۱، ص ۱۷-۱.

            طاهرخانی، م. ، جهان تیغ‌مند، س. ، سلیمی سبحان، م. ر. ۱۳۹۹. اولویت‌بندی توان‌های زمین-گردشگری ژئوسایت‌ها (مطالعه موردی: الموت قزوین). جغرافیا (فصلنامه علمی- پژوهشی و بین‌المللی انجمن جغرافیایی ایران). سال هجدهم، شماره ۶۴.

            عابدینی، م. ،. رنجبری، ا،. 1395. ژئوتوریسم آذربایجان شرقی، تألیف. انتشارات نگین سبلان، 297صفحه.

            عابدینی، م. ، ابراهیم پور، ح. ، آنه سلطان، ی. 1393. ارزیابی قابلیت‌های ژئوتوریسمی مکان­های ژئومورفولوژیکی با استفاده از مدل پرولونگ، مطالعه موردی: شهرستان رامیان. همایش ملی تغییر اقلیم و مهندسی توسعه پایدار کشاورزی و منابع طبیعی، همدان.

            عابدینی، م. ، قضایی، م. 1398. ارزیابی توانمندی‌های ژئوتوریست‌های شهرستان مشگین شهر به روش کومانسکو، پنجمین کنفرانس بین‌المللی افق‌های نوین در علوم کشاورزی و منابع طبیعی، محیط زیست، افق نو علمی- انجمن علم و فناوری در شهر تهران.

            علیزاده سولا، م. ، رضالو، ر. ، حاجی‌زاده، ک. ، افخمی، ب. ۱۳۹۷. بررسی‌های باستان‌شناختی شرق آذربایجان فصل اول؛ شمار شهرستان نمین، استان اردبیل. مطالعات باستان‌شناسی، دوره ۱۰، شماره ۲، ص ۲۳۸-۲۲۱.

            فخاری، س. ۱۳۹۳. مدل‌سازی ژئومورفولوژیکی به منظور توسعه پایدار (مطالعه موردی: ژئوپارک‌های پیشنهادی منطقه دماوند)، رساله دکتری، استاد راهنما، عزت الله قنواتی، دانشگاه خوارزمی.

            کامران، ح. ، نیک‌بخت، ر. ۱۳۹۸. ارزیابی توانمندی‌های ژئوسایت‌های منتخب استان اصفهان با مدل بریل‌ها. فصلنامه علمی پژوهشی و بین‌المللی انجمن جغرافیایی ایران، سال هجدهم، شماره ۶۴.

            مختاری، د. ۱۳۹۴. اهمیت نقشه‌های زمین پیمایی در مدیریت مکان‌های ژئومورفیکی ایران، (مطالعه موردی: گردنه پیام)، نشریه علمی – پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال 16، شماره 37، صص 172-151.

            مقصودی، م. ، گنجائیان، ح. ، فریدونی کردستانی، م. ، ابراهیمی، ع. ۱۳۹۶. ارزیابی و پهنه‌بندی مناطق مستعد توسعه ژئوسایت‌ها در شهرستان مریوان با استفاده از روش‌های جم، فاسیلوس و کوبالیکوا. فصلنامه جغرافیایی سرزمین، علمی پژوهشی، سال پانزدهم، شماره ۵۷.

          Adolfo Quesada، R. Lidia Torres، B. Maynor، A. Manuel Rodríguez، M. Gema Velázquez، E. Catalina Espinosa، V. Jaime، T. Hugo Rodríguez، B (2021). Geodiversity، Geoconservation، and Geotourism in Central America.

          Anokhin، A. Kropinova، E. G. Spiriajevas، E (2021). Developing Geotourism with a focus on Geoheritage in a Transboundary region: the case of the Curonian Spit a Unesco site. Sustainable Development of the Baltic Sea region. 13(2)، 112-128.

          Asghari Saraskanroud، S. Esfandiari Darabad، F. Mohammadnejad، V. Zeinali، B (2014). Assessing the geotourism capability of Zahak area of Hashtrood city. Geography and Urban-Regional Planning. 4(13):69-82.

          Asghari Saraskanroud، S. Taghiloo، AA. Zeinali، B (2015). Comparative evaluation of regional tourism capacity with emphasis on geotourism (case study: Haft Jeshmeh Naqdeh، Ghasemloo Valley and Urmia Dam). Regional Planning Quarterly. 5(17):163-178.

