مدل علی وابستگی به فضای مجازی با رضایت تحصیلی در دانش‌آموزان تیزهوش: نقش واسطه‌ای ازخودبیگانگی تحصیلی

روانشناسی اجتماعی

دوره 10، شماره 66، دی 1401، صفحه 111-124   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مریم عبدالهی مقدم^{* 1}؛ هوشنگ گراوند²؛ سعیده سبزیان³

¹مشاور آموزش و پرورش و مدرس دانشگاه

²استادیار گروه روانشناسی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه لرستان، خرم آباد، ایران.

³استادیار گروه مشاوره دانشگاه حضرت معصومه قم، ایران

چکیده

زمینه: امروزه یکی از عواملی که ممکن است دانش‌آموزان را با دور کردن از فضای مدرسه به سمت وابستگی به فضای مجازی کشاند و زمینه نارضایتی تحصیلی را فراهم کند، ازخودبیگانگی تحصیلی است. هدف: پژوهش حاضر با هدف نقش واسطه‌ای از خودبیگانگی تحصیلی در رابطه بین وابستگی به فضای مجازی با رضایت تحصیلی دانش‌آموزان تیزهوش صورت پذیرفت. روش: روش پژوهش، همبستگی از نوع مدل‌سازی معادلات ساختاری بود. جامعه‌ی این پژوهش شامل تمامی دانش‌آموزان دختر دبیرستان فرزانگان مقطع متوسطه دوم (340 نفر) در سال تحصیلی 1400-1401 بود. حجم نمونه آماری بر اساس قاعده سرانگشتی کلاین برابر 170 نفر تعیین شد که به روش نمونه‌گیری در دسترس انجام شد. ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش پرسش‌نامه‌ اعتیاد به اینترنت (IAT)، مقیاس خودبیگانگی تحصیلی (AAS) و مقیاس چندبعدی رضایت از زندگی دانش‌آموزان (MSLSS) بود. تحلیل داده‌ها: برای تحلیل داده‌ها از روش آماری مدل معادلات ساختاری و برای بررسی نقش واسطه‌ای متغیرها از آزمون بوت‌استراپ استفاده شد. نتایج: یافته‌ها نشان داد که وابستگی به فضای مجازی دارای اثر مستقیم و مثبتی بر از خودبیگانگی تحصیلی بود (001/0=P، 39/0= β)؛ اما بر رضایت تحصیلی اثر مستقیم نداشت (12/0=P، 09/0= β). همچنین از خودبیگانگی تحصیلی دارای اثر منفی بر رضایت تحصیلی بود (001/0=P، 87/0-= β). نتایج غیرمستقیم نشان داد که از خودبیگانگی تحصیلی توانست نقش میانجی‌گری در رابطه بین وابستگی به فضای مجازی و رضایت تحصیلی ایفا کند. نتیجه‌گیری: بر طبق یافته‌ها به دست‌اندرکارکان تعلیم و تربیت پیشنهاد می‌گردد راهکارهای لازم برای مدیریت فضای مجازی به دانش‌آموزان و خانواده‌ها آموزش داده شود تا به‌واسطه از خودبیگانگی تحصیلی، زمینه رضایت تحصیلی پایین در دانش‌آموزان فراهم نشود.

کلیدواژه‌ها

وابستگی به فضای مجازی# رضایت تحصیلی# از خودبیگانگی تحصیلی

مراجع

تموک، فاطمه، ابراهیمی، مرتضی.(1395). بررسی رابطه وابستگی به پیام‌های کوتاه تلفنی و از خودبیگانگی با فرسودگی تحصیلی دانش‌آموزان دختر متوسطه اردبیل. مجله روانشناسی مدرسه، 5(2)، 39 -54. ##

رمضانی، مژده، صالحی، مریم، نمیریانیان، نسیم، صالحی، مهتا.(1391). بررسی روایی و پایایی پرسش‌نامه‌ی ارزیابی اعتیاد اینترنتی چن. اصول بهداشت روانی، 14 (55)، 236-245. ##

