بررسی جایگاه زن در رامایانای والمیکی و ملامسیح پانی‌پتی

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

دوره 15، شماره 56، تیر 1402، صفحه 27-48   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2023.701793

نویسندگان

لیلا بادامیان¹؛ نسترن صفاری^{* 2}

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.

چکیده

رامایانا کهن‌ترین حماسۀ عاشقانۀ هند، سرودۀ والمیکی به زبان سانسکریت بین قرون 5 تا 3 قبل از میلاد، علاوه بر روایت شیرین، سرشار از مفاهیم اخلاقی، اجتماعی و سیاسی است. این حماسه توسط ملامسیح پانی‌پتی در دورۀ جهانگیر شاه، به‌صورت منظوم به زبان فارسی برگردان شد. حضور گسترده و فعال زنان به‌عنوان بخش جدایی‌ناپذیر در هر دو حماسه، یکی از عوامل شناخت جایگال زن، نوع نگاۀ جامعه به این گروه و احکامی ایشان می‌شود. این جستار با بررسی و استخراج نکات مزبور، سعی در بیان میزان‌ تأثیر اسلام بر منظومۀ ملامسیح دارد. پژوهش حاضر با شیوۀ کتابخانه‌ای و روش توصیفی-‌تحلیلی و تطبیقی، ابتدا جایگاه زن و احکام مرتبط با وی را در رامایانا والمیکی مشخص و سپس با آنچه ملامسیح پانی‌پتی در ترجمۀ منظوم رامایانا سروده، مقایسه و وجوۀ تمایز و تشابه را ذکر و مشخص خواهد نمود که ملامسیح به‌عنوان یک مسلمان و با استفاده از همسان‌سازی و یافتن پدیده‌های مشترک بین دین هندو و اسلام، ترجمۀ منظومی از رامایانا بر پایۀ مفاهیم اسلامی ارائه داده است. مطابق یافته‌های این پژوهش، زنان بیشتری در رامایانای ملامسیح در مقایسه رامایانای والمیکی به ایفای نقش در این منظومه می‌پردازند؛ ولی ازنظر بیان احکام و جایگاه زنان، والمیکی به‌صورت مبسوط به آن پرداخته است. زنان در رامایانا ملامسیح، نقش محوری‌تری داشته و سه تن از ایشان به نام‌های کیکی، خواهر راون و خواهر رام، سیر داستان را مشخص می‌کنند.

کلیدواژه‌ها

ادبیات حماسی؛ رامایانا؛ زن؛ والمیکی؛ ملامسیح؛ اسلام

مراجع

کتاب‌ها

بدایونی، عبدالقادر (1380) منتخب التواریخ، جلد 2، به تصحیح مولوی احمد علی صاحب، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

پانی‌پتی، ملامسیح (2009) رامایانا، به اهتمام سید عبدالحمید ضیایی، سید محمد یونس جعفری، دهلی‌نو: خانه فرهنگ جمهوری اسلامی ایران.

دو لا فوز، کلود فریزز (1316) تاریخ هند، برگردان سید محمدتقی فخر داعی گیلانی، تهران: کمیسیون معارف.

دهلوی، عبدالودود اظهر (1350) راماین: کتاب مقدس هندویان، تهران: انتشارات بنیاد فرهنگی ایران.

سرخوش، محمد افضل (1389) کلمات الشعراء، تصحیح علیرضا قزوه، تهران: مرکز پژوهش کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.

شایگان، داریوش (1392) ادیان و مکتب‎‌های فلسفی هند، جلد 1، تهران: نشر فروزان روز.

عبدالله، سید علی (1371) ادبیات فارسی در میان هندویان، ترجمۀ محمد اسلم خان، تهران: موقوفات محمود افشار.

قدیانی، عباس (1391) فرهنگ جامع ادیان و مذاهب، تهران: آرون.

کاوندیش، ریچارد (1387) اسطوره‌شناسی: دایرةالمعارف مصور اساطیر و ادیان مشهور جهان، ترجمۀ رقیه بهزادی، تهران: علم.

لطفی، اعظم، حسینی اشکوری، سید صادق (1394) زبان فارسی در هند: مجموعه مقالات همایش بین‌المللی میراث مشترک ایران و هند، قم: مجمع ذخایر اسلامی، موسسه تاریخ علم و فرهنگ.

میکی، وال (1386) رامایانا، ویراستار مالابیکا داس گوپتا، ترجمۀ کتایون نمیرانیان، تهران: علم.

میکی، وال (1392) رامایانا ترجمه فارسی با عنوان نرگسستان، سروده جنرمن کایته، تصحیح و مقدمه محمدکاظم کهدویی، قم: مجمع ذخایر اسلامی.

میکی، وال، داس، تلسی (1387) رامایانا، کهن‌ترین متن حماسی، عاشقانه هند، ترجمۀ امر سنکهه و امر پرکاش، تهران: موسسه فرهنگی الست فردا.

ناس، جان‌بایر (1381) تاریخ جامع ادیان، ترجمۀ علی‌اصغر حکمت، تهران: انتشارات علمی فرهنگی.

واحد دوست، مهوش (1389) رویکردهای علمی به اسطوره‌شناسی، تهران: سروش.

مقالات

ریاحی زمین، زهرا، دهقانی, ناهید. (1389). جایگاه زنان در متون نثر فارسی کهن. مطالعات اجتماعی روان شناختی زنان، 8(3)، 7-38. doi: 10.22051/jwsps.2010.1373.

عابدی، امیرحسین. (1343). داستان رامایانا در ادبیات فارسی. مهر،10(3)، 239-245.

کوپال، عطاالله. (1391). بررسی نمونه هایی از خاموشی زنان در ادب پارسی. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 4(14)، 229-248.

محسنی گردکوهی، فاطمه، شیرکوند، ویدا. (1399). مضامین مشترک و متفاوت شاهنامه با چند حماسۀ معروفِ جهان. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 12(44)، 269 -288. doi: 10.30495/dk.2020.676037.

نظری منظم، هادی. (1391). ادبیات تطبیقی: تعریف و زمینه‌های پژوهش. ادبیات تطبیقی، 1(2)، 221-238. .doi: 10.22103/jcl.2012.195

پایان‌نامه‌

سید، ماه‌نور، هاشمیان، لیلا، طاهری، محمد (1386) بررسی تطبیقی زنان شاهنامه و دو حماسة بزرگ هندوستان: رامایانا و مهابهاراتا، پایان نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه بوعلی سینا.