مدل‌یابی روابط ساختاری توانایی‌های شناختی با پیشرفت تحصیلی از طریق میانجی شایستگی ادراک شده در دانش‌آموزان متوسطه

نشریه علمی آموزش و ارزشیابی (فصلنامه)

دوره 15، شماره 60، اسفند 1401، صفحه 29-46   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jinev.2023.1971005.2787

نویسندگان

آرزو اباذری¹؛ نبی اله اکبرنتاج شوب^{* 2}؛ جمال صادقی³

¹دانشجوی دکترای روان‌شناسی، گروه روان‌شناسی، دانشکده علوم انسانی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران

²استادیار روان‌شناسی تربیتی، گروه روان‌شناسی، دانشکده علوم انسانی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران

³- استادیار روان‌شناسی تربیتی، گروه روان‌شناسی، دانشکده علوم انسانی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران

چکیده

هدف از انجام پژوهش حاضر، مدل­یابی روابط ساختاری توانایی­های شناختی با پیشرفت تحصیلی از طریق میانجی شایستگی ادراک­شده در دانش­آموزان متوسطه بود. روش پژوهش، توصیفی از نوع همبستگی مبتنی بر معادلات ساختاری و جامعه آماری را 1361 دانش­آموز پسر متوسطه اول پایه نهم مدارس دولتی شهر بابل در سال تحصیلی 1401-1400 تشکیل دادند. برای تعیین حجم نمونه با توجه به تعداد متغیرهای مشاهده شده و تخصیص ضریب 15 برای هر متغیر (1۶ متغیر در مدل) و با احتساب احتمال وجود پرسشنامه­های ناقص، ۲۵۰ نفر به­عنوان حجم نمونه به روش خوشه­ای دومرحله­ای انتخاب شدند. جهت جمع‌آوری داده­ها از پرسشنامه­های پیشرفت تحصیلی فام و تیلور، توانایی­های شناختی نجاتی، شایستگی ادراک­شده هارتر و به­منظور تجزیه و تحلیل داده­ها، از معادلات رگرسیونی ساختاری در نرم­افزار SPSS-25 و Amos-23 استفاده شد. یافته­ها نشان داد که متغیرهای توانایی­های شناختی با پیشرفت تحصیلی در دانش­آموزان متوسطه رابطه مستقیم دارد. همچنین توانایی­های شناختی با پیشرفت تحصیلی از طریق میانجی شایستگی ادراک­شده در دانش­آموزان متوسطه، رابطه غیرمستقیم و معنی­داری دارد. در مجموع، توانایی­های شناختی از طریق میانجی شایستگی ادراک­شده ۴۶/۰ توان پیش­بینی پیشرفت تحصیلی را دارد. 

کلیدواژه‌ها

پیشرفت تحصیلی؛ توانایی‌های شناختی؛ شایستگی ادراک‌شده

مراجع

امیری، لیلا؛ ابراهیمی مقدم، حسین و باباخانی، نرگس. (1398). بررسی نقش توانایی شناختی و وضعیت اجتماعی-اقتصادی در پیش بینی درگیری تحصیلی دانش آموزان. مجله علوم روانشناختی، 18(79 ): 85۸-85۱.

بای، نرگس؛ حسن آبادی، حمیدرضا وکاوسیان، جواد. (1396). الگوی ساختاری باورهای شایستگی و ادراک از کلاس درس با پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان: نقش رفتارها و باورهای پیشرفت. فصلنامه روان شناسی کاربردی، 11(2): ۸۳-۶۷.

توکلی زاده، جهانشیر؛ زنگنه فر، ابراهیم و صفرزاده، سمیه. (1397). اثر بخشی آموزش شایستگی اجتماعی بر افزایش عزت نفس و کاهش کمرویی دانش آموزان با ناتوانی های متعدد شهرستان قاین. مجله پرستاری کودکان. ۴ (۴): ۸-۱.

