اثرچرخه نوسانات کوتاه مدت طلا و ارز بر نوسانات بازار سرمایه

اقتصاد مالی

دوره 17، شماره 63، تیر 1402، صفحه 95-116   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/fed.2023.702186

نویسندگان

شراره طاهری¹؛ عبدالمجید عبدالباقی عطاآبادی²؛ مجید وزیری سرشک^{* 1}؛ محمدحسین آرمان¹

¹گروه مدیریت، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

²گروه صنایع و مدیریت، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران

چکیده

چکیده
امروزه بازارهای مالی شاهد نوسانات شدیدی هستند. محیط پرتلاطم بازارهای مالی، ارتباط تنگاتنگ در این بازرها و تاثیرقابل ملاحظه ای که بر روی اقتصاد کشور دارد و همچنین نیاز مبرم  به پیش بینی کردن سناریوهای مالی و اقتصادی آتی، پژوهشگران را بر آن داشته است که با کشف و تحلیل این ارتباطات میان بازاری بتوانند گامی موثر در جهت تحقق اهداف نظام مالی و اقتصادی کشور بردارند. مطالعه چگونگی اثرگذاری بازده و نوسانات یک بازار بر روی دیگر بازارها همواره از عواملی بوده که در تصمیم گیری بهینه به سرمایه گذاران و سیاست گذاران یاری می رساند. با توجه به اهمیت سرریز تلاطم در بازارمالی، هدف این پژوهش بررسی اثرچرخه نوسانات بازار طلا و ارز بر نوسانات  بازار سرمایه ایران است. در همین راستا در این پژوهش به بررسی اثر معاملات اختلال زا و سرریز تلاطم بازارهای طلا و ارز برروی نوسانات بازده بازار سرمایه پرداخته شده است. پژوهش حاضر توصیفی می باشد و از داده های کوتاه مدت (روزانه) و بلند مدت (ماهانه) بازار ارز، طلا و بازار سرمایه در دوره زمانی 1389 تا 1398 استفاده نموده است و جهت تحلیل داده ها از مدل های آرچ و گارچ استفاده شده است. نتایج این پژوهش  نشان می دهد نوسانات غیرعادی بازار سرمایه در روز گذشته بر نوسانات غیرعادی بازار سرمایه در روز جاری تأثیر مثبت دارد گه نشانگر جریان پول در بازار سرمایه از روز گذشته می‌باشد انتقال هیجانات به بازار سرمایه جاری را افزایش می باشد. همچنین دریافتند نوسانات غیرعادی بازار ارز و طلا در روز گذشته بر نوسانات غیرعادی بازار سرمایه در روز جاری تأثیر مثبت دارد و مثبت بودن این تأثیر نشان دهنده جریان پول در بازار ارز و طلا و سرریز آن به داخل بازار سرمایه می‌باشد، یعنی هیجانات بازار ارز و طلا به داخل بازار سرمایه منتقل می‌شود. بطور کلی نتایج نشان از تأیید اثر مثبت شوکهای گذشته بازار طلا و دلار در رابطه با شاخص بازار سرمایه دارد.

کلیدواژه‌ها

واژه‌های کلیدی: سرریز تلاطم ، معاملات اختلال زا ، بازارهای مالی ، مدل آرچ ، مدل گارچ . طبقه بندی JEL : C22.C32.G11؛ G4

اصل مقاله

اثرچرخه نوسانات کوتاه مدت طلا و ارز بر نوسانات  بازار سرمایه

 

تاریخ دریافت: 09/01/1402                  تاریخ پذیرش: 12/03/1402

شراره طاهری[1] عبدالمجید عبدالباقی عطا آبادی[2] مجید وزیری سرشک*[3] محمدحسین آرمان[4]

 

 

