سمیت و سم‌شناسی گیاهان دارویی

فصلنامه گیاه و زیست فناوری ایران

دوره 18، شماره 1، تیر 1402، صفحه 1-13   

نوع مقاله: مروری

نویسندگان

مانی جباری^{* 1}؛ میترا جباری²

¹کارشناس ارشد، گروه علوم و مهندسی باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند، بیرجند، ایران

²کارشناس ارشد، گروه علوم و مهندسی باغبانی، دانشکده تولید گیاهی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، گرگان، ایران

چکیده

مواد سمی موجود در گیاهان اکثراً جزو آلکالوییدها، گلیکوزیدها، اسیدهای آلی، رزین‌ها، رزینویدها و ترکیبات معدنی می‌باشند گیاه سمی، گیاهی است که در صورت لمس یا خوردن به مقدار کافی می‌تواند برای انسان یا سایر حیوانات مضر یا کشنده باشد. در صورت استفاده به مقدار کم و به نسبت صحیح، می‌توان از این گیاهان به عنوان داروهای گیاهی با خواص دارویی استفاده کرد. زیبایی این گیاهان، سمیت آنها را پنهان می‌کند. درک علمی از سموم گیاهی و اثرات آنها بسیار افزایش یافته است. گیاهان سمی که باعث مشکلات جدی و یا حتی مرگ می‌شوند به عنوان "سلاح‌های بیولوژیکی گیاهی" در نظر گرفته می‌شوند. دانش در مورد گیاهان سمی هنوز ناکافی است و شناسایی برخی از گونه‌هایی که باعث مسمومیت و کشندگی در انسان می‌شوند بسیار مهم است. هدف این مقاله ارائه اطلاعاتی در مورد گیاهان سمی، ترکیبات سمی موجود و علائم هنگام مصرف است و همچنین کاربردهای دارویی آنها می‌باشد
کلمات کلیدی: ترکیبات فیتوشیمیایی، خواص دارویی، سلاح‌های بیولوژیکی، سم‌شناسی قانونی، مکانیسم‌های سمی.

کلیدواژه‌ها

ترکیبات فیتوشیمیایی؛ خواص دارویی؛ سلاح‌های بیولوژیکی؛ سم‌شناسی قانونی؛ مکانیسم‌های سمی

مراجع

1) Abdulahi, M. and K, Soltani Nejad. 2012. A review of the toxic effects of plants on humans. Journal of Medicinal Plants, 1 (3): 1-12.

2) Adegoke, S.A. and LA, Alo. 2013. Datura stramonium poisoning in children, Nigerian Journal of Clinical Practice, 16(1): 116–8.

3)Ahmad, K.KM. and S. Parasurman. 2016. Urtica dioica L., (Urticaceae): A Stinging Nettle. Systemic Reviews in Pharmacy, 5(1): 6-8.

4) Alhamdani, M. Brown, B. and P, Narula. 2015. Abrin Poisoning in an 18-Month-Old Child, American Journal of Case Reports, 16: 146-148.

5) Alizadeh, A. Moshiri, M. Alizadeh, J. and M, Balali-Mood. 2014. Black henbane and its toxicity–a descriptive review. Avicenna Journal of Phytomedicine, 4(5): 297-311.

6) Audi, J. Belson, M. Patel, M. Schier, J. and J, Osterloh. 2005. Ricin Poisoning: A comprehensive review, JAMA, 9: 2342-2351.

7) Berdai, M.A. Labib, S. Chetouani, K. and M, Harandou. 2012. Atropa belladonna intoxication: A case report, Pan. African Medical Journal, 11, 10.11604/pamj.2012.11.72.1555.

8) Bradberry, S.M, Dickers, K.J, Rice, P, Griffiths, G.D. and JA, Vale. 2003. Ricin poisoning Toxicological Reviews, 22: 65-70.

9) Cardoso, D.R. and TAO, Cardoso. 2011. Bioterrorism: data of a recente history of risks and uncertainties, Ciência & Saúde Coletiva, 16: 821-830.

10) Danel, V.C. Wiart, J.F. Hardy, G.A. Vincent, F.H. and N.M, Houdret. 2001. Self-poisoning with Colchicum autumnale L. flowers, Journal of Clinical Toxicology, 39: 409-411.