جهینی، ستاره؛ حسنی، رفیق و باتمانی، فردین. (1400). تدوین و آزمون مدل ارزشیابی پیشرفت تحصیلی مبتنی‌بر شایستگی. رویکردهای نوین آموزشی، 16(1): ۲۰-۱.

سواری، کریم و برنا، محمدرضا. (1394). رابطه علّی نگرش‌های مذهبی و اهداف پیشرفت با گرایش به تقلب در امتحان از طریق میانجی‌گری عملکرد تحصیلی. پژوهش کاربردی در علوم تربیتی. ۲ (۲): 38-29.

صبحی، ناصر؛ غفاری، مظفر و مولایی، مهری. (۱۳۹۵). مدل روابط حس انسجام، خوددلسوزی و عملکرد تحصیلی دانشجویان: نقش واسطه‌ای هوش شخصی. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی. ۱۶(17): ۱۷۵-۱۶۵.

صفاریه، محدثه؛ رضایی، علی محمد؛ محمدی فر، محمدعلی. (1401). بررسی روایی و پایایی پرسشنامه عملکرد تحصیلی فام و تیلور 1999. مجله توسعه آموزش جندی شاپور اهواز. 13(1): 1-15.

قاسم تبار، سید نبی­الله؛ فیاض، ایران­دخت و حسینی، محبوبه. (1395). پیش­بینی انگیزش پیشرفت و عملکرد تحصیلی دانش آموزان از طریق خودکارآمدی و راهبردهای شناختی و فراشناختی یادگیری. مطالعات پیش دبستان و دبستان، 2(6): 1۲۳-۱۰۷.

قربان زاده، بهروز؛ محمدی اورنگی، بهزاد و اقدسی، محمدتقی. (1400). توانایی شناختی در ارتباط بین مهارت حرکتی و عملکرد تحصیلی. رفتار حرکتی، 1(1): 43-21.

مطهری‌نژاد، حسین و فاتحی­چنار، فرداد. (1396). نقش شایستگی‌های حرفه‌ای دبیران ریاضی در پیش‌بینی پیشرفت تحصیلی ریاضی دانش‌آموزان مدارس عادی و خاص. نشریه علمی آموزش و ارزشیابی (فصلنامه). 10(38): ۷۷-۵۱.

موحدزاده، بهرام و رحمتمند، مرجان (۱۳۹۷). بررسی رابطه بین ادراک شایستگی و پیشرفت تحصیلی با در نظر گرفتن نقش تعدیل کنندگی خودکارآمدی ادراک­شده در دانش­آموزان دختر مقطع متوسطه ناحیه 2 شیراز. پیشرفت های نوین در علوم رفتاری. ۳(۲۳): ۲۱-۱

نجاتی، وحید (۱۳۹۲). پرسشنامه توانایی­های شناختی: طراحی و خصوصیات روان­سنجی. تازه­های علوم شناختی. ۱۵(۲): ۱۹-۱۱

نیکوکار، الهام؛ درتاج، فریبرز و افروز، غلامعلی. (1398). مقایسه ادراک شایستگی، پیشرفت تحصیلی و خلاقیت در دختران بر اساس سن ورود به مدرسه. سومین همایش ملی روان شناسی تربیتی شناختی، تهران.

هومن، حیدر علی. (1393). مدل­یابی معادلات ساختاری با کاربرد نرم افزار لیزرل. تهران: سمت، چاپ اول.

Akoul, M., Lotfi, S., & Radid, M. (2020). Effects of academic results on the perception of competence and self-esteem in students’ training. Global Journal of Guidance and Counseling in Schools: Current Perspectives, 10(1): 12-22.

Alves, A. F., Gomes, C. M. A., Martins, A., & da Silva Almeida, L. (2017). Cognitive performance and academic achievement: How do family and school converge? European Journal of Education and Psychology, 10(2): 49-56.

Amiri, L., Ebrahimi moghaddam, H., & Babakhani, N. (2019). The role of cognitive ability and socioeconomic status in predicting students' academic engagement. Journal of Psychology Science, 18(79): 851-858 [In Persian].

bay, N., HassanAbadi, H. R., & Kavosian, J. (2017). Structural model of competence beliefs and classroom perceptions with students’ academic achievement: The role of behaviors and beliefs of progress. Journal of Applied Psychology, 11(2): 67-83 [In Persian].

