نقش اقلام تعهدی در کاهش مشکلات زمان‌بندی و تطابق جریان وجه نقد

قضاوت و تصمیم گیری در حسابداری

دوره 2، شماره 6، تیر 1402، صفحه 1-18   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jdaa.2023.702083

نویسندگان

سارا سلیمی¹؛ حسین اعتمادی^{* 1}؛ جواد رضازاده²؛ منصور مومنی³

¹گروه حسابداری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

²گروه حسابداری دانشگاه تربیت مدرس،تهران ،ایران

³گروه حسابداری ، دانشگاه تهران،تهران ، ایران

چکیده

چکیده
حسابداری تعهدی، با استفاده از اقلام تعهدی، سعی در رفع مشکلات زمان­بندی و تطابق جریان وجه نقد دارد. هدف این مطالعه بررسی این موضوع است که اقلام تعهدی گزارش شده توسط شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تا چه میزان برای رسیدن به هدف غایی آن­ها در کاهش مشکلات زمان­بندی و تطابق جریان وجه نقد مورد استفاده قرار می­گیرند. برای این منظور، داده­های ترکیبی 153 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از تحلیل رگرسیون چند متغیره مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
یافته­ها حاکی از آن است که در شرکت­های مورد بررسی، رابطه بین اقلام تعهدی و تغییرات جریان وجه نقد منفی می­باشد و شدت این رابطه با افزایش مشکلات جریان وجه نقد افزایش می­یابد. نتایج بدست آمده نشان می­دهد که اقلام تعهدی برای کاهش نوسانات جریان وجه نقد، که به عملکرد دوره جاری مربوط نیستند، مورد استفاده قرار می­گیرند. همچنین هر چه مشکلات زمان‌بندی و تطابق جریان وجه نقد بیشتر باشد، اقلام تعهدی به طور فزاینده­ای برای رفع این مشکلات مورد استفاده قرار می‌گیرند. بنابراین استفاده از کارکرد اقلام تعهدی در کاهش مشکلات زمان­بندی و تطابق جریان وجه نقد، برای توضیح این اقلام مناسب به نظر می­رسد.

کلیدواژه‌ها

واژه‌های کلیدی: اقلام تعهدی؛ جریان وجه نقد؛ همبستگی سریالی منفی

اصل مقاله

نقش اقلام تعهدی در کاهش مشکلات زمان­بندی و تطابق جریان وجه نقد

 

 

تاریخ دریافت: 02/01/1402                  تاریخ پذیرش: 05/03/1402

سارا سلیمی قلعه[1] حسین اعتمادی*[2] جواد رضازاده[3] منصور مومنی[4]

 

چکیده

حسابداری تعهدی، با استفاده از اقلام تعهدی، سعی در رفع مشکلات زمان­بندی و تطابق جریان وجه نقد دارد. هدف این مطالعه بررسی این موضوع است که اقلام تعهدی گزارش شده توسط شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تا چه میزان برای رسیدن به هدف غایی آن­ها در کاهش مشکلات زمان­بندی و تطابق جریان وجه نقد مورد استفاده قرار می­گیرند. برای این منظور، داده­های ترکیبی 153 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از تحلیل رگرسیون چند متغیره مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

یافته­ها حاکی از آن است که در شرکت­های مورد بررسی، رابطه بین اقلام تعهدی و تغییرات جریان وجه نقد منفی می­باشد و شدت این رابطه با افزایش مشکلات جریان وجه نقد افزایش می­یابد. نتایج بدست آمده نشان می­دهد که اقلام تعهدی برای کاهش نوسانات جریان وجه نقد، که به عملکرد دوره جاری مربوط نیستند، مورد استفاده قرار می­گیرند. همچنین هر چه مشکلات زمان‌بندی و تطابق جریان وجه نقد بیشتر باشد، اقلام تعهدی به طور فزاینده­ای برای رفع این مشکلات مورد استفاده قرار می‌گیرند. بنابراین استفاده از کارکرد اقلام تعهدی در کاهش مشکلات زمان­بندی و تطابق جریان وجه نقد، برای توضیح این اقلام مناسب به نظر می­رسد.

واژه‌های کلیدی: اقلام تعهدی، جریان وجه نقد، همبستگی سریالی منفی.

1- مقدمه

اطلاعات مربوط به جریان ورود و خروج وجه نقد در یک واحد انتفاعی شالوده بسیاری از تصمیم­ها و قضاوت­های استفاده‌کنندگان اطلاعات مالی را نشکیل می­دهد (مشایخ و میرزایی، 1400). اما جریان وجه نقد از لحاظ زمان­بندی و تطابق، ویژگی­هایی دارد که توانایی آن را برای اندازه­گیری عملکرد و پیش­بینی وجوه نقد آتی کاهش می­دهد (دیچو، 1994). این مشکلات از آنجا نشات می­گیرند که خالص دریافت­ها و پرداخت­های نقدی در دوره­هایی غیر از رویداد اقتصادی زیربنای آن­ها رخ می­دهند (مشکل زمان­بندی) و جریان وجه نقد ورودی و خروجی ناشی از یک رویداد ممکن است در دوره­های مختلفی رخ دهد (مشکل تطابق). به همین علت حسابداری تعهدی با استفاده از اقلام تعهدی، سعی در رفع این مشکلات دارد (دیچو، 1998). در واقع اقلام تعهدی در کنار جریان وجه نقد قرار می­گیرند تا سودی گزارش شود که مشکلات زمان­بندی و تطابق کمتری داشته باشد.