رفیعی پور علوی، محسن. (1400). پیش‌بینی از خود بیگانگی تحصیلی دانش آموزان بر اساس فرهنگ مدرسه و حمایت اجتماعی ادراک شده. الگوهای نوین مدیریت کسب و کار. 4. 1-11. ##

زندوانیان، احمد، حیدری، مریم، باقری، ریحانه، عطارزاده، فاطمه.( 1392). آسیب‌های فضای مجازی بین دانش‎آموزان دختر. مطالعات فرهنگ - ارتباطات. 14( 23). ##

ساری، جواد، سپهریان‌آذر، فیروزه، واحدی، شهرام.(1393). تحلیل چندسطحی ازخودبیگانگی تحصیلی نوجوانان: نقش فرهنگ مدرسه و نیازهای روانشناختی اساسی. پژوهش در یادگیری آموزشگاهی، 2(5)، 43-54. ##

سید ابراهیمی، سمیه.(1392). رابطه احساس بیگانگی و خودپنداره با عملکرد تحصیلی در دانش‌آموزان دختر شهرستان اندیمشک. پایان نامه کارشناسی ارشد روانشناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد اهواز. ##

عبادی، متینه، روشنی، علیرضا،کاظمی، سلیم، عینی، ساناز، رضایی، رسول.(1400). اعتیاد به فضای مجازی در دانش‌آموزان: نقش پیش‌بین ازخودبیگانگی تحصیلی و آشفتگی روانشناختی. مجله روانشناسی مدرسه، 10(2)، 102-85##

عبدالهی، عادل، رحیمی، علی.(1399). ساخت اجتماعی کرونا و سیاست‌های مقابله با آن. مطالعه موردی: کاربران فضای مجازی. فصلنامه ارزیابی تأثیرات اجتماعی. 2 ویژه‌نامه پیامدهای شیوع ویروس کرونا – کووید 19. ##

غلامی، محمدتقی، قلاوندی، حسن، اکبری سوره، پروا، امانی ساری ‌بگلو، جواد.(1399). فرهنگ مدرسه و از خودبیگانگی تحصیلی نقش واسطه‌ای نیازهای روان‌شناختی اساسی. راهبرد فرهنگ، 24،100-118. ##

فارسی، زهرا، علیاری، شهلا،احمدی، یزدان،آفاقی، عفت،سجادی، اعظم.(1400). بررسی رضایتمندی از کیفیت دوره تحصیلی و آموزش مجازی طی پاندمی کووید – 19 درد انشجویان پرستاری دانشگاه علوم پزشکی آجا در نیمسال دوم 1398- 99. مجله طب نظامی، 23(2)، 185-174. ##

فاضلی، نعمت الله.(1382). بررسی تطبیقی فرهنگ دانشگاهی ایران و بریتانیا. فصلنامه انسان‌شناسی، 1(3)، 93-132. ##

     کلانتری، مرضیه،کنزرکی، فروزان.(1398). رابطه بین احساس تنهایی و سلامت روان با اعتیاد به اینترنت دانش آموزان پسر مقطع اول متوسطه شهر ساری 1397-1396. فصلنامه فن آوری اطلاعات و ارتباطات در علوم تربیتی، 9 (4)، 23-5. ##

مرادی، پریسا. نریمانی، محمد. و مرادی، پرستو. بررسی مؤلفه‌های احساس بیگانگی از خود در دانش‌آموزان وابسته و غیروابسته بهاینترنت. اولین همایش ملی روانشناسی بالینی کودک و نوجوان. دانشگاه محقق اردبیلی. اسفندماه 1399. ##

Alavi, S.S., Alaghemandan, H., Maracy, M.R., Jannatifard, F., Eslami, M., & Ferdosi, M. (2012). Impact of addiction to internet on a number of psychiatric symptoms in students of isfahan universities, iran, 2010. International journal of preventive medicine, 3(2), 122. ##

