بررسی فقهی و حقوقی لایحه قانون جامع داوری و قانون نمونه آنسیترال

مطالعات فقهی و فلسفی

دوره 14، شماره 1 - شماره پیاپی 53، فروردین 1402، صفحه 58-71   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مجید پناهبر¹؛ منصور عطاشنه^{* 2}؛ علیرضا رجب‌زاده³

¹دانشجوی دکتری، گروه حقوق خصوصی، واحد بین‌الملل قشم، دانشگاه آزاد اسلامی، قشم، ایران

²استادیار، گروه حقوق، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

³استادیار، گروه حقوق، واحد بین‌الملل قشم، دانشگاه آزاد اسلامی، قشم، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی فقهی و حقوقی لایحه قانون جامع داوری و قانون نمونه آنسیترال می‌باشد. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج حاکی از آن است که قانون داوری تجاری بین‌المللی ایران بی‌گمان تحولی مهم و گامی به پیش در روند قانونگذاری در مورد داوری در کشور ما به‌شمار می­رود و در کنار مقررات قانون آیین دادرسی مدنی، نظام داوری ایران را به سوی نظامی کامل‌تر و قابل پذیرش از دیدگاه ملاک‌ها و ضوابط بین‌المللی پیش می‌برد .تصویب قانون داوری تجاری بین‌الملل می‌تواند ایران را به سوی اعطای آزادی بیشتر به طرفین داوری در گزینش قواعد و آیین داوری، و در نتیجه مداخله کمتر محاکم داخلی در روند آن سوق دهد. الگوگیری از قانون نمونه داوری آنسیترال در تنظیم و تصویب قانون جدید سبب خواهد شد که سرمایه‌گذاران و طرف‌های تجارت خارجی ایران، از شرط ارجاع اختلافات به داوری در مراجع ایران بدون دلیل و یا از خوف روبرو شدن با آراء غیرمنتظره از محاکم داخلی ایران، بیمناک نباشند و به پذیرش آن در قراردادهای روبه فزونی خود و با طرف‌های ایرانی در سال‌های آینده رغبت نشان دهند. از جهتی دیگر، علی‌رغم تمام مزایایی که رعایت شفافیت در داوری‌های سرمایه‌گذاری، به ویژه برای عموم به دنبال دارد، از جهاتی هم می‌تواند مضرّ به حال طرفین اختلاف، به ویژه سرمایه‌گذار باشد. افزایش هزینه‌ها و طولانی شدن فرایند رسیدگی، از مهم‌ترین نگرانی‌های سرمایه‌گذاران است. علاوه‌بر آن، شفافیت با مبانی تجاری داوری همچون توافقی بودن داوری و اصول مهم آن یعنی خصوصی بودن و محرمانگی در تعارض آشکار است. لذا در اعمال قواعد شفافیت باید به گونه‌ای رفتار شود که هر دو مصلحت با یکدیگر جمع شده و به بهانه تضمین حقوق و منافع جمعی، اصول و قواعد حاکم بر رسیدگی‌های داوری نقض نشود.

کلیدواژه‌ها

قانون نمونه آنیسترال؛ قانون داوری؛ قوانین حقوقی؛ حقوق تجارت بین‌الملل؛ قانون داوری تجاری بین‌المللی

مراجع

تمجیدی، لادن (1390). داوری بین‌المللی. تهران: نشر فرهنگ‌شناسی.

جباری‌زاده، محمدحسین (1390). ضرورت اصلاح قواعد داوری در حقوق ایران. تهران: انتشارات شهردانش، چاپ دوم.

جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1375). دانشنامه حقوقی. تهران: انتشارات امیرکبیر، چاپ چهارم، ج4.

خدابخشی، عبداله (1393). مبانی فقهی آیین دادرسی مدنی و تأثیر آن در رویه قضایی. انتشارات شرکت، چاپ سوم.

دهخدا، علی‌اکبر (1377). لغت‌نامه.تهران: انتشارات دانشگاه حقوق و علوم سیاسی.

زندی، محمدرضا (1388). داوری در رویه قضایی دادگاه‌های تجدیدنظر استان تهران. تهران: انتشارات جنگل.

سیفی، سیدجمال (1377). قانون داوری تجاری بین‌المللی ایران همسو با قانون نمونه‌ داوری آنسیترال. حقوقی، شماره 23.

شیروی، عبدالحسین (1391). داوری تجاری بین‌المللی. تهران: انتشارات سمت.

قربانیان، حسین (1390). ضرورت اصلاح قواعد داوری در حقوق ایران. در: مجموعه مقالات همایش صدمین سال تأسیس نهاد داوری در حقوق ایران. تهران: انتشارات شهر دانش.

محبی­، کاویار؛ محسن، حسین (1397). مجموعه مقررات جدید آنسیترال درباره داوری بین المللی. انتشارات خرسندی­، چاپ چهارم.

محسنی، حسن؛ پورطهماسبی‌فرد، محمد (1384). اصل تسلط طرفین دعوا بر جهات و موضوعات دعوا. مجله کانون وکلای دادگستری مرکز، دوره جدید، شماره ١۶.

محمدی گیلانی، محمد (1378). قضا و قضاوت در اسلام. تهران: انتشارات سایه.

نیکبخت، حمیدرضا (1388). داوری تجاری بین‌المللی و آیین داوری. تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.

Abrishami, A. (2015). Iranian Arbitration law: The Need for Reform. International 'M Arbitration Law Review, No.1.

Born, G.B. (2011). International Commercial Arbitration. Kluwer Law International, Second Edition.

Landolt, P. (2012). Arbitrators Initiatives to Obtain Factual and Legal Evidence. Arbitration International, 24(2).

Mosses, M.L. (2012). The Principles and Practice of International Commercial Arbitration. Cambridge University Press, Second Edition.

Wyss, L.F. (2010). Trends in Documentary Evidence and Concequences for Pre-Arbitration Document Management. International Arbitration Law Review, Vol.13.