عاطفة «شادی» در طرحواره‌های تصویری سه داستان (فارسی، انگلیسی و عربی)

مطالعات زبان و ادبیات غنایی

دوره 12، شماره 45، بهمن 1401، صفحه 8-25   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

نسرین محمودی برمسی¹؛ مریم ایرجی^{* 2}؛ ژینوس شیروان³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان‌شناسی، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

²استادیار گروه زبان‌شناسی، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

³استادیار گروه زبان‌شناسی، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

مقالة پیشِ رو کوشیده است با جستجو در استعاره‌‌های مفهومی سه داستان از سه زبان که به شیوۀ جریان سیال ذهن نگاشته شده‌اند، نشان دهد که چگونه کارکردهای ذهنی، در میان سه زبان مشابهت‌های نسبی را در طرحواره‌های تصویری رقم می‌‌زند و نیز متقابلاً چگونه فرهنگ‌‌های هر اقلیم بر ایجاد تفاوت‌های ساختاری در طرحواره‌‌های تصویری اثرگذار است. در پژوهش حاضر روش پیکره‌ای به کار گرفته شده است و استخراج داده‌ها با جستجوی کلیدواژه‌های مربوط به حوزة (مقصد) «شادی» و با توجه به بافت زبانی مرتبط صورت پذیرفته است. توصیف و تحلیل نمونه‌های دارای استعاره، برای بررسی حوزه‌های مبدأ و نام‌نگاشت‌های موجود به شیوة مقایسه‌ای انجام گردیده است. داده‌های این تحقیق در سه داستان سنگ صبور، خشم و هیاهو و میرامار، با استفاده از فهرست طرحواره‌های تصویری ایوانز (2006) مشخص می‌کند که صادق چوبک (فارسی) از پنج طرحوارة تصویری «حرکت، نیرو، وجود، حجم و فضا»، ویلیام فاکنر (انگلیسی) از چهار طرحوارة تصویری «وجود، حجم، نیرو و حرکت» و نجیب محفوظ (عربی) از سه طرحوارة تصویری «وجود، حجم و نیرو» برای بیان احساس «شادی» استفاده کرده‌اند. شباهت‌های موجود نشان‌دهندة جهانی بودن و تفاوت‌ها، بیانگر فرهنگ ویژه بودن طرحواره‌های تصویری مورد بحث است.  

کلیدواژه‌ها

استعارة مفهومی؛ طرحوارة تصویری؛ شادی؛ سنگ صبور؛ خشم و هیاهو؛ میرامار

مراجع

تقی پوری حاجبی، ساناز؛ پاشایی فخری، کامران؛ عادل‌زاده، پروانه (1400). استعارة مفهومی شادی در داستان‌های علی محمد افغانی و تطبیق آن در شادمانی نگارهای درباری مکتب تبریز. هنر اسلامی. 18 (43)، 93-74.

چوبک، صادق (1369). سنگ صبور. تهران: افست.

راسخ مهند، محمد (1390). درآمدی بر زبان‌شناسی شناختی. تهران: سمت.

شریفی مقدم، آزاده؛ آزادیخواه، مریم؛ ابوالحسنی زاده، وحید، (1398). مقایسة استعاره‌های مفهومیِ «غم» و «شادی» در اشعار پروین اعتصامی. زبان پژوهی. 11 (30)، 202-179.

شهیدی تبار، مصطفی؛ پورقاسمیان، حسین (1400). استعاره‌های مفهومی «آیریلیق» در شعر ترکی آذربایجانی. زبان‌شناسی کاربردی و ادبیات کاربردی: پویش‌ها و پیشرفت‌ها. 9 (1)، 162-143.

صفوی، کوروش (1379). درآمدی بر معناشناسی. تهران: سوره مهر.

صفوی،‌ کوروش (1384). فرهنگ توصیفی معنی‌شناسی. تهران: انتشارات فرهنگ معاصر.

صفوی، کورش (1396). استعاره. تهران: نشر علمی.

فاکنر، ویلیام (1397). خشم و هیاهو. ترجمة صالح حسینی. چاپ دوازدهم. تهران: انتشارات نیلوفر.

کاظمیان، رضا؛  حاتم‌زاده، سمیه (1401). تلفیق نظام نیرو-پویایی و استعاره‌های مفهومی در تحلیل استعاره‌های کوید- 19 زبان فارسی. زبان‌شناسی و گویش‌های خراسان. 14 (2)، 153-127.

محمدیان، عباس؛ فرحانی‌زاده، مجید (1397). استعارۀ مفهومی «شادی» در دیوان شمس. مطالعات زبانی و بلاغی. 9 (18)، 350-319.

