بررسی رمان «عریان در برابر باد» اثر احمد شاکری از منظر کهن‌الگوهای یونگ

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

دوره 15، شماره 56، تیر 1402، صفحه 191-218   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2021.1934324.2296

نویسندگان

زهرا مطیعی¹؛ فاطمه حیدری^{* 2}

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.

²دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد کرج، دانشگاه آزاد اسلامی، کرج، ایران.

چکیده

یکی از رویکردهای نقد ادبی معاصر که مورد توجه پژوهشگران قرارگرفته نقد روانشناختی است. کهن‌الگوها که محتوای ناخودآگاه جمعی محسوب می‌شوند در شخصیت انسان‌ها، به عنوان میراثی از گذشتگان قابل تحلیل هستند. فرد با به تعادل رساندن چهار کهن‌الگوی نقاب، سایه، آنیما، آنیموس در وجود خود می‌تواند «خود» واقعی را بروز داده و به فردانیت برسد. این نوشتار به روش تحلیلی- توصیفی به بررسی کهن‌الگوها در رمان «عریان در برابر باد» اثر احمد شاکری بر مبنای نظریات یونگ می‌پردازد. این رمان از رمان‌های حوزۀ ادبیات دفاع مقدس است که به روایت ماجرای نوجوانی از روستای «کانی‌چاو» پرداخته و راز شهدای تپۀ برهانی را پس از سال‌ها بازگشایی می‌کند. این پژوهش متناسب با شرایطِ داستان زمینۀ بازنمایی کهن‌الگوهای یاد شده را فراهم آورده و نشان می‌دهد در رمان به ‌دلیل حضور شخصیت‌های منفی، کهن‌الگوهای سایه و نقاب تأثیر بسزایی داشته و فضای داستان را تیره و تار نموده‌اند. با تلاش شخصیت اصلی رمان - یوسف- سایه و نقاب‌ها یکی پس از دیگری کنار رفته و واقعیت برای اهالی روشن می‌شود. پافشاری بر جنبه‌های منفی، زمینۀ بروز «خود» واقعی شخصیت‌های داستان را فراهم نیاورده و تنها ماهیت آنان را برای اهالی آشکار ساخته است.

کلیدواژه‌ها

ادبیات‌ دفاع مقدس؛ عریان در برابر باد؛ یونگ؛ ناخودآگاه؛ کهن‌الگو

مراجع

کتاب ها

اسماعیل‌پور، ابوالقاسم (1399) اسطوره، بیان نمادین، تهران: انتشارات سروش.

پالمر، مایکل (1388) فروید، یونگ و دین، مترجمان محمد دهگانپور، غلامرضا محمودی، تهران: انتشارات رشد.

دوبوکور، مونیک (1373) رمزهای زنده جان، ترجمه جلال ستاری، تهران. نشر مرکز.

زرین‌کوب، عبدالحسین (1361) نقد ادبی، جلد 2، تهران: انتشارات امیرکبیر.

سیاسی، علی‌اکبر (1384) نظریه‌های شخصیت یا مکاتب روانشناسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

شاکری، احمد (1392) عریان در برابر باد، تهران: انتشارات سوره مهر.

شاملو، سعید (1388) مکتب‌ها و نظریه‌ها در روانشناسی شخصیت، تهران: انتشارات رشد.

شایگان‌‌فر، حمیدرضا (1380) نقد ادبی، تهران: انتشارات دستان.

شمیسا، سیروس (1393) بیان، تهران: نشر میترا.

شمیسا، سیروس (1394) نقد ادبی، تهران: نشر میترا.

شولتز، دوان پی و شولتز، سیدنی الن (1396) نظریه‌های شخصیت، ترجمه یحیی سیدمحمدی، تهران: نشر ویرایش.

شولتس، دوآن (1390) روانشناسی کمال، ترجمه گیتی خوشدل، تهران: انتشارات پیکان.

فدایی، فربد (1394) کارل گوستاویونگ بنیانگذار روان‌شناسی تحلیلی او، تهران: نشر دانژه.

فوردهام، فریدا (1346) مقدمه‌ای بر روانشناسی یونگ، ترجمه دکتر مسعود میربها، تهران: انتشارات اشرفی.

گرین، ویلفرد و مورگان، لی و همکاران (1376) مبانی نقدادبی، ترجمه فرزانه طاهری، تهران: انتشارات نیلوفر.

مورنو، آنتونیو (1376) یونگ، خدایان و انسان مدرن، ترجمه داریوش مهرجویی، تهران: نشر مرکز.

هال، جیمز (1397) فرهنگ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب، ترجمه رقیه بهزادی، تهران: فرهنگ معاصر.

یونگ، کارل گوستاو (1372) جهان‌نگری، ترجمه جلال ستاری، تهران: انتشارات توس.

یونگ، کارل گوستاو (1376) چهار صورت مثالی؛ مادر، ولادت مجدد، روح، چهرة مکار، ترجمه پروین فرامرزی، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.

یونگ، کارل گوستاو (1386) روانشناسی تحلیلی یونگ، ترجمه فرزین رضاعی، تهران: انتشارات ارجمند.

یونگ، کارل گوستاو (1390) روانشناسی ضمیر ناخودآگاه، ترجمه محمدعلی امیری، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.

یونگ، کارل گوستاو (1398) انسان و سمبول‌هایش، ترجمه محمود سلطانیه، تهران: نشر جامی.

مقالات

شولتز، نویدان. (1359). الگوی یونگ (انسان فردیت یافته). ترجمه گیتی خوشدل، آرش، 8(21)، 72-92.

شیرازی، کامیار. (1382). نقد رمان عریان در برابر باد. ادبیات داستانی، 12(۶۸)، 36-38.

عرب یوسف‌آبادی، فائزه، دیانتی، الهام. (1397). بازتاب کهن‌الگوهای نظریۀ یونگ در کتاب «من زنده‌ام». پژوهش‌نامه نقد ادبی و بلاغت، 7(1)، 147-161. doi: 10.22059/jlcr.2018.664 .08

فرهادی، طیبه، خلیلی جهانتیغ، مریم، بارانی، محمد. (1399). نقد ساختارگرایانۀ رمان «دشتبان» بر پایۀ نظریۀ کلود برمون. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 12(پیاپی 44)، 153-178. doi: 10.30495/dk.2020.677778.