بررسی قوم‌باستان‌شناسی روستاهای تنگ منصوری و نوخان در استان کرمانشاه و اهمیت آن در تفاسیر باستان‌شناختی با تأکید بر الگوهای دفع زباله

پیام باستان‌شناس

مقاله 4، دوره 14، شماره 27، اسفند 1401، صفحه 71-94   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/peb.2023.701579

نویسنده

ناصر امینی خواه^*

دانشجوی دکتری باستان‌شناسی، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

در چند دهۀ اخیر، پیشرفت بسیار سریع فناوری‌ها سبب تغییرات فراوان و سریعی در جنبه‌های مختلف زندگی انسان از معماری و ساختار اجتماعی تا پوشش و خوراک شده است. بنابراین، امروزه مکان‌ها و جوامع اندکی وجود دارند که از این تغییرات به دور مانده باشند. به همین جهت، ثبت و ضبط اطلاعات موجود در چنین مکان‌هایی که بستر سنتی خود را حفظ کرده‌اند، برای کمک به شناخت یافته‌های باستان‌شناختی و تحلیل و تفسیر داده‌ها اهمیت زیادی دارد. دو روستای تنگ منصوری و نوخان در استان کرمانشاه ازجمله اندک اجتماعاتی هستند که تا حدی از تغییرات عصر حاضر به دور مانده‌اند و توانسته‌اند تا حدودی شیوۀ سنتی زندگی خود را حفظ نمایند. بر همین اساس، برای انجام تحقیق حاضر، دو روستای مذکور مناسب‌ترینِ گزینه‌ها جهت انجام مطالعات قوم‌باستان‌شناسی نسبت به پیرامون خود به شمار می‌رفتند و از این‌ رو، برای پژوهش حاضر انتخاب شدند. در این پژوهش، به بررسی قوم‌باستان‌شناسی این دو روستا به‌طور هم‌زمان پرداخته و با مطالعه جنبه‌های مختلف زندگی، توصیفی جامع از آنها ارائه شده است. درنهایت، با مقایسه یافته‌های حاصل از تحقیق، پیشنهاد‌هایی ارائه گردیده است که به باستان‌شناسان کمک می‌کند تا تحلیل دقیق‌تری از یافته‌های خود داشته‌ باشند. همچنین، الگوی دفع زباله که اهمیت زیادی در کاوش‌ها و تفاسیر باستان‌شناسی دارد، مورد تأکید قرار گرفته و نظریاتی درباره منظر باستان‌شناسی محوطه‌ها ارائه گردیده است.

کلیدواژه‌ها

قوم‌باستان‌شناسی؛ دفع زباله؛ منظر باستان‌شناسی؛ تنگ منصوری؛ نوخان

سایر فایل های مرتبط با مقاله

چکیده مبسوط انگلیسی.pdf

مراجع

پاپلی یزدی، لیلا (1381). بررسی سلسله مراتب جمعیتی، اجتماعی و اقتصادی در روستاهای امروزین دشت درگز خراسان با توجه به نظریه مکان مرکزی و روش قوم‌باستان­شناسی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته باستان­شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس (منتشر نشده).

حافظ­ نیا، محمدرضا (1392). مقدمه­ای بر روش تحقیق در علوم انسانی (تجدیدنظر اساسی با اضافات). تهران: سمت.

خسروی، شکوه (1388). الگوهای استقرار پیش‌ازتاریخ حوضۀ آبریز ابهر رود، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته باستان­شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس (منتشر نشده).

رفیع‌فر، جلال­الدین (1368). روستای هوفل. جامعه‌شناسی هنر و ادبیات. نامه علوم اجتماعی سابق، 1(3)، 59-35.

رفیع‌فر، جلال­الدین (1385). مردم شناسی با تکیه بر اشیاء. نامه انسان شناسی، 1(2 و 3)، 23-31.

رفیع‌فر، جلال­الدین، قربانی، حمیدرضا (1387). از کوچندگی تا یکجانشینی؛ رویکرد باستان­مردم­شناختی بر خاستگاه خانه و استراتژی معیشتی در دورۀ نوسنگی. نامۀ باستان­شناسی، 5(9)، 84-116.