مشکلات زمان­بندی و تطابق جریان وجه نقد، منجر به شکل­گیری و استفاده از حسابداری تعهدی حتی مدت­ها قبل از صدور بیانیه­های دانشگاهیان در خصوص تخصیص هزینه­ها و شناسایی فروش نسیه گردید. چنانچه پیتون (1922)، عنوان نمود که "درآمد حسابداری تنها شامل درآمد نقدی نیست. تحت برخی شرایط خاص ممکن است شرایط نقدی نامناسب بوده و جمع­آوری وجوه نقد بسیار کند باشد، اما با این­حال شناسایی درآمد مناسب باشد. در این حالت، وجه نقد مربوط به بخشی از درآمد هنوز محقق نگردیده است". با این حال استفاده از سیستم تعهدی حسابداری، به‌منظور تأمین اهداف گزارشگری مالی با ملاحظاتی نیز همراه است. بخشی از این ملاحظات مربوط به استانداردهای حسابداری و فرایند استاندارد گذاری است و انتظار بر این است که استاندارد گذار در تدوین استانداردها به موضوع کیفیت گزارشگری مالی توجه کافی داشته باشد. بخش دیگر مربوط به گزینش­های مدیریت و خطای برآورد است. در واقع از آنجا که مدیران می­توانند درجه­ای از قضاوت و اختیار خود را در شناسایی اقلام تعهدی به‌کارگیرند، می­توانند از این اختیارات در جهت دست‌کاری و مدیریت سود بهره ببرند (هیلی و والن، 1999). به همین علت پژوهشگران از سال­ها پیش به دنبال اندازه­گیری مدیریت سود، مدل­هایی را برای پیش­بینی اقلام تعهدی توسعه داده­اند (هیلی، 1985؛ دی­آنجلو، 1986، جونز، 1991) و اقلام تعهدی عادی را از اقلام تعهدی دست‌کاری شده جدا کرده­اند. با این­حال تحقیقات کمی کارکرد اقلام تعهدی در کاهش مشکلات زمان­بندی و تطابق جریان وجه نقد را در مطالعه این اقلام مدنظر قرار داده­اند. به­طوری­که بال (2013) معتقد است، دانش محدود در خصوص عوامل ایجاد کننده اقلام تعهدی در غیاب دستکاری، باعث ترویج فرهنگ طرح تحقیق نامناسب در پیش­بینی اقلام تعهدی می­شود. همچنین اون و همکاران (2013) عنوان می­کنند که تئوری­های خیلی کمی در خصوص فرایند ایجاد اقلام تعهدی وجود دارد، نبود چنین تئوری­هایی منجر به تاخیر در توسعه مدل­های بهتری از اقلام تعهدی می­شود. اگر کارکرد اصلی اقلام تعهدی هموار کردن اجزای جریان وجه نقد غیر مرتبط با عملکرد دوره جاری ­باشد، انتظار می­رود استفاده از این کارکرد اقلام تعهدی بر ای پیش­بینی این اقلام مفید واقع شود. بنابراین در این پژوهش به بررسی این موضوع می­پردازیم اقلام تعهدی گزارش شده توسط شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تا چه میزان برای رسیدن به هدف غایی آن­ها در کاهش مشکلات زمان­بندی و تطابق جریان وجه نقد مورد استفاده قرار می­گیرند.

 

2- مبانی نظری و پیشینۀ پژوهش

مشکلات زمان­بندی و تطابق جریان وجه نقد بر این موضوع دلالت دارد که ورودی جریان وجه نقد در یک دوره، احتمالا با خروجی جریان وجه نقد در دوره قبلی و یا بعدی همراه است که منجر به یک همبستگی سریالی منفی در تغییرات جریان وجه نقد می­شود. براساس دیچو (1994) تغییرات در جریان وجه نقد رابطه­ای منفی با اقلام تعهدی دارد زیرا اقلام تعهدی اجزای ناپایدار تغییرات در جریان وجه نقد را هموار می­کنند. همچنین براساس دیچو (1998) همبستگی منفی در تغییرات جریان وجه نقد مشکلات زمانبندی و تطابق جریان وجه نقد را به تصویر می­کشد، بنابراین انتظار بر این است که با افزایش همبستگی منفی در تغییرات جریان وجه نقد، اقلام تعهدی به طور فزاینده­ای برای رفع این مشکلات مورد استفاده قرار گرفته و شدت رابطه منفی بین اقلام تعهدی و تغییرات جریان وجه نقد افزایش یابد.

در چارچوب مدل دیچو و همکاران (1998)، ویژگی­های زمان­بندی و تطابق جریان وجه نقد می­تواند منجر به همبستگی سریالی منفی در تغییرات جریان وجه نقد شود. اثر این مشکلات بر تغییرات جریان وجه نقد یکدیگر را خنثی می­کند و اندازه نسبی آن­ها جهت و میزان همبستگی در تغییرات جریان وجه نقد را تعیین می­کند.

مشکل زمانبندی از آنجا نشات می­گیرد که جریان وجه نقد مربوط به سود ناشی از شوک فروش در دوره t، در دوره t و t+1 وصول می­گردد و این موضوع، با فرض اینکه سیاست­های اعتباری درخصوص دریافتنی­ها­ و پرداختنی­­ها یکسان باشد، منجر به همبستگی سریالی مثبت در تغییرات جریان وجه نقد می­شود. مشکل تطابق به تفاوت زمانی بین دریافت و پرداخت وجه نقد ناشی از شوک فروش مربوط می­شود، به این صورت که دریافت­ها و پرداخت­های ناشی از شوک فروش دوره t، در دوره ­های زمانی مختلفی صورت می­گیرد. مشکل تطابق نتیجه سیاست­های اعتباری متفاوت در خصوص دریافتنی­ها و پرداختنی­هاست. به عنوان مثال اگر درصدی از شوک فروش دوره t که شرکت در دوره t وجه آن را وصول نمی‌کند بزرگتر از سهمی از خریدی باشد که وجه آن را پرداخت نمی­کند، خالص پرداخت دوره t ،  خالص دریافت دوره t+1 را به دنبال خواهد داشت. بنابراین مشکل تطابق همبستگی سریالی منفی در تغییرات جریان وجه نقد را به­دنبال خواهد داشت. سطوح بالای نگه­داری موجودی کالا می­تواند مشکل تطابق را افزایش یا کاهش دهد. به عنوان مثال اگر حساب­های دریافتنی ظرف 30 روز وصول گردد و حساب­های پرداختنی ظرف 60 روز پرداخت شود، خرید نسیه موجودی کالای جهت فروش 30 روز آینده مشکل تطابق را کاهش می­دهد. از سوی دیگر، اگر شرایط اعتباری دریافتنی­ها و پرداختنی­ها شبیه باشد، نگه­داری سطوح بالاتر موجودی کالا نیازمند خرید موجودی کالا بوده و عدم تطابق دریافت­ها و پرداخت­ها را به دنبال دارد (فرانکل و همکاران، 2018).