          Esmaelnejad، M (2021). IDENTIFICATION OF THE GEOTOURISM POTENTIAL OF AFGHANISTAN، A CASE STUDY: BAMIYAN COUNTY. GeoJournal of Tourism and Geosites. No 36. P 630-636.

          Feuillet، T & Sourp، E (2011); Geomorphological Heritage of the Pyrenees National Park(France): Assessment، Clustering، and Promotion of Geomorphosites; Geoheritage، V 3، pp 151–162.

          Gricelda Herrera، F. Karla، E. Carlos Mora، F. Paúl Carrión، M. Edgar، B (2021). Evaluation of a Paleontological Museum as Geosite and Base for Geotourism. 1208–1227.

          Ielenicz، M. 2009. Geotope، Geosite، Geomorphosites، the Annals of Valahia University of Târgovişte، Geographical Series، Tome 9 /2009.

          Keijan، X. Wenhui، W (2022). Geoparks and Geotourism in China a Sustainable Approach to Geoheritage Conservation and local Development – A Review. Land 2022.

          Khodani، M. Peta، TH. Liewellyn، L (2020). Developing a scale for Measuring Influential Factors towards Geotourism Development. Independent Research Journal in the Management Sciences.

          Khodani، M. Peta، TH. Liewellyn، L (2021). A METHODOLOGY FOR EXAMINING GEOTOURISM POTENTIAL AT THE KRUGER NATIONAL PARK، SOUTH AFRICA. GeoJournal of Tourism and Geosites. No 1. P 209-217.

          Khodani، M. Peta، TH. Liewellyn، L (2021). A Methodology for Examining Geotourism Potential at the Kruger National Park، South Africa. Geojournal of Tourism and Geosites. 209-217.

          Lai LS، To WM. (2015)، Content analysis of social media: A grounded theory approach. Journal of Electronic Commerce Research16، 125-138

                                                                                                           Letunovska، N. ، Kwilinski، A. ، & Kaminska، B. (2020). Scientific Research In The Health Tourism Market: A Systematic Literature Review. Health Economics and Management Review. 1. 8-19. .

          Monavari، S. M. and Feraidoni، A. 2008. Kakarza regional talent identification for evaluation of ecological tourism with the help of GIS، the fourth national conference of environmental strategies and improve them، pp: 27- 31.

          Nemanj، T (2011). The potential of Lazar Canyon (Serbia) as a Geotourism Destination: Inventory and Evaluation. Geographical Pannonica. 15(3):103-112.

          Nilashia،b. ، Sarminah. S، Abdul Manafd. A، Ahmadie. H، A. Rashidf. T،. (2019). Factors influencing medical tourism adoption in Malaysia: A DEMATELFuzzy TOPSIS approach، Computers & Industrial Engineering 137، 53-67.

          Paskova، m (2015) the potential of indeghionos knowledge for Rio Coco geopark geotourism; earth and planatory sciences، 15.

          Percy Mabvuto، N (2020). A Review of Geotourism and Geoparks: Is Africa Missing out on

   Perez Umana، D. Quesada Roman، A. Jeus Rojas، J. Zomorano Orozco، J. Javier Doniz، P. Becerra Ramirez، R (2019). Comparative Analysis of Geomorphosites in Volcanoes of Costa Rica، Mexico and Spain. 545-559.

   Rafael Altoe، A. Kátia Leite، M. Wellington Francisco، S (2022). New Approach on the Quantitative Assessment of Geotouristic Potential: A Case Study in the Northern Area of the Rio De Janeiro Cliffs and Lagoons Geopark Project.

   Reisigner، Y. Michael، N. Hayes، J (2019). Destination Competitiveness from a tourist Perspective A case of the United Arab Emirates. International Journal of Tourism Research. 21(2)، 259-279.

   this New Mechanism for the Development of Sustainable Tourism?. Geoconservation research. 26-39.

   Vukoičić، D. Milosavljević، S. Valjarević، A. Nikolić، M. Srećković، D (2018). The evaluation of geosites in the territory of National Park، Kopaonik (Serbia). 618–633.

   Wojciech، Z. Sylwia، K. Bogusława Baran، Z (2020). Regional Geotourist Resources—Assessment and Management (A Case Study in SE Poland). 1-25.

   Zglobicki، W. Kukielka، S. Zglobicka، B. B (2020). Regional Geotourist Resources Assessment and Management (A Case Study in SE Poland). Geoheritage and Geotourism Resource (1-25).