مقایسه اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی و معنادرمانی بر بهزیستی روانشناختی و استرس والدگری مادران کودکان کم‌توان ذهنی

زن و مطالعات خانواده

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 18 اردیبهشت 1402

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jwsf.2023.1967571.1740

نویسندگان

معصومه سرهنگی¹؛ سید داود حسینی نسب^{* 2}؛ امیر پناه علی³

¹دانشجوی دکتری، گروه روانشناسی ، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی ، تبریز، ایران.

²استاد، گروه روانشناسی ، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی ، تبریز، ایران ( نویسنده مسئول) [e-mail]

³استادیار، گروه روانشناسی ، واحد تبریز، دانشگاه آزاد اسلامی ، تبریز، ایران.

چکیده

بحران تولد کودک کم­  توان‌ذهنی، بر سلامت روان اعضای خانواده خصوصا مادر اثرگذار می‌باشد. هدف پژوهش مقایسه اثربخشی آموزش مهارت­های زندگی و معنادرمانی بر بهزیستی روانشناختی و استرس والدگری مادران کودکان کم­توان‌ذهنی بود. روش پژوهش نیمه  ­آزمایشی با طرح پیش­ آزمون-پس­آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری، کلیه مادرانِ دانش‌آموزانِ کم‌توان‌ذهنی مدارس استثنایی شهر ارومیه در سالتحصیلی1400-1399 بودند که با استفاده از روش نمونه­گیری در دسترس60 نفر به عنوان نمونه انتخاب و در دو گروه آزمایش(40 نفر) و یک گروه کنترل(20 نفر) گمارده شدند. پرسشنامه ریف برای سنجش بهزیستی روانشناختی، پرسشنامه ماتسون برای سنجش مهارتهای ارتباطی و پرسشنامه آبیدین برای سنجش استرس والدگری مادران استفاده شد. گروه آزمایش اول مهارت­های زندگی و گروه آزمایش دوم معنادرمانی را از طریق پکیج آموزشی 10جلسه‌ای دریافت کردند و گروه کنترل هیچگونه مداخله آموزشی دریافت نکرد. داده­ها با استفاده از آزمون کواریانس تک‌متغیره و کواریانس چندمتغیره تجزیه و تحلیل شدند. نتایج نشان داد آموزش مهارت­های زندگی در افزایش بهزیستی روانشناختی و پنج خرده ­مقیاس آن و همچنین کاهش استرس ­والدگری و خرده­  مقیاس­های آن اثربخش بود(05/0> p). آموزش معنادرمانی در افزایش بهزیستی روانشناختی و چهار خرده ­مقیاس آن و کاهش استرس ­والدگری و خرده­  مقیاس­های آن اثربخش بوده است(05/0> p). در مقایسه اثربخشی دو درمان مهارت­های زندگی و معنادرمانی؛ در بهزیستی روانشناختی؛ خرده­  مقیاس زندگی هدفمند و در استرس­والدگری؛ خرده­  مقیاس ویژگی‌های فرزند مشکل­ آفرین و استرس­والدگری در حالت کلی اثربخشی بالاتری نسبت به معنادرمانی در پی داشت.

کلیدواژه‌ها

بهزیستی روانشناختی؛ استرس والدگری؛ مهارت‌های زندگی؛ معنادرمانی؛ کم‌توان ذهنی

مراجع

ابراهیمی، علی. (1391). بررسی اثربخشی گروهی مهارت های زندگی بر تعارضات والد-کودک نوجوانان. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات.

اصحابی، الهام. (1395). اثربخشی آموزش مهارت­های زندگی به شیوه گروهی بر ارتقاء سلامت روان مادران دارای فرزند کم توان ذهنی. چهارمین همایش ملی مشاوره و سلامت روان، قوچان، 13-1.

امانی، احمد.، احمدی، سرور و حمیدی، امید. (1397). اثربخشی معنادرمانی به شیوه گروهی، بر عزت نفس و بهزیستی روانشناختی دانشجویان دختر دارای نشانگان ضربه عشق. پژوهش­نامه روانشناسی مثبت، 4 (3)، 86-71.

ایزدیار، علی.، محمدپور، هادی و پناهی شهری، محمود. (1393). مقایسه اختلالات رفتاری مادران کودکان عقب مانده آموزش­پذیر ذهنی با مادران کودکان عادی در شهرستان گناباد. زن و مطالعات خانواده، سال ششم، شماره بیست و یکم،  54-27.

ایوبی، پرستو. (1396). بررسی میزان تاثیرپذیری سطح سازگاری فرزندان و استرس والدگری از یک دوره آموزشی مبتنی بر مهارت های زندگی. سومین کنگره بین المللی جامع روانشناسی ایران، 20-1.

حسنی، اکرم.، علیزاده، حمید.، غباری بناب، باقر.، پزشک، شهلا و کاظمی، فرنگیس. (1399). تدوین برنامه آموزش گروهی ارتقاء معنویت و بررسی پیامدهای روانشناختی آن برای مادران کودکان با ناتوانی هوشی. مجله علمی روانشناختی، دوره نوزدهم، شماره 88، صص: 473-463.

