بررسی آنالیز رشد و عملکرد ارقام نخود زراعی (Cicer arietinum L.) تحت تأثیر تنش خشکی و کود نیتروژن

فصلنامه گیاه و زیست فناوری ایران

دوره 18، شماره 1، تیر 1402، صفحه 76-96   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسنده

عزت اله حسن پور^*

کارشناسی‌ارشد، گروه زراعت، واحد خرم آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرم آباد، ایران

چکیده

نخود یکی از مهمترین گیاهان زراعی متعلق به خانواده حبوبات بوده که نقش مهمی در تغذیه انسانها بر عهده دارد. علاوه بر نقش تغذیه ای این گیاه به دلیل خاصیت تثبیت نیتروژن توسط این گیاه نقش مهمی در تناوب زراعی گیاهان ایفا می نماید. این تحقیق به منظور بررسی اثرات تنش خشکی و کود نیتروژنه‏ روی شاخص‏های رشد ارقام نخود زراعی انجام شد. آزمایش به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمار تنش خشکی شامل سطح بدون تنش ، سطح تنش متوسط و سطح تنش شدید در کرت‏های اصلی قرار گرفت. ترکیب تیمارهای کود نیتروژنه ( در دو سطح) و رقم (آزاد، بیونیج، هاشم و ILC482) در کرت‏های فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که تنش خشکی اثر معنی‏داری روی همه صفات به جز CGR و LAR داشته است. تنش خشکی باعث کاهش بیشتر روند شاخص‏های رشد از قبیل LAI، CGR، RGR، NAR، و کاهش میزان تجمع ماده خشک و عملکرد دانه گردید. انجام آبیاری و کاربرد کود نیتروژن سبب افزایش سطح برگ، میزان آسیمیلاسیون خالص و در نهایت افزایش تجمع ماده خشک و عملکرد دانه شد. رقم بیونیج نیز که دارای بیشترین میزان CGR، LAR وآسیمیلاسیون خالص بوده بالاترین میزان عملکرد را تولید نمود.