در مدل دیچو وهمکاران (1998)، همبستگی سریالی منفی تغییرات جریان وجه نقد تابعی است از چرخه تبدیل نقد عملیاتی و حاشیه سود عملیاتی:

 

 

(1)

که درآن:

 ∆OCF­­: تغییرات جریان وجه نقد ناشی از عملیات از سال t-1 تا سال t

π: حاشیه سود عملیاتی که عبارتست از سود قبل از اقلام غیر مترقبه و عملیات متوقف شده تقسیم به درآمد خالص

δ: چرخه تبدیل نقد عملیاتی که عبارتست از میانگین حساب­های دریافتنی تقسیم بر درآمد خالص به علاوه میانگین موجودی کالا تقسیم بر بهای تمام شده کالای فروش رفته منهای میانگین حساب­های پرداختنی تقسیم بر خرید.

اندازه و جهت این همبستگی تابعی است از اندازه نسبی حاشیه سود و چرخه تبدیل نقد عملیاتی. انتظار بر این است که حاشیه سود و چرخه تبدیل نقد مثبت باشند زیرا به عنوان ویژگی­هایی از شرکت در تمام دوره­ها مدنظر هستند و به عنوان مثال منطقی نیست فرض کنیم حاشیه سود یک شرکت در تمام دوره­ها منفی است. از سویی مخرج عبارت فوق همواره مثبت است. همبستگی سریالی تغییرات در جریان وجه نقد در صورتی که حاشیه سود کوچکتر از چرخه تبدیل نقد عملیاتی باشد منفی است. دیچو و همکاران (1998)، با توجه به نتایج آمار توصیفی دریافتند که این شرایط برای اکثر شرکت­ها صدق کرده و حاشیه سود کوچکتر از چرخه تبدیل وجه نقد عملیاتی است و لذا همبستگی سریالی تغییرات جریان وجه نقد منفی است.

مشتق جزیی همبستگی سریالی تغییرات جریان وجه نقد نسبت به چرخه تبدیل وجه نقد است و از آنجایی که  ، منفی است. بنابراین هر چه چرخه تبدیل وجه نقد طولانی­تر باشد همبستگی سریالی در تغییرات جریان وجه نقد منفی تر می­شود.

مشتق جزیی همبستگی سریالی تغییرات جریان وجه نقد نسبت به حاشیه سود   است و از آنجایی که   است، اگر حاشیه سود مثبت باشد مثبت و اگر منفی باشد منفی است. یعنی یک رابطه v شکل بین حاشیه سود و همبستگی سریالی منفی در تغییرات جریان وجه نقد وجود دارد. بنابراین هر چه حاشیه سود کوچکتر باشد همبستگی سریالی در تغییرات جریان وجه نقد منفی‌تر می­شود.

همانطور که پیش­تر اشاره شد، از آن­جا که اقلام تعهدی اجزای ناپایدار تغییرات در جریان وجه نقد را هموار می­کنند، انتظار بر این است که تغییرات در جریان وجه نقد رابطه­ای منفی با اقلام تعهدی داشته باشد. همچنین براساس مدل دیچو و همکارن (1998)، انتظار بر این است که با افزایش چرخه تبدیل وجه نقد عملیاتی و کاهش حاشیه سود، همبستگی منفی در تغییرات جریان وجه نقد افزایش یافته و شدت رابطه منفی بین اقلام تعهدی و تغییرات جریان وجه نقد افزایش یابد.

 

3- پیشینه پژوهش

تحقیقات تجربی پیشگام، که سود را به قیمت سهام مرتبط می­کردند، سود را معیاری پر خطا (بیور و همکاران، 1980؛ بیور و همکاران، 1987؛ بال و براون 1968) و با تأخیر (فریمن، 1987؛ کولینز و همکاران، 1994) از تغییرات در ارزش می­دانستند. تحقیقات بعدی در این زمینه به بررسی محتوای اطلاعاتی اقلام تعهدی و جریان وجه نقد پرداخته­اند (برناند و استوبر، 1989؛ ویلسون، 1987؛ ریبرن، 1986، بال و براون، 1968). هدف این تحقیقات این بود که چگونگی انعکاس سود (و اجزای نقدی و تعهدی آن) در قیمت را درک کنند.

دیچو (1994)، برخلاف تحقیقات پیشین، سود را فراتر از جریان وجه نقد در پیش­بینی بازده دانسته و عنوان نمود که حسابداران برای برطرف کردن مشکلات زمان­بندی و تطابق جریان وجه نقد از اقلام تعهدی استفاده می­کنند، او نشان داد که تغییرات جریان وجه نقد همبستگی سریالی منفی دارند و اقلام تعهدی سرمایه در گردش همبستگی سریالی جریان وجه نقد را خنثی کرده و بنابراین رابطه­ای منفی با تغییرات جریان وجه نقد دارند.

   دیچو و همکارن (1998) سود، جریان وجه نقد عملیاتی و اقلام تعهدی را مدلسازی نموده­اند تا اقلام تعهدی سرمایه در گردش را به جریان وجه نقد آتی ربط دهند. در مدل آن­ها هم اقلام تعهدی و هم جریان وجه نقد تابعی از از فرایند ایجاد درآمد و سیاست­های سرمایه در گردش شرکت هستند. فرانکل و همکاران (2018)، با استفاده از مدل دیچو و همکارن (1998)، به بررسی این موضوع پرداخته‌اند که ویژگی­های جریان وجه نقد تا چه میزان قادر به توضیح اقلام تعهدی است. آن­ها دریافتند که رابطه بین اقلام تعهدی و تغییرات جریان وجه نقد منفی بوده و شدت این رابطه با افزایش همبستگی سریالی تغییرات جریان وجه نقد افزایش می­یابد.