Butler, K., Klaus, K., Edwards, L., & Pennington, K. (2017). Elevated cortisol awakening response associated with early life stress and impaired executive function in healthy adult males. Hormones and Behavior, 95(2): 13-21.

Dewi, R. D. C. (2019). Exclusive Function and Bullying pada Mahasiswa di Universit as X Jakarta (Doctoral dissertation, University Negeri Jakarta).

Engelhardt, L. E., Church, J. A., Paige Harden, K., & Tucker‐Drob, E. M. (2019). Accounting for the shared environment in cognitive abilities and academic achievement with measured socioecological contexts. Developmental science, 22(1): 126-139.

Forsberg, L. (2007). Homework as serious family business: Power and subjectivity in negotiations about school assignments in Swedish families. British Journal Sociology of Education, 28(2): 209 – 222.

Ghasemtabar, S. N., Fayaz, I., & Hoseyni, M. (2016). Predicting Achievement Motivation and Academic Performance of Students through Self-Efficacy and Cognitive and Metacognitive Strategies of Learning. Preschool and Elementary School Studies, 2(6): 107-123 [In Persian].

Ghorbanzadeh, B., Mohammadi Oranghi, B., & aghdasi, M. (2021). Cognitive ability plays an important role in the relationship between motor skills and academic performance. Motor Behavior, 1(1): 21-43 [In Persian].

Goldstein, G., Mayfield, J., Thaler, N. S., Walker, J., & Allen, D. N. (2018). Cognitive and academic achievement changes associated with day hospital rehabilitation in children with acquired brain injury. Applied Neuropsychology: Child, 7(2): 110-116.

Harter, S. (1985). Manual for the self-perception profile forchildren. Denver, CO.

Homan, H. A. (2013). Modeling of structural equations using Lisrel software. Tehran: Samit, first edition [In Persian].

Imamura, K., Criscuolo, D., Jurczynska, A., Kesselring, G., Stonier, P., Tsuda, T., & Silva, H. (2019). International perception of competence, education, and training needs among biomedical professionals involved in medicines development. Frontiers in pharmacology, 10(3): 188-200.

Jahini, S., Hasani, R., & Batmani, F. (2021). Designing and Validating a Competency-Based Academic Achievement Evaluation Model. New Educational Approaches, 16(1): 1-20 [In Persian].

Kara, F. M. (2019). Internet Addiction: Relationship with Perceived Freedom in Leisure, Perception of Boredom and Sensation Seeking. Higher Education Studies, 9(2): 131-140.

Kara, F. M., Gürbüz, B., & Sarol, H. (2018). An investigation of adult’s leisure boredom, perceived social competence and self-esteem. International Journal of Sport Exercise and Training Sciences-IJSETS, 4(4): 113-121.

Kim, K. R., & Seo, E. H. (2015). The relationship between procrastination and academic performance: A meta-analysis. Personality and Individual Differences, 82(12): 26-33.

Kosic, M., Wiium, N., & Dimitrova, R. (2021). Social support among Slovene minority and Italian majority youth in Italy: Links with positive identity, social competence and academic achievement. In Handbook of Positive Youth Development (pp. 175-186). Springer, Cham.

Mısır, S. (2017). Online vs. face-to-face self-disclosure and interpersonal competence: the role of shyness and loneliness (Master's thesis).

Motahhari Nejad, H., & Fatehi Chenar, F. (2017). The Role of Teachersʼ Professional Competencies in Predicting Mathematical Achievement of Students in Rregular and Special Schools. Journal of Instruction and Evaluation, 10(38): 51-77 [In Persian].

