مناسک و اعتبارات شریعت و نقش آن در تکامل انسان

مطالعات فقهی و فلسفی

دوره 14، شماره 1 - شماره پیاپی 53، فروردین 1402، صفحه 14-29   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مهرداد حسن بیگی^{* 1}؛ محمد کاظم فرقانی²

¹دانشجوی دکتری، گروه فلسفه و کلام، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران

²دانشیار، گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی تأثیر عمل به شریعت در تکامل انسان است. در نزد حکیمان، اعمال و مناسک شرعی علاوه بر چهره ظاهری و اعتباری، از حقیقت باطنی برخوردار است. باطن اعتبارات شرعی، هویت روح انسانی را می‌سازند و موجب تکامل معنوی انسان می‌گردند. تمام اعتباراتی که در شریعت صورت گرفته‌ است، دارای تکیه­گاهی حقیقی بوده و از آثار عینی برخوردار است. با روش تحلیلی- توصیفی نشان داده شد که عمل به شریعت، یگانه مسیر جهت وصول به کمالات معنوی است. مناسک شرعی، منفصل از حقیقت و معنویت نیست. پس، انسان می‌تواند در همین عالم باطن اعمال خود را مشاهد کند. به میزان پایبندی انسان به شریعت، اتصال او به حقایق ملکوتی معناپذیر است.

کلیدواژه‌ها

شریعت؛ مناسک؛ تکامل انسان؛ اعتبارات شرعی

مراجع

ابن سینا، حسین بن عبدالله (1387). الالهیات من کتاب الشفاء. تحقیق حسن حسن‌زاده آملی. قم: بوستان کتاب.

ابن سینا، حسین بن عبدالله (1404ق). الشفاء. قاهره:‌ چاپ‌ ابراهیم‌ مدکور، ج1.

اشعری، علی‌بن‌ اسماعیل (1955م). کتاب‌ اللّمع‌ فی‌ الرّدّ علی‌ اهل‌ الزیغ‌ و البدع‌. مصر: چاپ‌ حموده‌ غرابه‌.

جوادی آملی، عبدالله (1375). فلسفه حقوق بشر. قم: نشر اسراء.

جوادی آملی، عبدالله (1384الف). حیات حقیقی انسان در قرآن. قم: نشر اسراء.

جوادی آملی، عبدالله (1384ب). فطرت در قرآن. قم: نشر اسراء.

جوادی آملی، عبدالله (1386 الف). سرچشمه اندیشه. قم: نشر اسراء، ج5.

جوادی آملی، عبدالله (1386ب). شریعت در آینه معرفت. قم: نشر اسراء، ج5.

جوادی آملی، عبدالله (1387 الف). دین‌شناسی. قم: نشر اسراء.

جوادی آملی، عبدالله (1387ب). عین النضاخ. قم: نشر اسراء.

جوادی آملی، عبدالله (1388الف). مبادی اخلاق در قرآن. قم: نشر اسراء.

جوادی آملی، عبدالله (1389 الف). جامعه در قرآن. قم: نشر اسراء.

جوادی آملی، عبدالله (1389ب). تفسیر تسنیم. قم: نشر اسراء.

جوادی آملی، عبدالله (1390). صورت و صیرت انسان در قرآن. قم: نشر اسراء.

خراسانی، محمدکاظم (1389). کفایة الاصول. قم: انتشارات جامعه مدرسین، ج1.

دهخدا، علی اکبر (1377). لغت‌نامه دهخدا. تهران: انتشارات روزنه، چاپ دوم، ج29.

سجادی، سید جعفر (1385). فرهنگ لغات و اصطلاحات و تعبیرات عرفانی. تهران: انتشارات طهوری.

 سهروردی، یحیی ‌بن‌ حبش‌ (1380). مجموعه‌ مصنفات‌ شیخ‌ اشراق‌. تهران‌: حکمت و فلسفه ایران، ج2-3.

شریفی، حسام‌الدین (1395). رابطه اعتباریات و تکوین از منظر آیت‌الله جوادی آملی. حکمت اسرا، 8(2).

صدر، محمدباقر (1430ق). دروس فی علم الاصول. قم: انتشارات جامعه مدرسین، ج3.

طباطبایی. سید محمد حسین (1385). مجموعه رسائل العلامة الطباطبائی. قم: مکتبه فدک.

طباطبایی. سید محمدحسین (1420ق/ الف). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: انتشارات جامعه مدرسین، ج8، 16.

 طباطبایی. سید محمدحسین (1420ق/ ب). نهایه الحکمه. قم: انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه، ج1.

عامری، محمد بن‌ یوسف‌ (1376). الاعلام‌ بمناقب‌ الاسلام‌. ترجمة‌ احمد شریعتی‌ و حسین‌ منوچهری‌. تهران‌: زمرد.

علامه حلّی (1389). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه.

علم الهدی، علی‌ بن‌ حسین‌ (1415ق). الانتصار فی الانفرادت الامامیه. قم‌: جامعه مدرسین حوزه علمیه، ج1.

غزالی، محمدبن‌ محمد (1409ق). کتاب‌ الاقتصاد فی‌ الاعتقاد. بیروت:‌ دارالکتب الاسلامی.

فارابی، محمد بن محمد (1364 الف). احصاء العلوم‌. ترجمة‌ حسین‌ خدیوجم‌. تهران:‌ امیرکبیر.

فارابی، محمد بن محمد (1364ب). فصول منتزعة. تهران: مکتبة الزهراء.

فارابی، محمد بن محمد (1982م). آراء اهل‌ المدینة‌ الفاضلة‌. بیروت: چاپ‌ البیر نصری‌ نادر.

فخر رازی، محمدبن‌ عمر (1404ق). المحصّل؛ و هو محصّل افکار المتقدمین و المتأخرین من الحکماء و المتکلمین. بیروت: چاپ‌ طه‌ عبدالرّؤوف‌ سعد.

مسکویه، احمدبن‌ محمد (1398). تهذیب‌ الاخلاق‌ و تطهیر الاعراق‌. قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه.

ملاصدرا (1354). المبدأ و المعاد. تصحیح جلال‌الدین‌ آشتیانی‌. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.

ملاصدرا (1384). الشواهد الربوبیه فی مناهیج السلوکیه. تهران: بنیاد حکمت صدرا.

ملاصدرا (1385). شرح اصول کافی. تهران: بنیاد حکمت صدرا.

ملاصدرا (1981م). الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه. بیروت: دار احیاء التراث العربی، ج1-3.

ملکی تبریزی، میرزا جوادآقا (1397). المراقبات. تصحیح محسن بیدارفر. قم: انتشارات بیدارفر.

وکیلی، محمدحسن (1399). علم دینی از چیستی تا چگونگی. مشهد: موسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام، ج2-3.