Couper, M.P. (2000). Web surveys: A review of issues and approaches. The Public Opinion Quarterly, 64(4), 464-494. ##

Gupta, A., Khan, A.M., Rajoura, O.P., & Srivastava, S. (2018). Internet addiction and its mental health correlates among undergraduate college students of a university in North India. Journal of Family Medicine and Primary Care, 7(4), 721. ##

Hartly.,j.(2011).Communication, cultures and media studies. London and New York: routledge. Cyber psychology and behavior, 12(1), 1-6. ##

Hitzig, S.L., Cimino,S.R.,  Alavinia, M., R.L.Bassett-Gunter.Craven, C., Guilcher,S. (2021). Examination of the Relationships Among Social Networks and Loneliness on Health and Life Satisfaction in People with Spinal Cord Injury/Dysfunction.Archives of physical medicine and rehabilitation. Arch Phys Med Rehabil, 102(11). 2109-2116.e1. ##

Hu, Q., L,Q.,&Wang, Z.(2022).Meaning in life as a mediator between interpersonal alienation and smartphone addiction in the context of Covid-19: A three – wave longitudinal study. Computers in human behavior, 127,107058. ##

Huang, H., & Leung, L. (2009). Instant messaging addiction among teenagers in China: Shyness, alienation, and academic performance decrement. Cyberpsychology & Behavior: The Impact of the Internet, Multimedia and Virtual Reality on Behavior and Society. Cyberpsychol Behav, 12(6), 675–679. ##

Huebner,E.S.(2004).Research on assessment of life satisfaction of children and adolescents. Social Indicators Research, 66(1), 3-33. ##

Kline, R. B. (2015). Principles and practice of structural equation modeling: Guilford publications. ##

Kapasia, N., Paul, P., Roy, A., Das, P., Ghosh, T., Chouhan, P. (2022). Perceived academic satisfaction level, psychological stress and academic risk among Indian students amidst COVID-19 pandemic. Helion 8. E09440. ##

Lian, L. (2017). Alienation as mediator and moderator of the relationship between virtues and smartphone addiction among Chinese university students. International Journal of Mental Health and Addiction. ##

Marttila,E Koivula,A Räsänen.P.(2021). Does excessive social media use decrease subjective well-being? A longitudinal analysis of the relationship between problematic use, loneliness, and life satisfaction. Telematics and informatics, 59, 101556. ##

Nekane, S., Gorostiaga, A., Alonso-Arbiol, I., & Aritzeta, A. (2016).The impact of the role of cyberspace on the tendency towards addiction and delinquency among students in the city of Cyprus. Journal of Adolescence, 53, 1-9. ##

Nathan,G.(2003).Methodologies for internet surveys and other telesurveys. Paper presented at the Proceedings of Exchange of Technology and Know-how and the Fourth New Techniques and Technologies for Statistics (NTTS) Seminar. ##

Rovai, A.P., &Wighting,M. J.(2005).Feelings of alienation and community among higher education students in a virtual classroom. The internet and higher education, 8(2), 97-110. ##

Schreiber, J. B., Nora, A., Stage, F. K., Barlow, E. A., & King, J. (2006). Reporting structural equation modeling and confirmatory factor analysis results: A review. The Journal of educational research, 99(6), 323-338. ##

Saralioglu, A., Atay, T., & Arikan, D. (2022). Determining the relationship between loneliness and internet addiction among adolescents during the Covid-19 pandemic in Turkey. Journal of pediatric nursing. Xxx(xxxx)xxx,1-8. ##

Xu, F. Z., & Zhang, W. X. (2011). Relationship between adolescents’ alienation and pathological internet use: Testing the moderating effect of family functioning and peer acceptance. Acta Psychologica Sinica,43(4), 410–419. ##

Yoo,H.J.,Cho, S. C., Ha, J., Yune, S. K., Kim, S. J., Hwang, J.,Lyoo, I. K.(2004).Attention deficit hyperactivity symptoms and internet addiction. Psychiatry and clinical neurosciences, 58(5), 487-494. ##