ارزیابی پیامدهای فضایی جابه‌جایی روستای یخ کش استان مازندران با رویکرد پایداری زیست‌محیطی

فصلنامه مطالعات فضا و مکان

مقاله 6، دوره 1، شماره 4، شهریور 1402، صفحه 85-104   

نوع مقاله: مقاله تخصصی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jsps.2023.1974580.1023

نویسندگان

مهسا تهرانی رجبی¹؛ روزبه زمانیان^{* 2}

¹گروه معماری, واحدپردیس, دانشگاه آزاداسلامی, پردیس, ایران

²گروه شهرسازی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

اجرای طرح جابجایی روستای یخکش به دلیل آب‌گیری سد گلورد و خطر وقوع سیل و آب‌گرفتگی در سال 1388 صورت گرفت که با پیامدهای فراوان برای زندگی روستاییان همراه بود. هدف پژوهش حاضر بررسی و ارزیابی پیامدهای جابجایی روستا و مشکلات مردم روستای یخکش در شهرستان بهشهر بود. برای رسیدن به هدف مطلوب این پژوهش از اسناد و مدارک کتابخانه و مطالعات میدانی استفاده شده است. همچنین با استفاده از روش‌های مختلف گردآوری اطلاعات به‌ویژه مشاهده و مصاحبه با 51 خانوار، نظرات و مشکلات ساکنین در خصوص روستای جدید موردبررسی قرار گرفت. جهت ارزیابی نیز از روش ارزیابی تحلیل عاملی اکتشافی استفاده شده است. مردم روستای یخکش پس از جابجایی به سبب احداث سد گلورد، با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو هستند. عدم رضایت مردم و برآورده نشدن انتظارات آن‌ها موجب مهاجرت تعداد زیادی از خانواده‌ها از روستای یخکش شده است. نتایج مطالعه حاکی از آن است که اکثر خانوارهای روستایی بعد از جابجایی فعالیت دامداری را انجام نمی‌دادند. مشکل حذف دام‌پروری در روستای یخکش باعث ایجاد مشکلات عدیده مانند کاهش منابع درآمدی خانوار و افزایش هزینه‌های زندگی شده که به‌عنوان بزرگ‌ترین مشکلات روستاییان پس از جابجایی خود را نمایان ساخته است. همچنین بر اساس نتایج تحلیل عاملی اکتشافی، عدم رعایت ملاحظات کالبدی- زیرساختی، عدم رعایت ملاحظات زیست‌محیطی در احداث روستای جدید، عملکرد اجتماعی نامناسب سکونتگاه جدید، مشکلات مرتبط با وضعیت اقتصادی خانوار روستایی و عملکرد نامناسب سکونتگاه‌های جدید از بعد فرهنگی- روانی مهم‌ترین مشکلات روستاییان پس از جابجایی ارزیابی شدند که 46/52 درصد واریانس تجمعی را به خود اختصاص دادند.

کلیدواژه‌ها

پیامدهای جابجایی؛ احداث سد؛ روستای یخ کش؛ توسعه؛ محیط زیست

سایر فایل های مرتبط با مقاله

6- 1023 Zamanian Eng. 090602.pdf

مراجع

افراخته، حسن. (1384). تحولات اجتماعی، اقتصادی و چالش‌های نواحی روستایی. فصلنامه سرزمین. شماره 5. دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.

بنیاد مسکن انقلاب اسلامی- معاونت امور بازسازی و مسکن روستایی(1385). سیاست‌های بازسازی لرستان، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، تهران.

جهاد دانشگاهی تهران. (1383). مطالعات اقتصادی، اجتماعی و طبیعی سد گتوند. شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران.

رحمتی، محمدمهدی. (1389). دگرگونی‌های اجتماعی– اقتصادی ادغام روستاها در منطقه زلزله رودبار و منجیل. مطالعات اجتماعی ایران. 2شماره. صص. 110-3.

رضوانی، محمدرضا؛ نظری، ولی اله. (1389). فرهنگ مفاهیم و اصطلاحات برنامه‌ریزی و توسعه روستایی. انتشارات جهاد دانشگاهی. تهران.

گرکانی، سید امیرحسین. (1392). ملاحظاتی بر طراحی خانه روستایی در بازسازی پس از سانحه. انتشارات بنیاد مسکن انقلاب اسلامی ایران.

گرکانی، سید امیرحسین (1393). بررسی عوامل و پیامدهای جابه‌جایی سکونتگاه‌های روستایی. اولین کنگره بین‌المللی افق‌های جدید در معماری و شهرسازی.

مرکز ملی آمار ایران. (1388). آمارنامه تفصیلی استان خوزستان

وزارت مسکن و شهرسازی .(1385).

Aysan.Y. & Oliver, P. (1987). Housing and culture after earthquake: A guide for future policy making on housing in seismic areas. Oxford: Oxford polytechnic.

Barakat, Sultan(2003), Housing Reconstruction After Conflict and Disaster, Humanrtarian practice network paper, publish- on- demand Ltd London, No. 43.

Beon, T & Jigyasu, R(2005). Cultural considerations for post disaster reconstruction, post tsunami challenges.

Cohen, R. and M. Bradley. (2010). Disasters and displacement: gaps in protection. Journal of International Humanitarian Legal Studies. 1(1): p. 95-142.

CONSULTING, S.G.(2013). RESETTLEMENT ACTION PLAN DEVELOPED FOR ANGLO AMERICAN PLATINUM, TWICKENHAM MINE.

Jha, A.K, et al. (2010). Safer homes, stronger communities. A handbook for reconstruction after natural disasters. Washington, DC: The World Bank.

Jackson, S. and A. Sleigh. (2000). Resettlement for China’s Three Gorges Dam: socio-economic impact and institutional tensions. Communist and PostCommunist Studies33: 223–241.

Lin, Z. (2003). Voluntary resettlement in China: policy and outcomes of government-organised poverty reduction projects. Wageningen Universiteit.

Merkle, R. (2003). Ningxia’s Third Road to Rural Development: Resettlement Schemes as a Last Means to Poverty Reduction? China Quarterly 139:644–69.

Okada, T. Haynes, K. Bird, D. Honert, R. and R. King. (2014). Recovery and resettlement following the 2077, flash flooding in the Lockyer Valley. International Journal of Disaster Risk Reduction 8: 20–31.

Oliver, C. (2010). Catastrophic disaster planning and response. CRC Press.

Oliver-Smith, A. (1991). Successes and Failures in Post-Disaster Resettlement. Disasters. 15(1): p. 12-23.

Stanley, J. (2004). Development-induced displacement and resettlement. Forced Migration, January.

UNHCR. (1998). REVIEW OF THE UNHCR HOUSING PROGRAMME IN BOSNIA