اثر محدودیت های دمایی و تراکم کشت بر خصوصیات کیفی روغن و اسیدهای چرب و ارتباط رگرسیونی با عملکرد دانه سویا

اکوفیزیولوژی گیاهان زراعی

دوره 17، 1 (65) بهار، اردیبهشت 1402، صفحه 51-66   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/JCEP.2023.1928321.1796

نویسندگان

علیرضا الازمنی¹؛ معصومه نعیمی^{* 2}؛ ابوالفضل فرجی³؛ علی راحمی کاریزکی²؛ لیلا آهنگر²

¹دانشجوی دکتری، دانشکده علوم کشاورزی و منابع طبیعی تولیدات گیاهی، دانشگاه گنبد کاووس، گنبد کاووس، ایران

²استادیار دانشکده علوم کشاورزی و منابع طبیعی تولیدات گیاهی، دانشگاه گنبد کاووس، گنبد کاووس، ایران

³استاد پژوهش، بخش تحقیقات زراعی و باغی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گلستان، گرگان، ایران

چکیده

به­ منظور بررسی اثر درجه روز رشد دریافتی و تراکم بوته بر برخی از خصوصیات زراعی، مورفوفیزیولوژیکی و کیفی لاین زودرس Soy-93-31 سویا، آزمایشی به ­صورت کرت­ های خرد شده در قالب طرح بلوک­ های کامل تصادفی در سه تکرار طی دو سال زراعی 1397 و 1398 در منطقه گرگان اجرا شد. عامل اول درجه روز رشد تـا زمـان برداشـت شامل پنج درجه روز رشد ( 2328، 2182، 1893، 1712 و 1499) ناشی از تاریخ کاشت ­های (۲۰ خرداد، 3، 17 و 31 تیر و 14 مرداد) و عامـل دوم فاصـله ردیف­ های کاشت 24، 36 و 48 سانتی­ متر (به­ ترتیب تراکم ­های 42، 28 و21 بوته در مترمربـع) بودنـد. در این آزمایش صفات عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف، هزاردانه، عملکرد روغن، درصد روغن و اسیدهای چرب سویا اندازه ­گیری شدند. نتایج این آزمایش نشان داد تاریخ کاشت و تراکم اثر معنی­ داری بر درصد روغن و اسیدهای چرب سویا داشتند، درصد روغن دانه با افزایش زمان کاشت (کشت تأخیری) سویا کاهش پیدا کرد به ­طوری­ که بیشترین درصد روغن سویا از درجه روز رشد 2328 و کمترین درصد روغن از 1499 درجه روز رشد به­ دست آمد. همچنین، بر اساس نتایج، تاریخ کاشت و تراکم بوته اثر معنی­ داری بر عملکرد دانه و اجزای عملکرد دانه داشتند. وزن هزار دانه سویا با تأخیر کاشت کاهش پیدا کرد. با تأخیر تاریخ کاشت در تمام تراکم­ ها عملکرد دانه سویا کاهش پیدا کرد، به­ طوری ­که بیشترین عملکرد دانه در 2328 درجه روز رشد و تراکم 42 بوته در متر مربع (3760کیلوگرم در هکتار) و کمترین عملکرد دانه سویا در 1499 درجه روز رشد و تراکم 21 بوته در متر مربع (470 کیلوگرم در هکتار) به­ دست آمد. به طورکلی، تأخیر در کاشت و کاهش تراکم، باعث افت شدید عملکر دانه سویا می ­شود. بر اساس نتایج این آزمایش 2328 درجه روز رشد و تراکم 42 بوته در متر مربع در بین تیمارهای مورد بررسی، مطلوب­ترین شرایط را برای رسیدن به حداکثر عملکرد دانه و روغن فراهم کرده ­اند.

کلیدواژه‌ها

اسید پالمیتیک؛ بیوماس؛ تعداد غلاف؛ وزن 1000 دانه

مراجع

2020. Statistics of Iran's agricultural production. Ministry of Agricultural Jihad of the Islamic Republic of Iran.

Bagheri, M., and H. Nemati. 2016. Effect of planting date and plant density on vegetative characteristics and yield of soybeans in Gorgan region. Journal of Iranian Oilseed Plants. 5(1): 54-63. (In Persian).

Bellaloui, N., A. Mengistu, and A. Kassem. 2013. Effects of genetics and environment on fatty acid stability in soybean seed. Food and Nutrition Sciences. 4(9):165-175.

Divsalar, M., Z. Thamasbisarvestani, A.M. Modaressanavi, and A. Hamidi. 2016. Study the effect of drought stress on oil, protein percent and fatty acids composition of soybean grain. Journal of Plant Ecophysiology. 8(27): 44-55. (In Persian).

Faraji, A. 2014. Evaluation of grain yield and drought tolerance indices in pure soybean cultivars and lines in Gorgan region. Seed and Plant Breeding. 1(2): 35-45-30. (In Persian).

