بررسی خوش‌بینی و امید در قصاید بهار بر اساس روان شناسی مثبت نگر

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

دوره 15، شماره 56، تیر 1402، صفحه 587-609   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2021.1923765.2205

نویسندگان

فرشته غلامرضایی نژاد اناری¹؛ محمود صادق زاده^{* 2}؛ هادی حیدری نیا³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران.

²دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران.

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران.

چکیده

روان­شناسی مثبت‌گرا یکی از شاخه‌های جدید دانش روان­شناسی است. این علم سه ستون دارد: نخست مطالعۀ هیجان­ های مثبت، دوم مطالعۀ خصوصیات مثبت و سوم مطالعۀ نهادهای مثبت. مارتین سلیگمن، بنیان‌گذار این نظریه، زندگی هدفمند و با­­معنا را درگرو شش قابلیت مثبت خرد و دانایی، شجاعت، نوع­دوستی، عدالت، اعتدال و تعالی و هیجانات مثبت را، در سه مسیر رضایت و افتخار و آرامش از گذشته، شادمانی و اشتیاق و لذت پایدار از حال و خوش­ بینی و امیدواری و اعتماد به آینده می­ داند. این پژوهش، قصاید ملک‌الشعرا بهار را  به شیوۀ توصیفی، اسنادی، تحلیلی و ارزیابی کمی، در عنصر خوش­ بینی و امید از منظر روان‌شناسی مثبت‌نگر بررسی کرده است. با استخراج و بررسی شواهدی از یک‌صد قصیدۀ دیوان بهار مشخص شد که 83 قصیده موضوعی مثبت دارد که حدود نیمی از آن ها به خوش­ بینی و امیدواری اختصاص یافته که نسبت به یأس و ناامیدی از بسامد بسیار بالاتری برخوردار است؛ در این میان شاعر تنها در هفده قصیده به موضوع شکوه و گلایه پرداخته است. بهار با وجود همۀ رنج‌ها و دردهای شخصی و اجتماعی، شاعری مثبت‌نگر، خود­شکوفا و خوش­بین است. وی نمونۀ دیگری از بزرگ­مردان عرصۀ فرهنگ و ادب فارسی است که در راه اصلاح محیط و پدید‌آوردن اجتماعی بهتر و شادتر قلم می­زد و شعر می­ سرود. هنر و رسالت او در سال‌ها قبل مصداق دانش جدیدی است که مدعی ارائۀ راه‌کارهای نو برای زندگی بهتر انسان‌ها است.

کلیدواژه‌ها

مثبت‌اندیشی؛ خوش بینی؛ سلیگمن؛ قصاید بهار

مراجع

کتاب‌ها

آرین‌پور، یحیی (1372) از صبا تا نیما، جلد2، تهران: انتشارات زوار.

آلن، کار (1385) روان‌شناسی مثبت، علم شادمانی و نیرومندی‌های انسان، ترجمة شریفی و همکاران، تهران: سخن.

براتی سده، فریده (1391) فنون روان‌شناسی مثبت‌گرا، تهران: رشد.

بزرگ بیگدلی، سعید (1386) یادی دوباره از بهار، تهران: موسسة تحقیقات و توسعة علوم انسانی.

بهار، محمدتقی (1380) دیوان اشعار، به اهتمام چهرزاد بهار، تهران: انتشارات توس.

زرقانی، سید‌مهدی (1387) چشم‌انداز شعر معاصر ایران، تهران: ثالث.

زرین‌کوب، عبدالحسین (1372) آشنایی با نقد ادبی، تهران: انتشارات سخن.

زرین‌کوب،عبدالحسین (1373) با کاروان حله، تهران: انتشارات علمی.

سلیگمن، مارتین (1383) کودک خوش‌بین، ترجمةفروزنده داورپناه، تهران:رشد.

سلیگمن، مارتین (1389) شادمانی درونی روان‌شناسی مثبت‌گرا در خدمت خشنودی پایدار، ترجمة تبریزی و همکاران، تهران: دانژه.

شفیعی کدکنی، محمدرضا (1378) ادبیات فارسی از عصر جامی تا روزگار ما، تهران: نشر نی.

صفا، ذبیح‌الله (1339) گنج سخن، تهران: انتشارات ابن سینا.

صفا، ذبیح‌الله (1372) گنج و گنجینه، تهران: ققنوس.

فرانکل، ویکتور (1383) انسان در جستجوی معنا، ترجمة مهین میلانی و صالحیان، تهران: درسا.

لاندین، رابرت (1378) نظریه‌ها و نظام‌های روان‌شناسی، ترجمة یحیی سید‌محمدی، تهران: نشر ویرایش.

لیمون آوریل، مک کاهن گلادیانا (1399) روان‌شناسی مثبت، ترجمة فریبا مقدم، تهران: آوند دانش.

مزلو، ابراهام (1372) انگیزش و شخصیت، ترجمة احمد رضوانی، مشهد: نشر آستان قدس رضوی.

نیکوهمت، احمد (1361) زندگانی و آثار بهار، چاپ سعیدلو، تهران: گروه انتشاراتی آباد.

یاحقی، محمد‌جعفر (1385) جویبار لحظه‌ها، تهران: جامی.

مقالات

اسلامی ندوشن، محمد‌علی. (1340). به یادبود دهمین سال‌ مرگ ملک‌الشعرا بهار. یغما، 14(156)، 145-152.

پیرانی، منصور. (1392). نگاهی به شعر حافظ با رویکرد روانشناسی مثبت‌نگر مارتین سلیگمن. هفتمین همایش پژوهش‌های ادب فارسی، هرمزگان، 357-338.

تابان‌فرد، عباس، رسمی، سکینه. (1397). تحلیل داستان اعرابی درویش و همسر او» در مثنوی مولوی بر اساس نظریة مثبت‌گرای مارتین سلیگمن. پژوهش‌های ادبیات تطبیقی، 6(3)، 44-33.

شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1385). شعر بهار. بخارا، (55)،141-149.

گلزاری، محمود. (1398). روان‌شناسی مثبت از کجا آمده است و به کجا می‌رود؟. سپیدة دانایی، (134- 133)، 6-16.

گلی‌زاده، پروین، یزدانجو، محمد، مساعد، مینا. (1395). تحلیل اندیشه‌های مثبت‌گرایانه در مثنوی معنوی از منظر علم روانشناسی. پژوهش‌های ادب عرفانی، 10(1)، 101-128. Doi:10.2 2108/jpll.2016.20884

طالب‌زاده، نوشین، حسام‌پور، سعید. (1398). بررسی و تحلیل شکواییه در شعر ملک الشعرای بهار. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 11(39)، 31-50.