کلیدواژه‌ها

آسیمیلاسیون خالص؛ رسیدگی؛ شاخص سطح برگ؛ عملکرد

مراجع

1. ثمین، م.، سپهری، ع.، احمدوند، گ، و. س.ح، صباغ پور. 1386. تأثیر آبیاری در مراحل تشکیل غلاف و پر شدن دانه بر رشد وعملکرد پنج رقم نخود. مجله پژوهش کشاورزی، آب، خاک و گیاه در کشاورزی، 7(1):55-72.
2. جوادی، ح.، راشد محصل، م.ح.، زمانی، ق.ر.، آذری نصرآباد، ا، و. ق.ر، موسوی. 1394. اثر تراکم کاشت بر شاخص های رشدی چهار رقم سورگوم دانه ای. نشریه پژوهشهای زراعی ایران، 1:4-16.
3. چائی چی، م.، رستم زا، م، و. ک، اسمعیلان. 1382. بررسی مقاومت لاین های  نخود سیاه به تنش خشکی تحت  شرایط رژیم های مختلف آبیاری. مجله ی علوم کشاورزی ومنابع طبیعی،10(4): 55-60.
4. رضوانی مقدم، پ، و. ر، صادقی ثمرجان. 1387. ررسی اثر تاریخ های مختلف کاشت و رژیمهای مختلف آبیاری بر خصوصیات مورفولوژیک و عملکرد نخود (Cicer arietinum )  رقم 3279 ILC  در شرایط آب و هوایی نیشابور، 314:6-325.
5. شبیری، س.، قاسمی گلعذانی، ک، گلچین، ا، و. ج، صبا. 1386. تاثیر محدودیت آب بر رشد و عملکرد دانه سه رقم نخود در زنجان. مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی، 14(2): 61-73.
6. گلدانی، م، و. پ، رضوانی مقدم. 1382. اثر رژیم های مختلف رطوبتی و تاریخ کاشت بر خصوصیات فنولوژیکی و شاخص های رشد سه رقم نخود دیم و آبی در مشهد. علوم کشاورزی و منابع طبیعی، 14(1): 63-74.
7. گنجعلی، ع.، کافی، م، و. م ثابت تیموری. 1398. تغییرات شاخص‏های فیزیولوژیک ریشه اندام هوایی نخود در واکنش به تنش خشکی. نشریه تنش‏های محیطی در علوم زراعی، 3(1): 35-45.
8. لطیفی، ن، و. س، نواب پور. 1397. واکنش شاخص های رشد و عملکرد دانه دو رقم لوبیا چیتی به فاصله ردیف و تراکم بوته. مجله علوم کشاورزی ایران، 31(2): 353-362.
9. Arif, A., Parveen, N., Waheed, M.Q., Atif, R.M., Waqar, I. and T.M, Shah. 2021. A Comparative Study for Assessing the Drought-Tolerance of Chickpea Under Varying Natural Growth Environments. Plant Science, 11: 607869.
10. Causin, T. H., Burghoffer, A. Marget, P. Vingere, A. and G, Eteve. 1993. Morphological, physiological and genetic bases of resistance in pea to cold and drought. Breeding for Stress Tolerance in Cool Food Legumes, 27: 311-320.
11. Clarke, J. M. and G. M, Simpson. 2008. Growth analysis of Brassica napus Journal of Plant Science, 58: 587-595.
12. Gardner, F., Pearce, R. and R. L, Mitchell. 1995. Physiology of crop plants. Iowa state university press, Ames, USA.
13. Gupta, A. K., Singh, J. Kaur, N. and R, Singh. 1993. Effect of polyethylene glycol-induced water stress on uptake interconversion and transport of sugars in chickpea seedlings. Plant Physiology and Biotechnology, 31:743-747.
14. Latiri-Soki, K., Noitclitt, S. and D. W, Lawlor. 2008. Nitrogen fertilizer can increase dry matter, grain production and radiation and water use efficiency for durum wheat under semi-arid conditions. European Journal of Agronomy, 9: 21-34.
15. Lecoeur, J. and T. R, Sinclair. 2016. Field pea transpiration and leaf growth in response to soil water deficits. Crop Science, 36: 331-335.
16. Neumann, P. M. 2015. The role of cell wall adjustment in plant resistance to water deficits. Crop Science, 35: 1258-1266.
17. Ortega, P., Jose, F. Grageda, G. and G, Morales. 1996. Effect of sowing dates, irrigation, plant densities, and genotypes on chickpea in Sonora, Mexico. Inter. Chickpea and Pigeon pea Newsletter, 3: 24-26.
18. Parveen, R., Sadia, M. and M, Saleem. 2019. Role of rhizobium inoculation in chickpea under water stress conditions. Pakistan Journal of Biological Sciences, 2:452-454.
19. Plancqaert, P., Braun, P. and J, Werry. 2019. Agronomic studies on chickpea (Cicer arietinum). Options Mediterraneans-Sevie Seminaries, 9: 87-92.
20. Salam, M. A., Ahmed, S. Shahjahan, M. Islam, M.S. and M.F, Hossain. 2018. Response of chickpea varieties to different levels of irrigation in High Barind Tract. International Journal of Sustainable Agriculture and Technology, 2: 32-39.
21. Saxena, M. C. 2012. In Aschochyta Blight and winter sowing of chickpeas. Agronomic studies on winter chickpeas, 123-139.
22. Singh, K. B. and M. C, Saxena. 2017. Chickpeas (The Tropical Agriculturalist). Macmillan Education LTD, London and Bisingtone. 74pp.
23. Singh, K. B., Malhotra, R.S. Saxena, M. C. and G, Bejiga. 1997. Superiority of winter sowing over traditional spring sowing of chickpea in the Meditrranean region. Agronomy Journal, 89: 112-118.
24. Sivakumar, M. V. K. and R.H, Shaw. 2014. Methods of growth analysis in field grown soybean (Glycine max). Annual Botany, 32: 213-222.
25. Srivalli, B., Renu, K. C. and Khanna, C. R. 2008. Drought induced enhancement of protease activity using monocarpic senescence in wheat. Current Science, 75: 1174 - 1176.
26. Parwada, C., Parwada, T. F., Chipomho, J., Mapope, N., Chikwari, E. and C, Mvumi. 2022. Evaluation of Cicer arietinum (chickpea) growth performance and yield in different soil types and moisture in Zimbabwe. Journal of Current Opinion in Crop