چکیده

امروزه بازارهای مالی شاهد نوسانات شدیدی هستند. محیط پرتلاطم بازارهای مالی، ارتباط تنگاتنگ در این بازرها و تاثیرقابل ملاحظه ای که بر روی اقتصاد کشور دارد و همچنین نیاز مبرم  به پیش بینی کردن سناریوهای مالی و اقتصادی آتی، پژوهشگران را بر آن داشته است که با کشف و تحلیل این ارتباطات میان بازاری بتوانند گامی موثر در جهت تحقق اهداف نظام مالی و اقتصادی کشور بردارند. مطالعه چگونگی اثرگذاری بازده و نوسانات یک بازار بر روی دیگر بازارها همواره از عواملی بوده که در تصمیم گیری بهینه به سرمایه گذاران و سیاست گذاران یاری می رساند. با توجه به اهمیت سرریز تلاطم در بازارمالی، هدف این پژوهش بررسی اثرچرخه نوسانات بازار طلا و ارز بر نوسانات  بازار سرمایه ایران است. در همین راستا در این پژوهش به بررسی اثر معاملات اختلال زا و سرریز تلاطم بازارهای طلا و ارز برروی نوسانات بازده بازار سرمایه پرداخته شده است. پژوهش حاضر توصیفی می باشد و از داده های کوتاه مدت (روزانه) و بلند مدت (ماهانه) بازار ارز، طلا و بازار سرمایه در دوره زمانی 1389 تا 1398 استفاده نموده است و جهت تحلیل داده ها از مدل های آرچ و گارچ استفاده شده است. نتایج این پژوهش  نشان می دهد نوسانات غیرعادی بازار سرمایه در روز گذشته بر نوسانات غیرعادی بازار سرمایه در روز جاری تأثیر مثبت دارد گه نشانگر جریان پول در بازار سرمایه از روز گذشته می‌باشد انتقال هیجانات به بازار سرمایه جاری را افزایش می باشد. همچنین دریافتند نوسانات غیرعادی بازار ارز و طلا در روز گذشته بر نوسانات غیرعادی بازار سرمایه در روز جاری تأثیر مثبت دارد و مثبت بودن این تأثیر نشان دهنده جریان پول در بازار ارز و طلا و سرریز آن به داخل بازار سرمایه می‌باشد، یعنی هیجانات بازار ارز و طلا به داخل بازار سرمایه منتقل می‌شود. بطور کلی نتایج نشان از تأیید اثر مثبت شوکهای گذشته بازار طلا و دلار در رابطه با شاخص بازار سرمایه دارد.

واژه‌های کلیدی: سرریز تلاطم[5]، معاملات اختلال زا[6]، بازارهای مالی[7]، مدل آرچ[8]، مدل گارچ[9].

طبقه بندی JEL : C22.C32.G11,G4

 

 

1- مقدمه

بازارهای مالی از اساسی ترین بازارها در هر کشوری می باشند. شرایط این بازارها به شدت بر بخش های واقعی اقتصاد تأثیرگذار است و این بازارها نیز به شدت از سایر بخش ها تأثیر می پذیرند (تقیان‌دینانی و ‌‌فرید، 1395). افزایش روابط میان بازارها به نحوی بوده که باعث یک به هم پیوستگی قابل توجه در نوسانات قیمت، بازده سهام یا بازده سایر دارایی ها در بازارهای مختلف گردیده است، این بهم پیوستگی به گونه ای می باشد که معمولا موجی از افزایش یا کاهش قیمت از یک یا چند بخش آغاز و به وسیله پیوند میان صنایع به بخش های دیگر منتقل می گردد (یین و همکاران^[10]، 2020). محققان معتقدند که افزایش همگرایی بازارهای مالی در چند دهه ی اخیر، انتقال نوسانات را میان آن ها تشدید نموده است. نوسانات باعث ایجاد نااطمینانی، لطمه به اعتماد عمومی و کاهش در سرمایه گذاری می گردد. درک نادرست ارتباطات متقابل بازارها می تواند منجر به اتخاذ سیاست های اقتصادی ضدتولیدی و نامناسب گردد (برنی و همکاران[11]،۲۰۰۸). نوسانات در بازارهای مالی اهمیت ویژه‌ای دارند. نوسانات دارای ویژگی هایی می باشند که به طور معمول در بازده دارایی یافت می شوند و نقش برجسته ای در توسعه مدل نوسان دارند (تای هانگ[12]، 2020). بررسی ریسک سرریزی نوسانات مبحث جدیدی است که به دانش در مورد پیوستگی مالی جهانی کمک می نماید. این سرریز ی ها زمانی اتفاق می افتد که نوسانات در یک بازار باعث نوسانات در بازارهای دیگر گردد. این اثر می تواند به ویژه در دوره های آشفته قابل مشاهده باشد و از مزایای متنوع سازی سبد بین المللی برای سرمایه گذاران بکاهد (سو^[13]، 2021).