در پژوهش­های داخلی صورت گرفته در زمینه رابطه اقلام تعهدی و جریان وجه نقد، پژوهش صورت گرفته توسط مشایخی و مهرانی (1384) و نیز پژوهش اصولیان و همکاران (1396)، رابطه منفی بین اقلام تعهدی و جریان وجه نقد را نشان است. همچنین کردستانی و همکارن (1397)، نشان دادند که رابطه بین اقلام تعهدی و جریان وجه نقد منفی است و روند این رابطه در طول زمان کاهش یافته است. جلالی مولود و همکاران (1400)، به بررسی بهبود قدرت توضیح‌دهندگی مدل­های اقلام تعهدی با استفاده از ویژگی­های زمان­بندی و تطابق جریان­های نقدی پرداخته و دریافتند که اضافه نمودن ویژگی­های زمان­بندی و تطابق جریان­های نقدی به مدل­های جونز (1991)، مک نیکولز (2002) و بال و شیواکومار (2006) می­تواند قدرت توضیح‌دهندگی این مدل­ها را بهبود بخشد. خیری و حیدرپور (1398)، به تفکیک اقلام تعهدی بر اساس نقش آن‌ها در همترازی وجه نقد پرداخته و دریافتند که این کار باعث افزایش توانایی آن­ها در پیش‌بینی جریان­های نقد آتی می­شود. تاری وردی و همکاران (1392)، به بررسی اثر مدیریت سود بر دقت پیش­بینی جریان­های نقد عملیاتی آتی پرداخته و دریافتند که مدیریت سود از طریق اقلام تعهدی منجر به کاهش دقت پیش­بینی جریان نقد عملیاتی آتی می­شود.

پژوهش­های داخلی و خارجی همچنین به شکل وسیعی از مدل­های اقلام تعهدی جهت پیش­بینی اقلام تعهدی عادی (غیر اختیاری) و اندازه‌گیری اقلام تعهدی غیرعادی (اختیاری) استفاده کرده­اند. کریستینسن و همکاران (2022) به بررسی پروکسی­های مدیریت سود مورد استفاده در پژوهش­ها پرداخته و دریافتند که پژوهشگران عمدتا از مدل­های جونز (1991) و دیچو و دیچاو (2002) استفاده کرده‌اند همچنین بررسی ادبیات داخلی در زمینۀ مدیریت سود هم نشان می­دهد که مدل­های جونز (1991)، جونز تعدیل شده (1995) و دیچو و دیچاو (2002) بیشترین کاربرد را داشته‌اند. جونز (1991) و جونز تعدیل شده (1995) اقلام تعهدی را بدون در نظر گرفتن کارکرد آن­ها در رفع مشکلات زمان­بندی و تطابق جریان وجه نقد، به عنوان تابعی از رشد در مقیاس فعالیت شرکت صورت­بندی کرده‌اند. دیچو و دیچاو (2002)  بر این اساس که اقلام تعهدی باعث می­شوند اثر جریان­های نقدی در صورت سود و زیان در دوره­های قبل یا بعد از تحقق جریان­های نقدی مربوطه شناسایی شوند، رابطه بین اقلام تعهدی و جریان­های نقدی سال­ها­ی قبل و بعد را در نظر می­گیرد. اگر چه مدل آن­ها بر پایه کارکرد اقلام تعهدی در برطرف کردن مشکلات جریان­های نقدی توسعه یافته است اما با توجه به این­که به اطلاعات جریان وجه نقد سال بعد متکی است فاقد ارزش پیش­بینی‌کنندگی بوده و هدف این مدل به‌جای توضیح علت تخصیص­های بین دوره­ای توسط اقلام تعهدی، بر اندازه­گیری خطای برآورد اقلام تعهدی استوار است. اگر کارکرد اصلی اقلام تعهدی هموار کردن اجزای جریان وجه نقد غیر مرتبط با عملکرد دوره جاری ­باشد، انتظار می­رود استفاده از این کارکرد اقلام تعهدی برای پیش­بینی این اقلام در مطالعات اقلام تعهدی مفید واقع شود. در ادامه به برخی از موارد استفاده از مدل­های اقلام تعهدی در پژوهش­های داخلی و خارجی اخیر می­پردازیم.

هونگ کیم و واک (2022)، از طریق بررسی رابطه بین اقلام تعهدی اختیاری و پراکندگی پیش­بینی تحلیلگران به بررسی محتوای اطلاعاتی اقلام تعهدی اختیاری پرداختند. آن­ها اقلام تعهدی اختیاری را با بکارگیری مدل­های جونز (1991) و جونز تعدیل شده (1995) اندازه­گیری کردند. یافته­های آن­ها حاکی از رابطه مثبت و معنی‌دار بین اقلام تعهدی اختیاری حاصل از هر سه مدل مورد استفاده و پراکندگی پیش­بینی تحلیلگران بود که نشان از محتوای اطلاعاتی کم اقلام تعهدی اختیاری دارد. خوونگ و همکاران (2022)، به بررسی رابطه چرخه عمر شرکت و مدیریت سود پرداختند. آن­ها در این مطالعه برای اندازه‌گیری مدیریت سود از اقلام تعهدی اختیاری مدل­های جونز (1991) استفاده کردند. نتایج این بررسی نشان می‌دهد که رفتار مدیریت سود در دوره­های گوناگون چرخه عمر شرکت متفاوت است و اقلام تعهدی اختیاری در دوره معرفی و افول بیشتر از سایر دوره­هاست و از یک الگوی U شکل پیروی می­کند. جمادار و همکاران (2022) به دسته­بندی شرکت­های پذیرفته‌شده در بازارهای مالی آمریکا و بررسی مدیریت سود در این گروه شرکت­ها پرداختند. آن­ها اقلام تعهدی اختیاری را با بکارگیری مدل­های جونز (1991) اندازه­گیری کرده و دریافتند که شرکت­های دسته‌بندی‌شده در گروه درآمدی منفی به میزان بیشتری اقدام به مدیریت سود می­کنند. پارک و همکاران (2021)، به بررسی مدیریت سود در شرکت­های ورشکسته و پیش­بینی ورشکستگی شرکت از طریق اقلام تعهدی اختیاری پرداختند. آن­ها در این مطالعه برای اندازه‌گیری مدیریت سود از اقلام تعهدی اختیاری مدل­های جونز تعدیل شده (1995) استفاده کردند. نتایج این بررسی نشان داد که در یک سال قبل از ورشکستگی، اقلام تعهدی اختیاری به ترتیب در شرکت‌های خصوصی حسابرسی نشده، شرکت‌های کوچک و متوسط ​​حسابرسی نشده، شرکت‌های کوچک و متوسط ​​حسابرسی شده و شرکت‌های بزرگ حسابرسی شده، بیشترین میزان را داشته است. نتایج همچنین حاکی از این بود که اقلام تعهدی اختیاری شرکت‌های غیر ورشکسته از دوره یک‌ساله تا سه‌ساله قبل از ورشکستگی بیشتر از شرکت‌های ورشکسته بوده و این تفاوت با نزدیک شدن به ورشکستگی افزایش یافته است بنابراین اقلام تعهدی اختیاری توانایی پیش‌بینی ورشکستگی شرکت‌ها را در دو تا سه سال قبل از وقوع ورشکستگی دارند، اما توانایی پیش­بینی ورشکستگی از یک سال قبل را ندارند. لارا و همکاران (2020)، به بررسی تأثیر محافظه‌کاری مشروط بر مدیریت سود پرداختند. آن­ها در این مطالعه برای اندازه‌گیری مدیریت سود از اقلام تعهدی اختیاری مدل­های جونز (1991) و جونز تعدیل شده توسط دیچو و همکاران (1995) استفاده کردند. یافته‌های آن­ها نشان می­دهد که محافظه‌کاری مشروط، مدیریت سود مبتنی بر اقلام تعهدی را کاهش اما مدیریت سود واقعی را افزایش می­دهد.

