بررسی رنگ در ادبیات معاصر فارسی و عربی (مطالعه موردی اشعار قیصر امین‌پور و آدونیس)

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

دوره 15، شماره 56، تیر 1402، صفحه 455-477   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2022.1961693.2539

نویسندگان

الهام کریمی¹؛ رحیمه چولانیان^{* 2}؛ سهاد جادری²

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات عربی، واحد آبادان، دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان، ایران.

²استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، واحد آبادان، دانشگاه آزاد اسلامی، آبادان، ایران.

چکیده

عناصر اساسی در تصاویر ادبی و صور خیالی همچون استعاره، تشبیه، کنایه، مجاز، مطابقت حواس و غیره، به رنگ‌ها بستگی دارند، رنگ جایگاه مهم و برجسته­ای دارد؛ زیرا  به کلمات ادبی بُعد، جهت و عمق می­ بخشد و نیز تأثیر فراوان آن در زندگی و روحیات ما نمایان است، شاعران از این عنصر برای عینیت بخشیدن به مفاهیم ادبی خود بهره می­جویند. تأثیر وافر رنگ‌ها، بسیاری از محققین را به بررسی اثرات و ابعاد آن‌ها، چه مثبت و چه منفی تشویق نموده و هر یک از آن‌ها به گونه­ای سعی در نشان دادن این تأثیرات به دیگران هستند. در این مقاله تلاش شده است تا با شیوه توصیفی- تطبیقی به بررسی رنگ به عنوان یکی از عناصر اصلی و مهم در ادبیات معاصر، به ویژه در اشعار آدونیس و قیصر امین‌پور، و نیز به ارزیابی اشعار این دو شاعر سوری و ایرانی پرداخته شود. بارزترین دستاورد این پژوهش آن است که این دو شاعر شش رنگ سیاه، سفید، آبی، سبز، قرمز و زرد را با کمیت­های مختلفی جهت انعکاس و بیان مقاصد و مضامین مختلفی که اغلب ناشی از شرایط اجتماعی جامعه بود، به کار بردند و از کاربست نمادین آن‌ها جهت افزدون به غنای اشعار خود بهره بردند.

کلیدواژه‌ها

رنگ؛ ادبیات تطبیقی؛ ادبیات معاصر؛ قیصر امین‌پور؛ آدونیس

مراجع

کتاب‌ها

قرآن کریم. ابراهیم سلیم، فکری (2009) فن الرّباعی عند القیصر امین‌پور، قاهره: مصر.

أدونیس، أحمد سعید علی (1988) الأعمال الشعریة الکاملة، بیروت: دار العوده.

أدونیس، أحمد سعید علی (1994) أبجدیة ثانیة، دارالبیضاء: دار توبقال.

أدونیس، أحمد سعید علی (1996الف) الأعمال الشعریة، دمشق: دار المدی للثقافة والشعر.

أدونیس، أحمد سعید علی (1996ب) الکتاب1، بیروت: دار الساقی.

امین‌پور، قیصر (1386) آئینه‌های ناگهان، تهران: افق.

امین‌پور، قیصر (1387) دستور زبان عشق، تهران: مروارید.

انوشه، حسن (1376) فرهنگنامة ادب فارسی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

حجتی، محمد امین (1383) اثر تربیتی رنگ، قم: جمال.

حسین القاسم، عدنان (1982) سیکولوجیة إدراک اللون و الشکل، بغداد: دار الرشید.

حسین القاسم، عدنان (2000) الإبداع و مصادره الثقافیة عند أدونیس، نصر: الدار العربیة للنشر و التوزیع.

الخیر، هانی (2006) أدونیس شاعر الدهشه و کثافه الکلمه، دمشق: داررسلان للطباعه والنشر والتوزیع لسوریا.

الزواهره، هزاع (2008) اللوان و دلالاته فی الشعر، الأولی، اردن: دارالمحامد للنشر و التوزیع.

سان، هوارد و دورتی (1376) زندگی با رنگ، ترجمه نغمه صفاریان، تهران: حکایت.

سنگری، محمدرضا (1380) نقد و بررسی ادبیات مظلوم دفاع مقدس، تهران: پالیزان.

شفیعی کدکنی، محمدرضا (1380) صور خیال در شعر فارسی، تهران: آگاه.

شکری، عبدالوهاب (1985) الإضاة المسرحیة، القاهرة: الهئیة العامة المصریه للکتاب.

غازی التذمرى، محمّد و یاسین الغزّى (بی‌تا) نظرات فى الادب العربى الحدیث، مصر: دارالإرشاد.

قرانیا، محمد (1998) ظاهرة اللون فى القرآن الکریم، مکتبة الالکترونیة عین الجامعة.

لوشر، ماکس (1381) روان‌‌شناسی رنگ‌ها، ترجمه ویدا ابی‌زاده، تهران: درسا.

مختار عمر، أحمد (1997) اللغه واللون، القاهرة: عالم الکتب. ندا، طه (1380) ادبیات تطبیقی، تهران: فرزان.

هانت، رولاند (1378) هفت کلید رنگ درمانی، تهران: جمال الحق.

مقالات

آیت‌الله زادۀ شیرازی، مرتضی. (1362). ادبیّات تطبیقی تعریف و موضوع. مقالات و بررسی‎ها، 15(38)، 85-104.

الشاهر، عبدالله. (بی تا). الأثر النفسی لللون. الموقف الأدبی، (7)، 3-12.

بیرانوند، نسرین، آریان، حسین، کاظم خانلو، ناصر. (1395). نماد رنگ و حس‌آمیزی آن در تصویرسازی‌های اخوان ثالث. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 8(27)، 91-122.

پشابادی، یدالله. (1393). دلالت‌شناسی رنگ و جایگاه آن در مبانی ادبیّات پایداری (نمونة مورد پژوهش: نزار قبانی). ادبیات پایداری، 6(10)، 91-119. doi: 10.22103/jrl.2014.774.

نیکوبخت، ناصر، قاسم‌زاده، سیدعلی. (1384). زمینه‌های نمادین رنگ در شعر معاصر. ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، 12(18)، 209-239.

پایان‌نامه

فوغالی، وهیبه (2012) الانزیاح فی شعر سمیح القاسم (قصیده عجائب قانا الجدیده أنموذجا)، رسالة ماجستیر، کلیة الآداب و اللغات، جامعة البویرة، إشراف محمد الهادی بوطارن.