Mohdzadeh, B., & Rahmatmand, M. (2017). Investigating the relationship between the perception of competence and academic achievement by considering the moderating role of perceived self-efficacy in secondary school female students of district 2 of Shiraz. The Journal of New Advances in Behavioral Sciences, 3(23), 1-21. [In Persian]

Nejati, V. (2013). Cognitive Abilities Questionnaire: Development and Evaluation of Psychometric Properties. Advances in Cognitive Sciences, 15 (2), 11-19. [In Persian]

Nikokar, E., Dortaj, F., & Afrooz. Gh. (2018). Comparing the perception of competence, academic achievement and creativity in girls based on the age of entering school. The third national conference of cognitive educational psychology, Tehran.

Noone, C., Bunting, B., & Hogan, M. J. (2016). Does mindfulness enhance critical thinking? Evidence for the mediating effects of executive functioning in the relationship between mindfulness and critical thinking. Frontiers in psychology, 6(14): 20-43.‏

Peng, P., & Kievit, R. A. (2020). The development of academic achievement and cognitive abilities: A bidirectional perspective. Child Development Perspectives, 14(1): 15-20.

Peixoto, F., Sanches, C., Mata, L., & Monteiro, V. (2017). “How do you feel about math?” Relationships between competence and value appraisals, achievement emotions and academic achievement. European Journal of Psychology of Education, 32(3): 385-405.

Pham, L. B., & Taylor, S. E. (1999). From thought to action: Effects of process-versus outcome-based mental simulations on performance. Personality and Social Psychology Bulletin, 25(2): 250-260.

Preckel, F., Lipnevich, A. A., Schneider, S., & Roberts, R. D. (2011). Chronotype, cognitive abilities, and academic achievement: A meta-analytic investigation. Learning and Individual Differences, 21(5): 483-492.

Rabiner, D. L., Godwin, J., & Dodge, K. A. (2016). Predicting academic achievement and attainment: The contribution of early academic skills, attention difficulties, and social competence. School Psychology Review, 45(2): 250-267.

Saffarieh, M., Rezaei, A. M., & Mohammadifar, M. A. (2022). Evaluation of validity and reliability of Pham and Taylor Academic Performance Questionnaire (1999). Educational Development of Judishapur, 13(1): 1-15 [In Persian].

Sevari, K., & Sevari, K. (2016). Causual Relationship of Achievement Goals and Religious Attitudes with Tendency Cheating by Academic Performance, Applied research in educational sciences. 2(2): 38-29 [In Persian].

Schickel, M., & Ringeisen, T. (2022). What predicts students’ presentation performance? Self-efficacy, boredom and competence changes during presentation training. Current Psychology, 41(9): 5803-5816.

Scholtens, S., Rydell, A. M., & Yang‐Wallentin, F. (2013). ADHD symptoms, academic achievement, self‐perception of academic competence and future orientation: A longitudinal study. Scandinavian journal of psychology, 54(3): 205-212.

Showkat, D., & Grimm, C. (2018, June). Identifying Gender Differences in Information Processing Style, Self-efficacy, and Tinkering for Robot Tele-operation. In 2018 15th International Conference on Ubiquitous Robots (UR) (pp. 443-448). IEEE. ‏

Sobhi, N., Ghaffari, M., & Molaee, M. (2016). Modeling the Correlations between Students’ Sense of Coherence, Self-Compassion and Academic Performance: The Mediating Role of Personal Intelligence. Iranian Journal of Medical Education. 16(17) :165-175 [In Persian].

Tavakolizadeh, J., Zanganefar, E., & Safarzade, S. (2018). Effectiveness of Social Competence Training On Increasing Self-esteem And Reduce Shyness Of Students With Multiple Disabilities Of Qaen County. Journal of Pediatric Nursing, 4(4): 1-8 [In Persian].

Tetzner, J., & Becker, M. (2018). Think positive? Examining the impact of optimism on academic achievement in early adolescents. Journal of personality, 86(2): 283-295.

Thurman, S. K., & Torsney, B. M. (2014). Meditation, mindfulness and executive functions in children and adolescents. American Psychologyical Association. 187-207.

‏ Volbrecht, M. M., & Goldsmith, H. H. (2010). Early temperamental and family predictors of shyness and anxiety. Developmental psychology, 46(5): 1192.