اثربخشی آموزش مهارت‌های فرزندپروری بر خودافشایی هیجانی، فشار مراقبتی و استرس والدینی مادران کودکان اوتیسم

زن و مطالعات خانواده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 18 اردیبهشت 1402

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jwsf.2023.1981796.1830

نویسندگان

اسماء رضایی¹؛ نسرین محدث^{* 2}

¹کارشناسی ارشد روان شناسی ، واحد شبستر ، دانشگاه آزاد اسلامی ، شبستر ، ایران

²استادیار گروه روانشناسی ، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی ، شبستر ، ایران ( نویسنده مسئول )

چکیده

هدف پژوهش حاضر اثربخشی آموزش مهارت­های فرزندپروری بر خودافشایی هیجانی، فشار مراقبتی و استرس والدینی مادران کودکان اوتیسم بود. این پژوهش از لحاظ هدف کاربردی و از نظر طرح پژوهش نیمه آزمایشی از نوع پیش­آزمون و پس­آزمون با گروه کنترل است. جامعه آماری ، کلیه مادران دارای کودک مبتلا به اختلال طیف اوتیسم شهر تبریز در سال 1400 بودند که به مراکز اوتیسم در این شهر مراجعه کرده و دارای پرونده­ی پزشکی این اختلال هستند. از جامعه مورد نظر بر اساس ملاک­های تشخیصی پیشنهادی آخرین نسخه­ی تشخیصی آماری اختلالات روانی و به روش نمونه­گیری هدفمند تعداد 30 نفر انتخاب شده و در دو گروه آزمایش (15 نفر) و کنترل (15 نفر) قرار گرفتند. برای جمع­آوری داده­ها از مقیاس خودافشایی هیجانی اسنل پرسشنامه استرس والدینی آبیدین، مقیاس فشار مراقبتی زاریت و همکاران استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده­ها با روش آماری تحلیل کوواریانس انجام گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که آموزش مهارت­های فرزندپروری بر خودافشایی، استرس والدینی و فشار مراقبتی تأثیر دارد و باعث افزایش خودافشایی هیجانی و کاهش استرس والدینی و فشار مراقبتی در مادران می­شود. بنابراین توجه به مهارت های فرزندپروری نقش مهمی در بهود مشکلات مادران دارای کودک اوتیسم دارد.   

کلیدواژه‌ها

خودافشایی؛ استرس والدینی؛ فشار مراقبتی؛ مهارت های فرزندپرروری؛ اوتیسم

مراجع

احمدپناه، محسن. (1380). تأثیر کم توان ذهنی فرزند بر بهداشت روانی خانواده. فصلنامه پژوهش در حیطه کودکان اسثنایی، 1(1)، 52-68.

باقربیک تبریزی، لادن؛ نواب، الهام؛ فرخ‌نژادافشار، پویا؛ اسدی نوقابی، احمدعلی؛ و حقانی، حمید (1394). تأثیر آموزش مداخلات رفتاری ـ شناختی بر بار مراقبتی مراقبان خانوادگی سالمندان مبتلا به آلزایمر. مجله حیات، 21(1)، 94-102.

برومند، نرمین. (1392). مقایسه بهزیستی روان­شناختی، سرمایه روان­شناختی و خودافشایی هیجانی والدین کودکان استثنایی با والدین کودکان بهنجار. پایان­نامه کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل.

بورگ، والتر.، گال، مردیت دامین.، گال، جویس. (1393). روش های تحقیق کمی و کیفی در علوم تربیتی و روانشناسی، ترجمه محمدجعفر پاک سرشت و همکاران. تهران: نشر سمت.

توزنده­جانی، حسن؛  توکلی­زاده، جهانشیر و لگزیان، زهرا. (1390). توزنده جانی، حسن. توکلی زاده، جهانشیر. لگزیان، زهرا(1390)، اثربخشی شیوه های فرزندپروری بر خودکارآمدی و سلامت روان دانشجویان علوم انسانی دانشگاه پیام نور و آزاد نیشابور. فصلنامه افق دانش،  2، 56-65.

حیدری­عبدی، سمیه؛ سجادیان، ایلناز؛ و حیدریان، اندیشه (1395). اثر بخشی گروه درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد بر درماندگی روان­شناختی و افکارخودآیند منفی مادران دارای کودک مبتلا به اختلال طیف اوتیسم. مجله اصول بهداشت روانی، 18، ویژه نامه سومین کنفرانس بین­المللی روان­شناسی و علوم تربیتی، 466-460.