آگاهی از ویژگی های تلاطم و مکانیزم های انتقال تلاطم^[14] در میان بازارها اهمیت وافری برای سیاست گذاران و فعالان بازار سرمایه دارد. بسیاری از سرمایه گذاران برای کاهش ریسک و متنوع سازی سبد سرمایه گذاری از سرریز تلاطم استفاده می نمایند (ژو^[15]، 2017). در این مقاله اثرات سرریز بین نوسانات متغیرها در بلندمدت و کوتاه مدت بررسی شود. در واقع اجزاء کوتاه مدت قادر به توضیح پویایی شرطی نوسانات مرتبط با اثرات زود گذر تلاطم ها هستند. این در حالی است که اجزاء بلندمدت، تغییرات آهسته در فرآیند نوسان که با اثرات دائمی مرتبط می باشند را مشخص می کنند. اندرسون[16] و همکاران (1997) پیشنهاد نمودند که به دلیل جریان اطلاعات ناهمگن، نوسانات دارای اجزاء کوتاه مدت و بلندمدت می باشند. بنابراین، این رویکرد، این امکان را فراهم می سازد که بتوان تعیین نمود نوسانات زوگذر و دائمی یک متغیر بیشتر تحت تاثیر تلاطم های کدام متغیرها است (محمدی و همکاران،1400). در این راستا با توجه به نگرانی از تغییر جهت نامطلوب بازار های مالی و با در نظر گرفتن اینکه نرخ ارز عاملی مهم و اثرگذار بر شرایط اقتصادی کشور و رفاه اقتصادی است (پورفتحی و کفایی،1399) و نقشی که برای طلا به عنوان یک پوشش و یک دارایی امن به ویژه در دوران رکود اقتصادی در نظر گرفته می شود (سو،2021)، در این پژوهش به بررسی تاثیر اختلالات غیرعادی کوتاه مدت و بلند مدت بازارهای مالی با استفاده از مدل‌های خود همبسته واریانس ناهمسان شرطی  می پردازد تا بتوان به شناخت بهتری از روابط بازارهای مالی رسید و درتصمیمات به نتایج بهتری دست یافت.

 

