جزئی نگری معتدل از منظر اخلاقی سعدی در قیاس با اخلاق مراقبت

فصلنامه زبان و ادب فارسی

دوره 15، شماره 54، خرداد 1402، صفحه 88-109   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/farsij.2023.1939670.1536

نویسندگان

فتانه سمسار خیابانیان^{* 1}؛ کامران پاشایی فخری²

¹گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران. ایران

²گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی، تبریز، ایران

چکیده

زبان یکی از اساسی ترین و مهم ترین عوامل به وجود آورنده فرهنگ هر جامعه به حساب می آید.
اوج اعجاز زبان وقتی متجلی می شود، که مبانی عمیق اخلاقی و روان شناسی در قالب تعابیر آهنگین، ملکه ذهن انسان می گردد.
قوانین اخـلاقی از آنجا که اعتباری نهفته در ذات دارند، همواره از ضمانت اجرایی برخوردارند که این اعـتبار جـزمی باعث و بانی برقراری اخلاقیات‌ در سـطح و مـنزلتی ورای حرکات و تطوّرات تاریخی یک قوم است. در حیطه و محدوده این اصول اخلاقی، هر فـرهنگی خـود را تعریف و هر جامعه‌ای خود را تـثبیت مـی‌کند. بی شک، رمز بالندگی فرهنگ هـر ملّت‌ در اصل لایـزال ایـن مکارم اخلاقی قرار دارد.
سعدی نیز با شناخت توام انسان و اخلاق، علاوه بر وجوب حضور و اجرای اخلاق در جوامع، معتقد است که روح انسان لطافتی دارد که برای باروری سجایای اخلاقی در بستر آن، چاره ای باید اندیشید تا از گزند نگاه کلی به اخلاق در امان بماند.
حاصل پژوهش حاضر که به روش توصیفی تحلیلی به نگارش درآمده، تبیین این مقوله است که چنین دیدگاهی به معنی شمول اخلاق بر توده ای خاص در جامعه نیست بلکه، عبارت از آن است که مکارم اخلاق با توجه به شرایط هر توده طوری بیان گردد که ضمانت اجرایی فرامکانی و فرازمانی داشته باشد و این مقوله ماهیتا نظیر بحثی است که تحت عنوان اخلاق مراقبت از سوی روان شناسان قرن نوزده و بیست مطرح می شود با این تفاوت که از افراطی گری های آن بری است.

کلیدواژه‌ها

اخلاق مراقبت؛ جزئی نگری سعدی؛ اخلاق سعدی؛ جزئی نگری معتدل

مراجع

منابع

- اسلامی، سیدحسن، (1387)، جنسیت و اخلاق مراقبت، مطالعات راهبردی زنان، فصلنامه شورای اجتماعی زنان،  سال یازدهم.

- ------------، اسلامی، سید حسن، (1387)، «اخلاق و جنسیت در حدیث خصال النساء»، علوم حدیث، شماره49 ،

-خزائلی، محمد، (1354)، شرح بوستان، تهران: جاویدان.

-خطیب رهبر، خلیل، (1378)، گلستان سعدی، تهران: صفی علیشاه، چاپ بیست و یکم. 

-زرین کوب، عبدالحسین، (1387)، حدیث خوش سعدی، تهران: سخن.

-فراستخواه، مقصود، (1394)، ما ایرانیان، تهران: نشر نی.

-کانت، ایمانوئل (1375)، بنیاد مابعدالطبیعه اخلاق: گفتاری در حکمت کردار،ترجمه حمید عنایت و علی قیصری، تهران: خوارزمی.
- ---------(1380)، مابعدالطبیعه اخلاق: مبانی مابعدالطبیعی تعلیم فضیلت (فلسفه فضیلت)، ترجمه منوچهر صانعی دره‌بیدی، تهران: نقش و نگار.

-کمیسیون‌ملی‌یونسکو-ایران، (1374)، ذکر جمیل سعدی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات.

-ماسه، هنری، (1364)، تحقیق درباره سعدی، ترجمه محمدحسن مهدوی اردبیلی و غلامحسین یوسفی، تهران: توس.

-معنوی، زهرا، (1385)، جامعه شناسی در آثار سعدی، تهران: تیرگان.

-هدفیلد، ژ.آ،‌ (1374)، روانشناسی و اخلاق، ترجمه دکتر علی پریور، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1351.

-هولمز، ماری، (1387)، جنسیت در زندگی روزمره، ترجمه محمدمهدی لبیبی، تهران: نشر افکار.

- Curzer, Howard J.(1999), Ethical Theory and Moral Problems, Belmont: Wadsworth Publishing Company

- Friedman, Marilyn (1998), Impartiality, in A Companion to Feminist Philosophy, edited by Allison M. Jaggar and Iris Marion Young, Massachusetts: Blackwell Publishing

- Mill, J. S. (1998), Utilitarianism, edited by Roger Crisp, Oxford: Oxford University Press