ربیعی­کناری، فاطمه؛ جدیدیان، علی؛ و سلگی، محمد. (1394). اثربخشی آموزش تاب ‌آوری بر کاهش استرس والدگری مادران دارای فرزند مبتلا به اختلال اوتیسم. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی ایلام، 23(4)، 95-105.

رضائی، نسرین.، نویدیان، علی.، عباسی، فاطمه. (1396). تأثیر برنامه آموزشی حمایتی گروهی بر فشار مراقبتی مادران کودکان مبتلا به تالاسمی ماژور. حیات، ۲۳ (۲)، ۱۲۶-۱۳۷.

فدایی، زهرا؛ دهقانی، محسن؛ طهماسیان، کارینه؛ و فرهادی، فرهاد. (1389). بررسی ساختار عاملی، اعتبار و روایی فرم کوتاه شاخص استرس فرزند پروری (PSI-SF) مادران کودکان عادی 12- 7 سال. مجله تحقیقات علوم رفتاری، 8(2)، 81-91.

فمی تفرشی، فرزانه؛ محمدی، محمدرضا؛ شریفی ساکی، شیدا؛ احمدی، هادی؛ کریمی رضا؛ و آخته، مریم. (1395). اثربخشی آموزش تحلیل رفتار کاربردی به والدین بر افزایش خودیاری کودکان مبتلا به اختلال اوتیسم. فصلنامه سلامت روانی کودک، 3(1)، 9-18.

کرمی­زاده، ساره؛ نظامی، ماندانا؛ طاهری، امین؛ و منظری­توکلی، وحید. (1393). اثر بخشی آموزش شیوه­های فرزند­پروری بر راهبردهای حل تعارض والدین و فرزندان. زن و مطالعات خانواده، 6(24)، 85-103.

واحدی، شهرام. (1390). خودتنظیمی به عنوان میانجی بین ابعاد والدینی غیرحمایتی و پرخاشگری نوجوانان: روش مدل­یابی معادله ساختاری. مجله اصول بهداشت روانی، 13(49): 6-19.

Abidin, R. R. (1990). Introduction to the special issue the stresses of parenting. Journal Clin Child Psychol, 19, 298-301

Barber, B. K., Stolz, H. E., & Olsen, J. A. (2005). Parental support, psychological control, and behavioral control: Assessing relevance across time, method, and culture. Monographs of the Society for Research in Child Development, 70 (4), 34-43.

Barber, B.K., Harmon, E. (2002). Violating the self: Parental psychological control of children and adolescents. In: Barber BK. (editor). Intrusive parenting: How psychological control affects children and adolescents. Washington, DC: American Psychological Association; 15-52.

Beck, S.J., Young, G.H., Tarnowski, K. G. (1990). Maternal characteristics and perceptions of pervasive and situational hyper actives and normal controls. Journal Am Acad Child AdolescPsychiatry, 88, 150-6.

Bluth, K., Roberson, P. N., Billen, R. M., & Sams, J. M. (2013). A stress model for couples parenting children with autism spectrum disorders and the introduction of a mindfulness intervention. Journal of family theory & review, 5(3), 194-21.

Cachia, R. L., Anderson, A., & Moore, D. W. (2016). Mindfulness, Stress and Well-Being in Parents of Children with Autism Spectrum Disorder: A Systematic Review. Journal of Child and Family Studies, 25(1), 1- 14.

Cadman T., Eklund, H., Howley, D., Hayward, H., Clarke, H., Findon, J., Xenitidas, K., Murphy, D., Asherson, P., & Glaser, K. (2012).Caregiver burden as people with autism spectrum disorder and attention-deficit/hyperactivity disorder transition into adolescence and adulthood in the United Kingdom.Journal of the American Academy of Child and Adolescent Psychiatry, 51, 879-888.

Christensen, D. L., Bilder, D. A., Zahorodny, W., Pettygrove, S., Durkin, M. S., Fitzgerald, R.T., & Yeargin-Allsopp, M. (2016). Prevalence and characteristics of autism spectrum disorder among 4-year-old children in the autism and developmental disabilities monitoring network. Journal of Developmental & Behavioral Pediatrics, 37(1), 1- 8.

Derlega, V. J. & Chaikin, A. L. (2009). Sharing intimacy. What we reveal to others and why? New Jersey: Prentice-Hall, Inc., Englewood Cliffs.

Dumas, J.E., Wolf, L.C., Fisman, S.N., & Culligan, A. (1991).Parenting stress, child behavior problems, and dysphoria in parents of children with autism, Down syndrome, behavior disorders, and normal development.Exceptionality, 2, 97–110.