رفیع‌فر، جلال­الدین، غربی موسی الرضا، زرقی، محمد (1394). آسیابانی و بازنمایی مناسبات اجتماعی طبقات فرودست در جوامع روستایی: بررسی پدیده ی آسیاب و آسیابانی در روستای حسن آباد ششتمد سبزوار. مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 4(3)، 375-407.

رفیع­فر، جلال­الدین، میراحمدی، پورسعید (1396). کپرنشینی یا کپرزدایی؟ مطالعۀ مردم شناختی کپرنشینان شهرستان عنبرآباد (جیرفت). نشریه توسعه محلی (روستایی- شهری) توسعه روستایی سابق، 9(1)، 1-26.

رمضانی، حسن (1395). رویکرد باستان­مردم­شناختی بر خاستگاه یکجانشینی و تغییر در شیوه معیشتی در دوره نوسنگی با تاکید بر شمال غرب کرمانشاه، پایان­نامه کارشناسی ارشد، رشته باستان­شناسی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه بو علی سینا (منتشر نشده).

سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح (1386). فرهنگ جغرافیایی آبادی­های کشور استان کردستان: شهرستان‌های سقز، مریوانی. تهران.

علی بیگی، سجاد، مک گینس، جان (1398). ترانشه­های لایه­نگاری را کجا حفر کنیم؟ یادداشتی دربارۀ ارتباط میان روند شکل­گیری محوطه­های باستانی، محل ترانشه و نتایج کاوش­های لایه­شناختی. باستان­شناسی، 3(3)، 46-68.

علیزاده، عباس (1383).  تئوری و عمل در باستان‌شناسی (با فصل­هایی در زیست­‌شناسی تحولی و معرفت‌شناسی)، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور.

عمرانی، قاسمعلی (1383). مواد زائد جامد. جلد اول و دوم، تهران: مرکز انتشارات علمی دانشگاه آزاد اسلامی.

محمد پور، محمد (1392).  از سنت به نوسازی (مطالعۀ موردی تغییرات اجتماعی به روش اتنوگرافی). تهران: جامعه‌شناسان.

نوری، محدث (1408 ق). مستدرک الوسائل. قم: مؤسسه آل البیت قم، 16، ج 16.

ودادهیر، ابوعلی، امیدوار، نسرین، رفیع‌فر، جلال‌الدین، جوان محبوب دوست، سارا (1395). مطالعة قوم­نگارانة غذاهای محلی در شهرستان فومن: پژوهشی در مردم‌شناسی غذا و تغذیه. مجله مطالعات اجتماعی ایران، 9(4)، 106 -138.

هاشم نژاد، هاشم، مولانایی، صلاح­الدین (1378). معماری با نگاهی به آسمان. نشریۀ هنرهای زیبا، (36)، 17-26.

Derwett, P. (1999). Field Archaeology: An Introduction. UCL Press.

Godsen, C., (1999). Archaeology and Anthropology. Routledge.

Hole, F. (1979). Rediscovering the past in the present: ethnoarchaeology in Luristan, Iran. Ethnoarchaeology: Implications of ethnography for archaeology, 192-218.‏

Horne, L. (1994). Village spaces: settlement and society in northeastern Iran. Smithsonian Institution Press.‏

Kramer, C. (1979). An archaeological view of a contemporary Kurdish village: domestic architecture, household size, and wealth. Ethnoarchaeology: Implications of ethnography for archaeology, 139-163.‏

Shepperson, M. (2017). Sunlight and shade in the first cities: a sensory archaeology of early Iraq. Vandenhoeck & Ruprecht.‏

Sumner, W. M. (1979). Estimating population by analogy: an example. Ethnoarchaeology: implications of ethnography for archaeology, 164-174.‏

Trigger, B. (1981). Anglo‐American archaeology. World archaeology, 13(2), 138-155.‏

Watson, P. J. (1966). Clues to Iranian prehistory in modern village life. Expedition, 8(3), 9. Watson, P. J., & Benco, N. L. (1979). Archaeological ethnography in western Iran. Viking Fund publications in anthropology.