کردستانی و جعفری (1401) در پژوهشی برای بررسی عملکرد شرکت­های همتا و مدیریت سود از اقلام تعهدی اختیاری مدل کوتاری و همکاران (2005) استفاده کرده و دریافتند که عملکرد بالای شرکت­های همتا منجر به افزایش اقلام تعهدی اختیاری می شود. قربانی و همکاران (1401)، در بررسی کیفیت سود از اقلام تعهدی اختیاری مدل جونز تعدیل شده (1995) استفاده کرده و دریافتند که محافظه کاری حسابرسان منجر به افزایش کیفیت سود و عدم قطعیت سیاست های اقتصادی منجر به کاهش کیفیت سود می شود. مرادی و همکاران (1400)، در بررسی تأثیر رفتار شرکت‌های رقیب بر مدیریت سود، برای اندازه­گیری مدیریت سود از اقلام تعهدی اختیاری مدل جونز تعدیل شده (1995) استفاده کرده و دریافتند که عملکرد شرکت‌های رقیب بر مدیریت سود واقعی شرکت‌ها تأثیر معناداری ندارد. با توجه به آنکه اقدامات مدیریت سود تعهدی به منابع و زمان کمتری نیاز دارد و بر جریان‌های نقدی شرکت نیز تأثیرگذار نیست، دور از انتظار نیست که شرکت‌ها به‌منظور بهبود عملکرد ظاهری خود، تنها به مدیریت سود تعهدی مبادرت کنند. پور احمدی و امان الهی (1400)، در بررسی تأثیر مدیریت ریسک سازمانی بر رابطه بین تأمین مالی خارجی و مدیریت سود، برای اندازه­گیری مدیریت سود از اقلام تعهدی اختیاری مدل جونز تعدیل شده استفاده کرده­اند. یافته­های این پژوهش حاکی از آن است که مدیریت ریسک سازمانی بر مدیریت سود و همچنین تأمین مالی خارجی بر مدیریت سود تأثیر دارد. مدیریت ریسک سازمانی بر رابطه بین تأمین مالی خارجی و مدیریت سود تأثیرگذار است. ولیان و همکاران (1398)، در بررسی تأثیر ثبات مدیریتی بر مدیریت سود شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران، برای اندازه­گیری مدیریت سود تعهدی از اقلام تعهدی اختیاری مدل دیچو و دیچاو (2002) استفاده کردند، یافته­های آن­ها حاکی از آن است که ثبات مدیریتی با مدیریت سود تعهدی و مدیریت سود واقعی شرکت­های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران ارتباط منفی و معناداری دارد. همچنین مشخص گردید، ثبات مدیریتی ارتباط انگیزه­های فرصت‌طلبانه مدیریت سود با ارزش شرکت را در جهت منفی تقویت می­نماید. به بیان دیگر، ثبات مدیریتی باعث می­شود مدیران بجای دست‌کاری در سود و پیگیری اهداف کوتاه‌مدت، از طریق سرمایه­گذاری در طرح­ها و پروژه­های سودآور، به دنبال اهداف بلندمدت­تر بروند و از این طریق باعث افزایش ارزش شرکت گردند.

 

4- فرضیه­های پژوهش

با توجه به مبانی نظری و در راستای اهداف پژوهش، فرضیه­های زیر تدوین می­شود:

فرضیه اصلی: رابطه بین اقلام تعهدی و تغییرات جریان وجه نقد منفی است.

فرضیه فرعی: رابطه منفی بین اقلام تعهدی و تغییرات جریان وجه نقد با افزایش مشکلات زمان­بندی و تطابق جریان­های نقدی افزایش می­یابد.

 

5- روش شناسی پژوهش

جامعه و نمونه آماری

جامعه آماری این پژوهش شامل کلیه شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. دوره زمانی تحقیق از سال 1397 تا سال 1399 است نمونه آماری شامل آن دسته از شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است که شرایط زیر را دارا باشند:

• از سال 1384 در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شده باشند. چرا که محاسبه برخی متغیرهای پژوهش نیازمند اطلاعات سه سال گذشته شرکت است.
• اطلاعات مالی شرکت برای دوره زمانی پژوهش موجود باشد.
• در دوره مورد بررسی تغییر سال مالی نداده باشد.
• سال مالی آن منتهی به پایان اسفند ماه باشد.
• از شرکت­های بیمه، سرمایه­گذاری، بانک­ها و لیزینگ نباشد.

با توجه به موارد فوق در نهایت داده­های مربوط به 153 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال­های 1384 لغایت 1399 با استفاده از تحلیل رگرسیون چند متغیره مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت.