Gould, E. R., Tarbox, J., & Coyne, L. (2017).Evaluating the effects of Acceptance and Commitment Training on the overt behavior of parents of children with autism.Journal of Contextual Behavioral Science. In Press, Corrected Proof, Available online 29 June 2017

Hasting, R.P., Kovshoff, H., Ward, N.J., Espinosa, F., Brown, T. (2005). System analysis of stress and positive perceptions in mothers and fathers of pre school children with autism.Journal Autism Dev Dis, 35, 635-44.

Herring, S., Gray, J., Taffe, K., Sweeney, D. & Eifeld, S. (2006). Behaviour and emotional problems in toddlers with pervasive developmental disorders and developmental delay: associations with parental mental health and family functioning. Journal of Intellectual Disability Research, 12, 874–882.

Inamdar, S., Inamdar, M., Gangrade, A. (2015). Stress level among caregivers of thalassemia patients. Ntl J of Community Med, 6(4), 579-582.

Jourard, S. (1993). Self-disclosure. An experimental analysis of the transparent self. Canada: John Wiley & Sons, Inc. Caluschi, Mariana, Probleme de psihologie socială, Editura Carrtes, Iaşi, 1002.

Kawalkowski. (2012). The Impact of a Group – based Acceptance and Commitment Therapy Intervention on Parents of Children Diagnosed with an Autism Spectrum Disorder. Masters Theses and Doctoral Dissertaions.

Keen, D., Couzens, A., Muspratt, S., Rodger, S. (2010). The effects of a parentfocused intervention for children with a recent diagnosis of autism spectrum disorder on parenting stress and competence. Res Autism Spect Dis, 2, 229–41.

Khamis, V. (2007).Psychological distress among parents of children with mental retardation in the United Arab Emirates.Social Science & Medicine, 64, 850-857.

McConkey, R., Truesdale-Kennedy, M., Chang, M., Jarrah, S., and Shukri, R. (2007). The impact on mothers of bringing up a child with intellectual disabilities: A cross-cultural study. International Journal of Nursing Studies (in press) Published Online October 2006.

Miranda, A., Tárraga, R., Fernández, M. I., Colomer, C., & Pastor, G. (2015). Parenting Stress in Families of Children with Autism Spectrum Disorder and ADHD.Exceptional Children, 23, 1-15.

Montgomery‚ D. (2015). The Effects of Acceptance and Commitment Therapy on Parents of Children Diagnosed with Autism. Walden Dissertations and Doctoral Studies, 5, 45-54.

Poddar, S., Sinha, V. K., & Urbi, M. (2015). Acceptance and commitment therapy on parents of children and adolescents with autism spectrum disorders. International Journal of Educational and Psychological Researches, 1(3), 221.

Schneider, R. A. (2004). Chronic renal failure: assessing the fatigue severity scale for use among caregivers. Journal Clin Nurs, 13(2), 219-25.

Snell, W. E. (2001). Development of the Emotional Selfdisclosure Scale. In W.E. Snell, (Ed.). New directions in the psychology of gender roles: Research and theory. Cape Girardeau: Snell Publications.

Snell, W. E., Miller, R. S., & Belk, S. S. (1988). Development of the Emotional Self-Disclosure Scale. Sex Role, 18 (2):59-74.

Stewart, M., McGillivray, J. A., Forbes, D., & Austin, D. W. (2016). Parenting a child with an autism spectrum disorder: a review of parent mental health and its relationship to a trauma-based conceptualisation. Advances in Mental Health, 13, 1-11.

Theule, J., Wiener, J., Tannock, R., Jenkins, J.M. (2012). Parenting stress in families of children with ADHD: a meta-analysis. [published online November 18, 2010] Journal Emot Behav Disord.

Tokić & Pećnik, N. (2011). Parental behaviors related to adolescents’ self-disclosure: Adolescents’ views. Journal of Social and Personal Relationships, 28(2), 201-222.

Toomey, T. S. (2018). Parenting stress as an indirect pathway to mental health concerns among mothers of children with autism spectrum disorder. Autism, 13, 1-5.

Zarit, S. H., Todd, P. A., Zarit, J. M. (1986). Subjective burden of husbands and wives as caregivers: A longitudinal study. Gerontologist, 26, 260-266.

Gupta, R. K., & Singh, R. A. (2004). Electrical properties of junction between aluminium and poly (aniline)–poly (vinyl chloride) composite. Materials chemistry and physics, 86(2-3), 279-283.