تحلیل و اعتبارسنجی فهرست ابن عباس در ترتیب نزول سوره‌های قرآن

فصلنامه مطالعات قرآنی

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 01 خرداد 1402

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/qsf.2023.1982961.3005

نویسندگان

علیرضا صدرالدینی احمدیانی¹؛ مژگان سرشار^{* 2}؛ مریم حاجی عبدالباقی³

¹دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث.دانشکده حقوق،الهیات و علوم سیاسی،واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی.تهران.ایران

²استادیار گروه علوم قرآن و حدیث،دانشکده حقوق،الهیات و علوم سیاسی ،واحد علوم و تحقیات،دانشگاه آزاد اسلامی،تهران،ایران(نویسنده مسئول)[e-mail]

³استادیار گروه علوم قرآن و حدیث ،دانشکده الهیات و معارف اسلامی ، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی.تهران.ایران

چکیده

چکیده:

برخی از مفسران و دانشمندان علوم قرآنی معتقدند تفسیر بر وفق ترتیب سوره‌ها، برترین روش فهم قرآن و خدمت بدان است؛ چون بدین وسیله می‌توان حالات و مراحل نزول را به شکلی روشن و دقیق پی گرفت و بدین ترتیب خواننده در فضای نزول قرآن و شرایط و مناسبات و غایات و مفاهیم آن قرار می‌گیرد و حکمت نزول برایش نمایان می‌شود.

لذا از صدر اسلام برخی از صحابه و تابعان، درصدد جمع‌آوری قرآن بر اساس ترتیب نزول برآمدند. در این میان فهرستی که ابن عباس بنا به نقل عطاء خراسانی از ترتیب نزول سوره‌های قرآن ارایه کرده است، از اعتبار بیشتری برخوردار است.عبدالله بن عباس شاگرد ممتاز علی (ع) بوده و تفاسیری که از آیات گوناگون قرآن ارایه کرده، موقعیت ممتاز تفسیری او را نسبت به دیگر صحابه به خوبی نشان می‌دهد. در این مقاله با شواهد قرآنی، تاریخی و روایی نشان داده شده است که فهرست مذکور نیز دارای ضعف‌های بسیاری می‌باشد، و تقدم و تاخر سوره‌ها در آن فهرست با مشکلات جدی رو به رو است. در ضمن تقدم و تاخر سوره‌ها در آن فهرست، لزوما به معنای تقدم و تاخر آیات آن سوره‌ها نیست؛ برای روشن شدن این مطلب نیز چندین مثال بیان شده است.

کلیدواژه‌ها

فهرست ابن عباس؛ ترتیب نزول سوره‌ها؛ عصر رسالت؛ تقدم و تاخرآیات