 

مدل پژوهش

به منظور آزمون فرضیات، الگوی زیر برازش گردید:

 

که درآن:

 ∆OCF­­: تغییرات جریان وجه نقد ناشی از عملیات از سال t-1 تا سال t ، تقسیم بر جمع دارایی­های ابتدای دوره

∆OCFSC: همبستگی سریالی در تغییرات جریان­های نقدی که برابر است با جمع رتبه صدکی میانگین چرخه تبدیل نقد عملیاتی سه سال گذشته شرکت در هر سال و عکس رتبه صدکی میانگین حاشیه سود خالص سه سال گذشته شرکت در هر سال (به شکلی که هر چه ∆OCFSC بزرگ­تر باشد همبستگی سریالی منفی در تغییرات جریان­های نقدی بیشتر و مشکلات جریان­های نقدی بیشتر است)

rCYCLE­_t: رتبه صدکی میانگین چرخه تبدیل نقد عملیاتی سه سال گذشته شرکت در هر سال

چرخه تبدیل نقد عملیاتی عبارتست از میانگین حساب­های دریافتنی تقسیم بر درآمد خالص بعلاوه میانگین موجودی کالا تقسیم بر بهای تمام شده کالای فروش رفته منهای میانگین حساب­های پرداختنی تقسیم بر خرید

 rrAbsPM_t: عکس رتبه صدکی میانگین حاشیه سود خالص سه سال گذشته شرکت در هر سال

حاشیه سود عملیاتی عبارتست از سود قبل از اقلام غیر مترقبه و عملیات متوقف شده تقسیم به درآمد خالص

لازم به ذکر است که استفاده از اطلاعات سه سال گذشته شرکت­ها برای اندازه­گیری متغیرهای چرخه تبدیل نقد عملیاتی و حاشیه سود به منظور کاهش اثر شوک­های موقت احتمالی در یک سال مشخص صورت پذیرفته است.

WC_ACC_t:  اقلام تعهدی سرمایه درگردش مبتنی بر صورت جریان وجه نقد که عبارتست از تعدیلات خالص دارایی­های سرمایه در گردش در صورت تطبیق سود عملیاتی تقسیم بر جمع دارایی­ها

 

6- یافته­های پژوهش

آمار توصیفی

در این بخش ابتدا آمار توصیفی و سپس نتایج حاصل از آزمون فرضیه­ها ارائه می­شود. آمار توصیفی متغیرهای پژوهش در جدول 1 ارائه شده است. آمار توصیفی ارائه شده در این نگاره بیانگر شاخص­های توصیفی برای هر متغیرها به طور مجزاست. مهمترین شاخص مرکزی میانگین است که نشان دهنده نقطه تعادل و مرکز ثقل توزیع است و شاخص مناسبی برای نشان دادن مرگزیت داده­هاست. برای مثال میانگین متغیرهای اقلام تعهدی و تغییرات جریان وجه نقد به ترتیب 026/0 و 022/0 است که نشان می­دهد بیشتر داده­های مربوط به این متغیرها حول این نقطه تمرکز یافته­اند.

در جدول 2 نیز ضرایب همبستگی پیرسون و اسپیرمن بین متغیرهای پژوهش منعکس شده است. همانطور که انتظار می­رفت ضریب همبستگی پیرسون و اسپیرمن بین اقلام تعهدی و تغییرات جریان وجه نقد به ترتیب 396/0-  و 331/0- می­باشد که نشان می­دهد اقلام تعهدی اجزای موقت جریان وجه نقد را خنثی می­کند (مطابق فرضیه اصلی پژوهش).

 

جدول 1. آماره­های توصیفی

متغیر	نماد متغیر	میانگین	میانه	حداکثر	حداقل	انحراف معیار
اقلام تعهدی	WC_ACC	026/0	031/0	251/1	246/1-	164/0
تغییرات جریان وجه نقد	∆OCF­­	022/0	015/0	264/1	011/1-	146/0
رتبه صدکی چرخه تبدیل نقد عملیاتی	rCYCLE­	484/0	486/0	999/0	000/0	290/0
عکس رتبه صدکی حاشیه سود عملیاتی	rrAbsPM	392/5	141/2	200	001/1	316/13
همبستگی سریالی در تغییرات جریان­های نقدی	∆OCFSC­­	184/3	628/1	581/100	519/0	627/6

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

جدول 2. ضریب همبستگی بین متغیرهای پژوهش(موارد پررنگ، با اهمیت در سطح 10% )

پیرسون   اسپیرمن	نماد متغیر	WC_ACC	∆OCF	rCYCLE	rrAbsPM	∆OCFSC­­
اقلام تعهدی	WC_ACC		396/0-	095/0	028/0-	024/0-
تغییرات جریان وجه نقد	∆OCF	331/0-		060/0-	019/0-	021/0-
رتبه صدکی چرخه تبدیل نقد عملیاتی	rCYCLE	114/0	026/0-		121/0-	078/0-
عکس رتبه صدکی حاشیه سود عملیاتی	rrAbsPM	140/0-	092/0-	231/0-		999/0
همبستگی سریالی در تغییرات جریان­های نقدی	∆OCFSC­­	089/0-	104/0-	113/0	892/0

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

نتایج آزمون فرضیه­ها

یکی از پیش‌فرض­های در نظر گرفته شده در رگرسیون خطی، نبود مشکل هم­خطی بین متغیرهای مستقل در مدل پژوهش است. برای بررسی مشکل هم­خطی از عامل تورم واریانس استفاده شد. جدول 3 نشان می­دهد که میزان تورم واریانس برای کلیه متغیرهای مستقل کمتر از 5 است. بنابراین، بین متغیرهای مستقل مدل مشکل همخطی وجود ندارد.

 

 

 

جدول 3. آزمون هم­خطی متغیرهای پژوهش

متغیرهای مدل	نماد متغیر	تورم واریانس(VIF)
تغییرات جریان وجه نقد	∆OCF	137/1
همبستگی سریالی در تغییرات جریان­های نقدی	∆OCFSC­­	010/1
_	∆OCF*∆OCFSC	148/1

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

قبل از تجزیه‌وتحلیل و آزمون فرضیه­های پژوهش بایستی پایایی متغیرهای استفاده شده در مدل پژوهش بررسی شود. در صورتی­که متغیرها پایا نباشند باعث بروز رگرسیون کاذب می­شود. در این پژوهش برای بررسی پایایی متغیرها برای داده­های ترکیبی، از آزمون لوین، لین و چو (2002) استفاده شده است. فرض صفر در این آزمون وجود ریشه واحد (یا به عبارتی عدم پایایی) متغیرها می­باشد. همانطور که در جدول 5 مشخص است، سطح معناداری این آزمون برای کلیه متغیرها کمتر از 5 درصد بوده و بنابراین فرض صفر رد شده و کلیه متغیرها پایا می­باشند.