محمودی برمسی، نسرین؛ ایرجی، مریم؛ شیروان، ژینوس (1401). استعاره مفهومی حوزة خشم در داستان‌های سنگ صبور، خشم و هیاهو و میرامار. مطالعات نقد ادبی. 17 (52)، 81-45.

محمودی برمسی، نسرین؛ ایرجی، مریم؛ شیروان، ژینوس (آماده چاپ). استعاره مفهومی حوزة ترس در داستان‌های سنگ صبور، خشم و هیاهو و میرامار. زبانشناخت.

نجیب محفوظ (1394). میرامار. ترجمة رضا عامری. تهران: انتشارات دنیای اقتصاد. 

Albufalasa, M. & Vorobeva, Y. (2020). Realizations of conceptual metaphors of ANGER in Arabic, Russian and English: A contrastive corpus-based approach. International Journal of English Linguistics. 10 (6), 264-278.

Anudo, C. & Kodak, B. (2020). Conceptual metaphor and image schema representations of cancer-related deaths of selected prominent Kenyan personalities in the print media. Nairobi Journal of Humanities and Social Sciences. 4 (3), 7-27.

Atkins, S.; Clear, J. & Ostler, N. (1992). Corpus design criteria. Literary and Linguistic Computing. 7 (1), 1-16.

Bowerman, M. (1996). The Origins of Children’s Spatial Semantic Categories: Cognitive Versus Linguistic Determinants. Rethinking Linguistic Relativity. John J. Gumperz and Stephen C. Levinson (eds.). Cambridge/New York: Cambridge University Press.

Dobiášová, S. (2021). Conceptualizations of anger in English Idioms. An analysis based on the Extended Conceptual Metaphor Theory. Forum for Contemporary Issues and Literature. 2 (2), 19-34.

Evans, V & Green, M. (2006). Cognitive Linguistics: An Introduction. Edinburgh University Press Ltd, Edinburgh: Great Britain.

Faulkner, W. (1929). The Sound and the Fury. W. W. Norton and company: U.S.A.

Hamdi, S. (2016). A cognitive study of happiness metaphors in English, Tunisian Arabic and Spanish. Arab World English Journal (AWEJ). 6 (1), 132-143.

Johnson, M. (1987). The Body in the Mind: The Bodily Basis of Meaning, Imagination, and Reason. The University of Chicago Press: Chicago, London.

Johnson, M. (1989). Image-Schematic Bases of Meaning. Association Canadienne de sémiotique/ Canadian Semiotic Association, 9 (1-2-3), 109-118.

Kövecses, Z. (2008). The Conceptual Structure of Happiness. https://www.researchgate.net /publication/50379934.

Kövecses, Z. (2020). An extended view of conceptual metaphor theory. Review of Cognitive Linguistics.l 18 (1), 112-130.

Lakoff, G. & Turner, M. (1989). More Than Cool Reason: A Field Guide to Poetic Metaphor. University of Chicago Press: Chicago.

Lathifatussa’diyyah, S.; Nababan, MR. & Santosa, R. (2021, October). Conceptual metaphors and image schemes in the novel of “The Story of Zahra” By Hanan Al-Shaykh. The First International Conference on Literature Innovation in Chinese Language. Indonesia: Purwokerto.

Mahfouz, N. (1967). Miramar. U.S.: Doubleday

Mandler, J. (1992). How to build a baby: II. Conceptual Primitives. Psychological Review. 99 (4), 587-604.

Oakley, T. (2012). Image schemas. The Oxford Handbook of Cognitive Linguistics.

Pastae, O. (2019). The conceptual metaphor of joy. The Journal of Linguistic and Intercultural Education. 12 (1), 139-150.

Pecher, D. (2018). Curb Your Embodiment. Topics in Cognitive Science. 10 (3), 501-517.  

Rewiś-Łętkowska, A. (2019). The anatomy of fear: interplay between metaphor, metonymy and image schema in the conceptualization of fear/strach in English and Polish. Studia Pigoniana. 2 (2), 119-143.

Sinha, C. & Jensen de Lopez, K. (2000). Language, culture and the embodiment of spatial cognition. Cognitive Linguistics., 11 (1-2), 17-41.

Sinha, C. (2002). The cost of renovating the property: A reply to Marina Rakova. Cognitive Linguistics. 13 (3), 271-276.

Stadler, M. (2020). The Ontological Nature of Part-Whole Oscillations, An Interdisciplinary Determination. (N.P.): Austrian Academy of Sciences.

Stefanowitsch, A. (2006). Corpus-based approaches to metaphor and metonymy, Corpus-based Approaches to Metaphor and Metonymy. 1-16.

Zlatev, J. (1997). Situated Embodiment. Studies in the Emergence of Spatial Meaning. Stockholm: Gotab.