11) Furer, V. Hersch, M. Silvetzki, N. Breuer, G.S. and S, Zevin. 2011. Nicotiana glauca (Tree Tobacco) Intoxication-Two Cases in One Family, Journal of Medical Toxicology, 7(1): 47–51.

12) Jang, D.H. Hoffman, R.S. and L.S, Nelson. 2010. Attempted Suicide, by Mail Order: Abrus precatorius, Journal of Medical Toxicology, 6(4): 427-430.

13) Joost, A. 2010. Intoxication by Digitalis purpurea in suicidal intention-a case report. Revista Societatii de Medicina Interna, Nº4 din luna.

14) Joshi, P. Wicks, A.C. and S.K, Munshi. 2003. Recurrent autumnal psychosis, Postgraduate Medical Journal, 79(930): 239-40.

15) Krieger, R. 2010. (Editor). Hayes' Handbook of Pesticide Toxicology, (3rd Edition). Vol, 1. p119–229.

16) Kunkel, D.B. and G, Braitberg. 1998. Poisonous plants    In: Haddad L.M, Shannon, M.W, Winchester, J.F, Clinical Managemen of Poisoning and Drug Overdose 3rd ed., WB. Saunders Co., Philadelphia, USA, 375-8

17) Lacassie, E.  Marquet, P.  Martin-Dupont, S.  Gaulier, J.M. and G, Lachâtre. 2000. A non-fatal case of intoxication with foxglove, documented by means of liquid chromatography electrospray mass spectrometry, Journal of Forensic Sciences, 45(5): 1154-1158.

18) Lin, C.C. Chan, T.Y. and J.F, Deng. 2004. Clinical features and management of herb induced aconitine poisoning. Annals of Emergency Medicine, 43: 574-579.

19) Martinez, S.T. Almeida, M.R. and AC, Pinto. 2009. Natural hallucinogens: a flight from Medieval Europe to Brazil, Química Nova, 32(9): 2501-2507.

20) Mendieta, M.C. De Souza, A.D.Z. Ceolin, S. Vargas, N.R.C Ceolin, T. and R.M, Heck. 2014. Toxic plants: importance of knowledge for realization of health education. Journal of Nursing, 8(3): 680-686.

21) Nelson, L.S. Shih, R.D. and M.J, Balick. 2007. Handbook of Poisonous and Injurious Plants. Second Edition, New York Botanical Garden Press/Springer-Verlag, New York, US.

22) Ntelios, D. Kargakis, M. Topalis, T. Drouzas, A. and E, Potolidis. 2013. Acute respiratory failure due to Nicotiana glauca ingestion, Hippokratia, 17(2): 183-184.

23) Reynolds, T. 2005. Hemlock alkaloids from Socrates to poison aloes, Phytochemistry, 66(12): 1399-1406.

24) Sandvig, K, Torgersen, M.L, Engedal, N, Skotland, T, and T.G, Iversen. 2010. Protein toxins from plants and bacteria: Probes for intracellular transport and tools in medicine. FEBS Lett, 584: 2626–2634.

25) Şanlıdağ, B. Derinöz, O. and N, Yıldız. 2014. A case of pediatric age anticholinergic intoxication due to accidental Datura stramonium ingestion admitting with visual hallucination. The Turkish Journal of Pediatrics, 56(3): 313-315.

26) Serrano, R.  2018. Toxic Plants: Knowledge, Medicinal Uses and Potential Human Health Risks. Environment and Ecology Research, 6(5):487-492.

27) Simão, A.Y. Antunes, M. Marques, H. Rosado, T. Soares, S. Gonçalves, J. Barroso, M. Andraus, M. and E. Gallardo. 2020.  Recent bionalytical methods for the determination of new psychoactive substances in biological specimens. Bioanalysis, 12: 1557–1595.

28) Worbs, S. Köhler, K. Pauly, D. Avondet, M.A. Schaer, M. Dorner, M.B. and B.G, Dorner. 2011. Ricinus communis intoxications in human and veterinary medicine-a summary of real cases. Toxins (Basel), 3(10): 1332-1372.

29) Wu, M.L. Deng, J.F. Wu, J.C. Fan, F.S. and C.F, Yang. 2004. Severe bone marrow depression induced by an anticancer herb Catharanthus roseus. Journal of Clinical Toxicology, 42: 667-671.