 

جدول 4. آزمون پایایی متغیرهای پژوهش

متغیرهای مدل	آماره	سطح خطا
WC_ACC	552/3-	000/0
∆OCF	084/43-	000/0
rCYCLE	378/23-	000/0
rrAbaPM	656/93-	000/0
∆OCFSC­­	818/125-	000/0

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

از آنجا که داده­های پژوهش از جنس داده­های تابلویی هستند، بایستی از رویکرد رگرسیونی داده­های تابلویی برای برآورد استفاده شود. بدین منظور لازم است در ابتدا وضعیت عرض از مبدا مشخص شود. برای تعیین مدل مناسب برآورد، از آزمون­های  چاو (اف لیمر) و هاسمن استفاده شده است. این آزمون­ها فرض الگوی مقدار ثابت مشترک که همان همگن بودن مقاطع مختلف می­باشد را بررسی می­کند. نتایج آزمون­های چاو و هاسمن، که در جدول 5 نشان داده شده است، حاکی از آن است که مقاطع مورد بررسی همگن نبوده و عرض از مبدا سال­های مورد بررسی و شیب شرکت­ها با هم متفاوت است. لذا روش مورد استفاده برای آزمون رگرسیون از نوع پانل و با توجه به نتایج آزمون هاسمن، الگوی اثرات تصادفی خواهد بود.

جدول 5. انتخاب مدل پژوهش

آزمون	آماره	سطح خطا
چاو	498/2	000/0
هاسمن	453/2	483/0

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

نتایج برآورد مدل به روش اثرات تصادفی در جدول 6 نشان داده شده است.

 

جدول 6.  برآورد مدل رگرسیونی پژوهش (رابطه 1)

متغیرهای مدل	نماد متغیر	ضریب متغیر	آماره t	سطح خطا
تغییرات جریان وجه نقد	∆OCF	293/0-	782/17-	000/0
همبستگی سریالی در تغییرات جریان­های نقدی	∆OCFSC­­	002/0-	421/5-	000/0
_	∆OCF*∆OCFSC	004/0-	264/2-	023/0
مقدار ثابت	C	045/0	844/8	000/0
ضریب تعیین تعدیل شده: 163/0 آماره دوربین واتسون: 187/1

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

همانطور که در جدول 6 نشان داده شده است، سطح خطای مربوط به متغیر تغییرات جریان وجه نقد (∆OCF) کمتر از 5% است و ضریب این متغیر نیز 33/0- است، بنابراین می­توان پذیرفت که رابطه بین اقلام تعهدی و تغییرات جریان وجه نقد منفی است و فرضیه اصلی پژوهش در سطح اطمینان بیش از 95% پذیرفته می­شود.

در رابطه با فرضیه فرعی پژوهش، با توجه به این­که سطح خطای مربوط به متغیر ∆OCF*∆OCFSC کمتر از 5 درصد و ضریب این متغیر نیز منفی است، می­توان نتیجه گرفت که همبستگی سریالی در تغییرات جریان­های نقدی بر رابطه بین اقلام تعهدی و تغییرات جریان وجه نقد اثرگذار است و به عبارتی هرچه همبستگی سریالی منفی در تغییرات جریان­های نقدی (به عنوان پروکسی مشکلات زمان­بندی و تطابق جریان وجه نقد) بیشتر باشد رابطه منفی بین اقلام تعهدی و تغییرات جریان وجه نقد افزایش می­یابد. بنابراین فرضیه فرعی پژوهش در سطح اطمینان بیش از 95% پذیرفته می­شود. به عبارتی در شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران هر چه مشکلات زمان­بندی و تطابق جریان وجه نقد بیشتر باشد، اقلام تعهدی به طور فزاینده­ای برای رفع این مشکلات مورد استفاده قرار می­گیرند.