Ghanbari-Birgani, D., A. Zand, and M. Barzegari. 2010. Effect of planting pattern and herbicide application on weed population, grain yield, and water consumption efficiency of single cross corn 704. Iranian Journal of Agronomic Sciences. 12: 1-17. (In Persian).

Kalantar-Ahmadi, S., A. Eslamizadeh, and G.R. Ghodrati. 2018. Effect of sowing date on growth and seed yield of soybean (Glycine max Merrill) genotypes under North Khuzestan weather conditions. Iranian Journal of Crop Sciences. 20(1): 45-60. (In Persian).

Khalid, N., R.S. Khan, M.I. Hussain, M. Farooq, M. Ahmad, and I. Ahmed. 2017. A comprehensive characterisation of safflower oil for its potential applications as a bioactive food ingredient. Trends Food Science and Technology. 66: 176–186.

Nakhzari, A., A. Rahemi, A. Samsami, and D. Moghadam. 2019. Effect of drought stress on physiological traits and performance of soybeans under the effect of inoculation and non-inoculation with mycorrhizal fungi and rhizobium bacteria. Environmental Stress in Agricultural Sciences. 13(2): 413-423. (In Persian).

Naoki, M., Y. Tetsuya, T. Yoshitake, T. Koichiro, and N. 2018. Effect of plant density on growth and yield of new soybean genotypes grown under early planting condition in Southwestern Japan. Plant Prodution Science. 21(1): 16-25.

Olena, S., Z. Sabine, C. Wilhelm, and Sabine. 2020. Seed yield, seed protein, oil content, and agronomic characteristics of soybean (Glycine max L.) depending on different seeding systems and cultivars in Germany. Agronomy Journal. 10(7): 22-35. doi: 10.3390/agronomy10071020.

Pepo, P., and A. Novák. 2016. Correlation between photosynthetic traits and yield in sunflower. Plant Soil Environment. 62: 335–340.

Rameeh, V., and M. Aghabozorgi. 2016. Effect of different seed rates and sowing dates on yield components, yield and qualitative traits of soybean (Glycine max) variety Sari. Journal of Oil Plants Production. 3(1): 15-24. (In Persian).

Rassam, Gh.A., and A. Soltani. 2014. A simple model to simulate growth and yield of soybean. Journal of Plant Production Research. 21(2): 87-105. (In Persian).

Robertson, M.J., J.F. Holland, and R. Bambach. 2004. Response of canola and Indian mustard to sowing date in the grain belt of North-Eastern Australia. Australian Journal of Experimental Agriculture. 44: 43-52.

Roche, J., Z. Mouloungui, M. Cerny, and O. Merah. 2019. Effect of sowing dates on fatty acids and phytosterols patterns of Carthamus tinctorius Applied Sciences. 9(14): 28-39. doi:10.3390/app9142839.

Sarparast, R., and S. Rouhani. 2014. Study of row spacing and the effect of two irrigations on yield and yield components of two pea genotypes. Fifth National Conference on Iranian. Tehran University Agriculture Campus. P; 324-331.(In Persian).

Shafarudi, A., M. Zavareh, G. Pyvast, and H. Dori. 2012. Effect of planting date and plant density on yield and grain yield components of native bean stands (Phaseolus vulgaris). Journal of Agricultural Knowledge and Sustainable Production. 22(3):47-61. (In Persian).

Sharifi, R.S., and A. Namvar. 2017. Grain filling and fatty acid composition of safflower fertilized with integrated nitrogen fertilizer and biofertilizers. Agricultural Quarterly. Bras. 52: 236–243. (In Persian).

Singh, A.P., B.S. Dhillon, and A.S. Sidhu. 2019. Productivity of summer moong (Vigna radiata) as influenced by different sowing dates and varieties. Journal of Pharmacognosy and Phytochemistry. 8 (3): 781-784

Soleymani, F., and R. Naseri. 2020. Responses of seed yield and morphophysiological traits of mungbean (Vigna radiate) cv. Gohar to GDD and plant density in Ilam region. Journal of Crop Ecophysiology. 14(3): 433-446. (In Persian).

Soltani, A., and V. Madah. 2010. Simple applications for education and research in agriculture. Niak Publications. 78 Pages. (In Persian).

Sorkhi, F. 2017. Effect of planting pattern and plant density on growth, dry matter remobilization and grain yield of maize (Zea mays). Crop Physiology Journal. 9 (34): 61-78. (In Persian).

Zeinali, E., A. Soltani, M. Khadempir, M. Tourani, and F. Sheikh. 2014. Studying the response of yield components, grain and green pod yield of two faba bean cultivars to inter- row spacing in normal and late seeding dates. Journal of Crops Improvement. 15(4): 195-210. (In Persian).