خنجری، ابراهیم. (1395). مقایسه کیفیت زندگی و سبک­های دلبستگی مادران کودکان مبتلا به اوتیسم عادی. پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته روانشناسی عمومی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود.

خوشاب، الهام.، جهان­بین، ایران.، قدک­پور، ثریا و کشاورزی، ساره. (1395). مدیریت استرس والدگری از طریق آموزش مهارت­های زندگی: مداخله حمایتی برای مادران دارای کودکان کم­بینا. فصلنامه بین­المللی پرستاری و مامایی جامعه­محور، 4(3): 273-265.

داودی، فاطمه.، سیدمحمدی، سیدحمیدرضا، منجزی علی صالح، مهناز و نواسری، هیام. (1393). بررسی اثربخشی معنادرمانی به شیوه گروهی بر شادکامی مادران دارای فرزند کم توان ذهنی شهر اهواز. اولین کنفرانس ملی توسعه پایدار در علوم تربیتی و روانشناسی، مطالعات اجتماعی و فرهنگی، تهران، 9-1.

شاکری، فاطمه.، اینانلو، مهرنوش و حقانی، حمید. (1399). تأثیر آموزش مهارت­های زندگی بر استرس والدی زنان رابط سلامت دارای کودک زیر 7 سال. نشریه پرستاری ایران، دوره 33، شماره 128، 98-86.

طارمیان، فرهاد. (1388). مهارت­های زندگی تعاریف و مبانی نظری. تهران: انتشارات تربیت

فرامرزی، سالار و باولی، فاطمه. (1395). بررسی اثربخشی معنادرمانی گروهی جهت ارتقاء بهزیستی روانشناختی مادران دارای فرزندان دارای کم توانی ذهنی. فصلنامه بین­المللی ناتوانایی­های رشدی، 63(1)، 51-45.

فرانکل، ویکتور.(1390). انسان در جستجوی معنا. ترجمه: گنجی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

فراهینی، ندا. (1397). تدوین برنامه معنا درمانی برپایه ی ارزشهای اسلامی – ایرانی وارزیابی اثربخشی آن بر نشاط معنوی و رضامندی زوجیت دروالدین کودکان استثنایی. رساله دکتری دانشکده روان شناسی و علوم تربیتی دانشگاه تهران.

فولادچنگ، محبوبه و مرحمتی، زهرا. (1396). اثربخشی آموزش مهارت‌های زندگی از منظر اسلام و روان‌شناسی بر بهزیستی روان‌شناختی. فصلنامه علمی – پژوهشی مسائل کاربردی تعلیم و تربیت اسلامی، 2 (2)، 112-91.

مغربی سینکی، حامد.، حسن زاده، سعید.، ارجمندنیا، علی اکبر و خادمی، مژگان. (1395). اثربخشی آموزش مهارت­های ارتباطی به مادران دارای فرزند با اختلال نارسایی توجه/ فزون کنشی بر ارتقای تعامل والد-کودک. روان­شناسی تحولی، 13 (49)، 69-57.

مفرد، کبری.، اصفهانی­خالقی، آتنا و طیبی، افشین. (1396). اثربخشی آموزش مهارت های زندگی بر استرس والدگری. سومین همایش بین المللی افق های نوین در علوم تربیتی، روانشناسی و آسیب های اجتماعی، تهران، صص: 10-1.

Abidin, R. R. (1983). Parenting Stress Index: Manual, Administration Booklet, and Research Update. Charlottesville, VA: Pediatric Psychology Press.

Dardas, L.A, Ahmad, M.M. (2014). Psychometric properties of the parenting stress index with parents of children with autistic disorder. Journal of intellectual disability research, 58(6), 560-571.

Park, N. (2004). The role of subjective well-being in positive youth development. The Annals of the American Academy of political and Social Science, 591, 25-39. 27.

Poster, E. C. (2009). A shot at the brass ring. Journal of Child and Adolescent Psychiatric Nursing, 13(1), 5-6.

Ryff, C.D. (1989)." Happiness is ever thing or is it? Explorations on the meaning of psychological wellbeing -Journal of Personality and Social Psychology" ,Vol. 57, pp. 1069- 1081.

Schulenberg, S. E. Schentzer  ,L.W. Winters , M. R & Hutzell , R. R.(2010). Meaning – centered  Couples Therapy; Logoterapy  and  lntimate  Relationship. Journal of  Contemporary  psychotherapy, 40(2),95 – 102. 

Tsermentseli, S. & Kouklari, E-Ch. (2021). Impact of Child Factors on Parenting Stress of Mothers of Children with Autism Spectrum Disorder and Intellectual Disability: A UK School-Based Study. Early Child Development and Care, 191(10), 1555-1566.

Wong  P. T. P. (2010).meaning  therapy. An  integrative  and  positive  existenial  psycho – therapy . journal of  Contemporary  psychotherapy, 40(2) 85 – 93.

Yildiz, G. & Cavkaytar, A. (2020). Effectiveness of the Parent Training Program for Supporting the Preparation of Individuals with Intellectual Disability for Adulthood on Mothers' Quality of Life Perceptions. Education and Training in Autism and Developmental Disabilities, 55(2), 201-214.