7- بحث و نتیجه­گیری

هدف این پژوهش، بررسی این موضوع بوده است که اقلام تعهدی شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، تا چه میزان برای نیل به هدف غایی آن­ها در کاهش مشکلات جریان وجه نقد مورد استفاده قرار گرفته­اند. یافته­های حاصل از آزمون فرضیه اصلی پژوهش بیانگر این است که رابطه بین اقلام تعهدی و تغییرات جریان وجه نقد منفی و معنی دار است. بنابراین می­توان نتیجه گرفت که همانطور که انتظار می­رود، اقلام تعهدی اجزای ناپایدار تغییرات در جریان وجه نقد را هموار می­کنند. براساس دیچو (1994)، همبستگی منفی تغییرات جریان وجه نقد، مشکلات جریان وجه نقد را به تصویر می­کشد و براساس مدل دیچو و همکاران (2018)، همبستگی منفی در تغییرات جریان وجه نقد تابعی است از چرخه تبدیل نقد عملیاتی و حاشیه سود عملیاتی شرکت، به طوری­که با افزایش چرخه تبدیل نقد عملیاتی و کاهش حاشیه سود عملیاتی، همبستگی منفی در تغییرات جریان وجه نقد افزایش می­یابد. یافته­های حاصل از آزمون فرضیه فرعی پژوهش نشان می­دهد که با افزایش همبستگی منفی در تغییرات جریان های نقدی، یعنی افزایش طول چرخه تبدیل نقد عملیاتی و کاهش حاشیه سود عملیاتی، رابطه منفی بین اقلام تعهدی و تغییرات جریان وجه نقد افزایش می­یابد. بنابراین می­توان نتیجه گرفت که اقلام تعهدی در شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، برای رفع مشکلات زمان­بندی و تطابق جریان وجه نقد استفاده شده و با افزایش مشکلات جریان وجه نقد، اقلام تعهدی به طور فزاینده­ای برای رفع این مشکلات مورد استفاده قرار می­گیرند. نتایج این پژوهش با نتایج پژوهش فرانکل و همکاران (2018) که رابطه منفی بین اقلام تعهدی و تغییرات جریان­های نقدی و افزایش شدت این رابطه با افزایش مشکلات جریان­های نقدی را نشان داده­اند و نیز با نتایج پژوهش جلالی مولود و همکاران (1400) که نشان دادند قدرت توضیح‌دهندگی مدل­های اقلام تعهدی با اضافه نمودن ویژگی­های جریان­های نقدی بهبود می­یابد، همراستا می­باشد. تحقیقات پیشین کمتر کارکرد اقلام تعهدی در کاهش مشکلات زمان­بندی و تطابق جریان وجه نقد را در مطالعه این اقلام مدنظر قرار داده­اند. به­طوری­که بال (2013) معتقد است، دانش محدود در خصوص عوامل ایجادکننده اقلام تعهدی در غیاب دستکاری، باعث ترویج فرهنگ طرح تحقیق نامناسب در پیش­بینی اقلام تعهدی می­شود. همچنین اون و همکاران (2013) عنوان می­کنند که تئوری­های خیلی کمی در خصوص فرایند ایجاد اقلام تعهدی وجود دارد، نبود چنین تئوری­هایی منجر به تاخیر در توسعه مدل­های بهتری از اقلام تعهدی می­شود. حال آن­که با توجه به نتایج این پژوهش اقلام تعهدی در شرکت­های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران، برای رفع مشکلات زمان­بندی و تطابق جریان وجه نقد استفاده شده­اند؛ اگر کارکرد اصلی اقلام تعهدی هموار کردن اجزای جریان وجه نقد غیر مرتبط با عملکرد دوره جاری ­باشد، انتظار می­رود استفاده از این کارکرد اقلام تعهدی برای پیش­بینی این اقلام مفید واقع شود و به نظر می­رسد که بتوان از این کارکرد اقلام تعهدی برای پیش­بینی این اقلام بهره گرفت و اقلام تعهدی را با استفاده از تغییرات جریان وجه نقد و ویژگی­های سری زمانی جریان وجه نقد (ویژگی­های زمان­بندی و تطابق) پیش­بینی نمود.

 

[1] گروه حسابداری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران، [e-mail]

[2] گروه حسابداری، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران، نویسنده مسئول، [e-mail]

[3] گروه حسابداری، دانشگاه تربیت مدرس،تهران، ایران، [e-mail]

[4] گروه مدیریت، دانشگاه تهران،تهران، ایران، [e-mail]

مراجع

فهرست منابع

• اصولیان، م.، و صادقی شریف، س.، و خلیلی، م. (1396)، "رابطه‌ی اقلام تعهدی، جریان‌های نقدی و سودآوری عملیاتی با بازدهی سهام؛ شواهدی از بورس اوراق بهادار تهران"، بررسی­های حسابداری و حسابرسی، 24(4 )، صص 463-482.
• پوراحمدی، محمدحسین، غلامرضا فرساد امان الهی، (1400)، "تأثیر مدیریت ریسک سازمانی بر رابطه بین تأمین مالی خارجی و مدیریت سود"، نشریه پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، 13(49)، صص 73-96.
• تاری وردی، ی.، مرادزاده فرد، م.، رستمی، م. (1393)، "تأثیر مدیریت سود بر دقت پیش‌بینی جریان‌های نقدی عملیاتی آتی"، پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، 6(21)، صص 141-172.
• جلالی مولود، ح.، و لشگری، ز.، و ایزدی، ح. (1400)، "بررسی بهبود قدرت توضیح‌دهندگی مدل‌های اقلام تعهدی با استفاده از ویژگی‌های زمانبندی و تطابق جریان‌های نقدی"، فصلنامه دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 10(40)، صص 201-215.
• خیری، م.، و حیدر پور، ف. (1399)، "تأثیر تفکیک اقلام تعهدی در قدرت پیش‌بینی آن‌ها درباره جریانات نقد آتی"، پژوهش­های حسابداری مالی و حسابرسی، 12(45)، صص 161-190.
• قربانی، ب.، و پورطاهر اقدم، ف.، و رهنما رودپشتی، ف. (1401)، "تأثیر محافظه‌کاری حسابرس و وجود عدم قطعیت سیاست‌های اقتصادی بر کیفیت سود"، قضاوت و تصمیم‌گیری در حسابداری و حسابرسی، 1(2)، صص 1-25.
• کردستان، غلامرضا.، و جعفری سوق، آ. (1401)، "عملکرد شرکت‌های همتا و مدیریت سود: تأثیر فشار بازار سرمایه"،قضاوت و تصمیم‌گیری در حسابداری و حسابرسی، 1(3)، صص 71-99.
• کردستانی، غ.، و رضازاده، ج.، و محمدی، و. (1397)، "بررسی عوامل زمانی و اقتصادی موثر بر رابطه بین اقلام تعهدی و جریان وجه نقد عملیاتی"، مطالعات تجربی حسابداری مالی، 15(60 )، صص 33-59.
• مرادی، م.، و قضات، ح.، و سوخکیان، ا.، و حسین زاده، س. (1400)، "تأثیر رفتار شرکت‌های رقیب بر مدیریت سود شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران"،فصلنامه پژوهش‌های حسابداری مالی12(4)، صص 1-18.
• مشایخ، ش.، و میرزایی، ن. (1401)، "تأثیرسایر طبقات صورت جریان وجه نقد بر رابطه بیش اعتمادی مدیران و مدیریت جریان‌های نقدی عملیاتی"، قضاوت و تصمیم‌گیری در حسابداری و حسابرسی، 1(1)، صص 1-17.
• مشایخی، ب.، و مهرانی، س.، و مهرانی، ک.، و کرمی، غ. (1384)، "نقش اقلام تعهدی اختیاری در مدیریت سود شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران"، بررسی­های حسابداری و حسابرسی، 12(42)، صص 61-74.

ولیان، ح.، و عبدلی، م.، و استادهاشمی، ع.، و طهماسبی زاده، ر. (1398)، "بررسی تأثیر ثبات مدیریتی بر مدیریت سود شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران"، فصلنامه پژوهش‌های تجربی حسابداری، 9(1)، صص 245-275