تحلیل تمثیل‌های انتقادی در اشعار فرخی و فروغ با رویکرد تأثیرات اجتماعی

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 2، دوره 15، شماره 55، اردیبهشت 1402، صفحه 30-58   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jpll.2023.1977088.1291

نویسندگان

حسین مهرابی بردر¹؛ محمدعلی شریفیان^{* 2}؛ رجب فخرائیان³

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد شیروان، دانشگاه آزاد اسلامی، شیروان، ایران

²استادیار زبان وادبیات فارسی، واحد شیروان، دانشگاه آزاد اسلامی، شیروان، ایران

³. استادیار زبان وادبیات فارسی، واحد شیروان، دانشگاه آزاد اسلامی، شیروان، ایران.

چکیده

تمثیل‌های انتقادی یکی از آخرین ابزارهای اندیشمندان و شاعران نخبه برای اعتراض به فضای خفقان و اختناق حاکم بر جامعه است. اهمیت این پژوهش برای این است که بدانیم در جامعه‌ای اصلاح به معنای واقعی شکل می گیرد و رشد و کمال محقق گردد که نقدهای مبتنی بر استدلال از سوی طبقه روشنفکر رایج شوند. هدف از این پژوهش نیز این است که اشعار تمثیلی_ انتقادی فرخی در کنار نمونه‌های مشابه از قرآن مجید، نهج‌البلاغه و شاعران بزرگ بویژه فروغ فرخزاد با روش توصیفی_ تحلیلی بر پایه منابع کتابخانه‌ای بررسی شوند و نگاه نقادانه فرخی یزدی در اشعار تمثیلی‌اش با توجه به شرایط حاکم بر زمان خودش در کاسه ادبیات اجتماعی مورد تحلیل قرار گیرد. پیشینه ای در موضوع تمثیل های انتقادی اشعار فرخی و فروغ مشاهده نگردید. شیوه پژوهش استخراج اشعار تمثیلی- انتقادی در دیوان فرخی و فروغ و تحلیل آن ها بوده است. سوال این است آیا نقد های تمثیلی فرخی و فروغ تاثیری در تحولات اجتماعی آن زمان داشته است یا خیر؟ او راهی جز بیان حقایق در قالب نظم و نثرهای بی‌پرده و گاه تمثیلی، استعاری و کنایی نمی‌بیند. چون مسیر تبشیر و تبذیر را پیشتر آزموده همچون تمامی آزادیخواهان تاریخ، فرجام سختش را می‌داند ولی باور دارد که چراغ آگاهی را روشن نگاه دارد و چون انتخاب خودش شجاعتی آگاهانه است، حتی اگر پای جانش درمیان باشد، حرفش را و پیامش را ابلاغ می‌کند.

کلیدواژه‌ها

تمثیل؛ انتقاد؛ فرخی؛ فروغ؛ اجتماع

مراجع

قرآن مجید

اقبال لاهوری، (1361). کلیات، م. درویش، علمی: جاویدان.

ایزانلو، حیدرعلی، (1384). روش‌های نادرست زندگی: سخن گستر.

پروین اعتصامی، دیوان، (1379). تنظیم شهرام رجب‌زاده، قدیانی، چ سیزدهم.

حمیدی، سعید، (1386). قران و طبیعت، تهران: حلم، چ دوم.

دمینیک سکرتان، (1375). کلاسیسیم، ترجمه حسن افشار، تهران: نشر مرکز.

رزمجو، حسین، (1389). انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، تهران: آستان قدس.

سعدی، مصلح بن عبدالله، (1375). کلیات، به تصحیح بهاءالدین خرمشاهی، تهران: ناهید.

صفا، ذبیح اله، (1362). تاریخ ادبیات در ایران. تهران: فردوس، ج اول.

طباطبایی، آیت‌الله سید حسین، (1382). موسوی، سید محمدباقر، تفسیر المیزان، قم: دفتر انتشارات اسلامی.

عطار، شیخ فریدالدین، (1377). دیوان، تصحیحم. درویش، تهران: علمی، چ ششم.

علی بن ابی‌طالب، نهج‌البلاغه، ترجمه محمد دشتی، تهران: انتشارات قدس، بهار 82.

فرشیدورد، خسرو، (1372). در گلستان خیال حافظ، تهران: آستان قدس، چ دوم.

فرخی یزدی، محمد، (1360). کلیات دیوان، تهران: جاویدان.

فرخزاد، فروغ، (1397). مجموعه اشعار «فروغ فرخزاد»، بی جا.

حسینی کازرونی، سیداحمد، (1398). کاربرد نماد و تمثیل در شعر عطار نیشابوری، فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادبیات فارسی بوشهر، شماره 39 صص 117-135.

مطهری، مرتضی، (1360). جاذبه و دافعه علی، قم: انتشارات صدرا.

معماریانی، محمد، (1390). در سایه‌سار قرآن و عترت، تهران: شریف.

مهرابی بردر، حسین، (1394). آداب، اخلاق اجتماعی در مثنوی، زانکو.

مولوی، جلال‌الدین محمد بلخی، (1362). کلیات مثنوی، تهران: نشر طلوع.

نفیسی، سعید، (1371). فروغی، سرچشمه تصوف در ایران. تهران:؟، چ هشتم.

هنرمند، نوشین، (1400)، بررسی تمثیل فشرده در غزلیات حافظ، تحقیقات تمثیلی در زبان و ادبیات فارسی بوشهر، شماره 50 صص 150-165.