تحلیل فقهی و حقوقی صلح در مقام عقود اذنی

مطالعات فقهی و فلسفی

دوره 14، شماره 1 - شماره پیاپی 53، فروردین 1402، صفحه 30-41   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

سعید دلاور¹؛ سید مهدی میرداداشی^{* 2}؛ ابراهیم دلشاد معارف³

¹دانشجوی دکتری، گروه حقوق خصوصی، دانشکده علوم انسانی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران.

²استادیار، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

³دانشیار، گروه حقوق خصوصی، واحد قم، دانشگاه آزاداسلامی، قم، ایران.

چکیده

هدف پژوهش حاضر تحلیل فقهی و حقوقی صلح در مقام عقود اذنی است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده ونتایج حاکی از آن است که موضوع عقد صلح محدود به «تملیک»، «انتقال» و «اسقاط» بوده و گستردگی صلح ابتدایی، به لحاظ نامحدود بودن مورد معامله (معقود علیه) در صلح است. احصای اثر و فایده صلح  به تملیک‌، انتقال و اسقاط‌، عقود جایز اذنی را از دایره صلح ابتدایی خارج می‌سازد و اِشکال لزوم صلح به لحاظ تعارض با ماهیت اِذن نیز مرتفع می‌گردد. در امکان‌سنجی انعقاد صلح در مقام سه عقد اذنی وکالت، ودیعه و عاریه، ثابت می‌گردد که صلح در مقام ودیعه به لحاظ تغییر ماهیت ودیعه امکان، انعقاد ندارد. چنانچه صلح در مقام عاریه منعقد گردد، مُنشاء آن ایجاد حق انتفاع برای متصالحِ مستعیر است. صلح در مقام وکالت نیز در فرضی قابلیت انعقاد دارد که علاوه‌بر اعطای نیابت‌، موجد حق یا دینِ فقهی برای متصالحِ وکیل باشد. به عبارت دیگر، صلح در مقام وکالت، عقد مرکب است که اثر اصلی آن تملیک (انتقال) و اثر فرعی آن اعطای نیابت و اِذن می باشد که از منظر اثر وضعی، حق ایجاد شده بر مال الصلح مترتب است.

کلیدواژه‌ها

صلح ابتدایی؛ تسالم؛ عقد اِذنی‌؛ صلح در مقام وکالت؛ صلح در مقام عاریه؛ صلح در مقام ودیعه

مراجع

اصفهانی، سید ابوالحسن (1393ق). وسیلة النجاة. قم: چاپخانه مهر، ج2.

اصفهانی، محمدحسین (1418ق). حاشیه کتاب المکاسب. قم: نشر انوار الهدی، ج1.

امامی، سید حسن (1382). حقوق مدنی. تهران: انتشارات اسلا‌میه‌، ج2. 

بجنوردى، سید حسن (1419‍ق). القواعد الفقهیة. قم: نشر الهادی، ج5.

جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1380). فلسفه حقوق مدنی، اصول عامه اذن و اذنیات. تهران: کتابخانه گنج دانش، ج2.

جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1388). حقوق مدنی، رهن و صلح. تهران: کتابخانه گنج دانش.

جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1391). الفارق. تهران: انتشارات گنج دانش، ج 5.

حلّی، جعفربن حسن (1408ق). شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: مؤسسه اسماعیلیان، ج 2.

حلّی، حسن (1414ق). تذکره الفقهاء. قم: مؤسسه آل البیت (ع)، ج 16.

حلّى، یحیى بن سعید (1405ق). الجامع للشرائع. قم: مؤسسة سید الشهداء العلمیة.

خوئی، سید ابوالقاسم (1410‍ ق). منهاج الصالحین. قم: نشر مدینة العلم، ج2.

خوئی، سید ابوالقاسم (بی‌تا). مصباح الفقاهة. مقرر محمدعلی توحیدی. بی‌جا: بی‌نا، ج2.

دزفولی، مرتضی بن محمدامین (1410ق). کتاب المکاسب (المحشّى). قم: مؤسسه مطبوعاتى دارالکتاب، ج1.

دزفولی، مرتضی بن محمدامین (1415ق). کتاب المکاسب، المحرمه و البیع و الخیارات. قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری‌، ج6-5.

دلشاد، ابراهیم (1396). عقد وکالت از منظر قانون مدنی و مقررات وکالت دادگستری. تهران: نشر میزان.

سیستانى، سید على (1417ق). منهاج الصالحین. قم: دفتر آیت‌الله سیستانى، ج2.

شهبازی، محمدحسین (1393). مبانی لزوم و جواز اعمال حقوقی. تهران: نشر میزان.

شهید ثانی، زین‌الدین بن علی (1410ق). الروضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه. قم: کتابفروشی داوری، ج4، 2.

شهید ثانی، زین‌الدین بن علی (1413ق). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام. قم: مؤسسه المعارف الاسلا‌میه، ج4.

شهیدی، مهدی (1395). تشکیل قراردادها و تعهدات. تهران: انتشارات مجد.

صفایی، سید حسین؛ جواهرکلام، محمدهادی (1400). حقوق مدنی پیشرفته، نمایندگی و امانت. تهران: شرکت سهامی انتشار، ج2.

طوسی، ابوجعفر محمدبن حسن (1387ق). المسبوط فی فقه الاما‌میه. تهران: المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه، ج2.

کاتوزیان، ناصر (1385). دوره عقود معین‌. تهران: شرکت سهامی انتشار، ج4.

کاتوزیان، ناصر (1387). قواعد عمومی قراردادها. تهران: شرکت سهامی انتشار، ج 5.

کاتوزیان، ناصر (1388). عقود معین، مشارکت‌ها- صلح. تهران: کتابخانه گنج دانش، ج2.

کاشانی، سید محمود (1394). حقوق مدنی، قراردادهای ویژه. تهران: نشر میزان.

محقق داماد، سید مصطفی؛ قنواتی، جلیل؛ وحدتی شبیری، سید حسن؛ عبدی پورفرد، ابراهیم (1394). حقوق قراردادها در فقه اما‌میه. تهران: انتشارات سمت، ج1.

محقق داماد، سید مصطفی؛ قنواتی، جلیل؛ وحدتی شبیری، سید حسن؛ عبدی پورفرد، سید ابراهیم (1393). حقوق قراردادها در فقه اما‌میه. تهران: انتشارات سمت، ج2.

نائینى، محمدحسین (1413ق). المکاسب و البیع. قم: دفتر انتشارات اسلامى، وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه، ج 1.

نائینى، محمدحسین؛ عراقى، ضیاء‌الدین (1421ق). الرسائل الفقهیة. قم: انتشارات مؤسسه معارف اسلامى امام رضا (ع).

نجفی، محمدحسن (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ج 25-27.

نجفی، محمدحسین (1359ق). تحریر المجلة. نجف: المکتبة المرتضویة، ج2.

نجفى، عباس (بی‌تا). المعاملات المصرفیة. بی‌جا: مؤسسه کاشف الغطاء.