2- چارچوب نظری

اقتصاد همواره در معرض شوک های داخلی و خارجی است و باید اذعان کرد که اثرات و شعاع عملکرد برخی از این شوک ها آنقدر شدید و وسیع است که مدیریت اقتصادکلان با هر توانمندی را به چالش می طلبد اما نهایتاً، این دومی است که تعیین کننده می باشد. چگونگی واکنش نسبت به شوک ها، به ویژه برای کشور ما که در معرض شوک های شدیدی است، اهمیت زیادی دارد (نیکخوتریت و همکاران،1401). تلاطم بازارهای مالی می تواند تاثیر قابل توجهی بر کل اقتصاد داشته باشد (ابونوری و همکاران، 1400). در یک مفهوم کلی، تلاطم بازار را می توان اختلال در عملکرد نرمال بازار مالی تعریف کرد. تلاطم در بازارهای مختلف قابل مشاهده است (ایلینگ ولئو[17]،2006). نوسان در یک بازار، سرمایه گذار را ترغیب می کند تا سبد دارایی خود را تغییر دهد. این موضوع می تواند آشفتگی را در بازار بحران زده تشدید کند و تلاطم و شوک ها را به بازارهای دیگر انتقال دهد (خلیفه و همکاران[18]،2014).  به‌طورکلی سرریزهای نوسان (تلاطم) را به دو نوع داخلی و مقطعی می‌توان طبقه‌بندی نمود. در فرضیه سرریزهای داخلی بیان می‌گردد که نوسان‌های فعلی یک بازار تابعی از نوسان‌های گذشته همان بازار می باشند (خوشه‌بندی نوسان) در حالی که در سرریزهای مقطعی استدلال می‌گردد که نوسان کنونی یک بازار تابعی از نوسان گذشته همان بازار و نوسان گذشته بازارهای دیگر می باشد (انتقال نوسان) (بت‌شکن و همکاران، 1396).  ازجمله می توان به خاصیت خوشه بندی نوسان اشاره نمود، به این معنی که نوسان می تواند در یک دوره خاص بسیار کم و در دوره های دیگر بسیار بالا باشد. به علاوه نوسانات در خوشه هایی مشاهده می شوند که یک شوک بزرگ تمایل به یک شوک بزرگ دیگر در جهت مشابه یا مخالف دارد (تای هانگ،2020). سرریزی نوسان را می توان به عنوان اثری متقابل ناشی از نوسان قیمت در بازارهای مختلف  نام نهاد (پاندی^[19]، 2018). روابط میان بازارها از منظر ریسک نیز مهم می باشد و ریسک سرایت نوسان (تلاطم) از  بازاری به بازاری دیگر به عنوان یکی از انواع ریسک های مطرح شده در بازارهای مالی معرفی می گردد (جعفری و همکاران^[20]، 2018). یکی از پارامترهای موثر در مدیریت ریسک، انتقال ریسک از بخش مالی به سایر بخش های اقتصادی است (ابونوری و همکاران،1400). سو (2021) معتقد است که رویکردهای مختلف برای اندازه‌گیری نوسانات و مدل‌سازی نوسانات منجر به نتایج متفاوتی می‌شود. افزایش یکپارچگی بین بازارهای مالی عمده توجه دانشگاهیان، محققان و سیاستگذاران را بر مدل‌سازی نوسانات و تجزیه و تحلیل مکانیسم انتقال نوسان در بین بازارهای مالی عمده بین‌المللی متمرکز کرده است (جمیل و مبین[21]، 2021). یکی از انواع ریسک هایی که در بازارهای مالی وجود دارد، ریسک سرریز تلاطم ها از یک بازار دیگر به بازار آنهاست (محمدی و همکاران،1400). پیش بینی تلاطم یکی از مهمترین موضوعات مورد مطالعه در بازارهای مالی دنیا است (خدایاری و همکاران، 1399). نظارت بر تغییرات بازار سهام و ردیابی دقیق نوسانات مثبت و منفی آن در استفاده مناسب از عوامل احساسی در تصمیم گیری سرمایه گذار مؤثر است (سلمانی دنگلانی و همکاران[22]، 2019). به طور کلی، ریسک و بازده دو عامل مهمی هستند که توسط سرمایه گذاران خرد هنگام تصمیم گیری مورد توجه قرار می گیرند (کشاورز و همکاران[23]، 2021). سرایت ریسک در میان شاخص های مالی، بیانگر حالتی است که در آن انتقال اطلاعات میان بازارها صورت می گیرد. در این میان، مدل سازی ریسک در بازارهای مختلف و ارتباط این بازارها با یکدیگر از منظر افراد آکادمیک و نیز کارپردازان علم مالی، به لحاظ موارد استفاده آن در پیش بینی، موضوع با اهمیتی به شمار می رود (کشاورز حداد و همکاران،1390).

 بازار ارز از بزرگترین بازارهای مالی جهان می باشد. در مجموع اندازه، پیچیدگی، چشم انداز جهانی و تداوم نسبی معاملات در بازار ارز، آن را به عنوان کاندیدایی ایده آل برای مطالعه تأثیرات سرریزی نوسانات و انتشار اطلاعات تبدیل کرده است (سو، 2021). نرخ ارز به عنوان یکی از عوامل کلان اقتصادی، همواره مورد توجه جامعه اقتصادی و مالی قرار داشته است (لعل خضری و جعفری صمیمی،1399). نوسان و تغییرات نرخ ارز می تواند موجب بی ثباتی گردد و تأثیر قابل توجهی بر حرکت سرمایه، رشد اقتصادی و تجارت بین المللی داشته باشد. همچنین تغییرات و نوسانات  هزینه های اقتصادی زیادی با خود به همراه دارد؛ که امکان دارد بر ثبات قیمت ها، سودآوری شرکت ها، ثبات مالی و تعادل کلی اقتصاد کلان تأثیر منفی داشته باشد (نادری، 1398). بازار طلا نیز با توجه به ویژگی هایی که دارد، یکی از  نقد شونده ترین و بزرگ ترین بازارها در جهان می باشد و این بازار با توجه به ویژگی های منحصر به فردی که دارد، همواره مورد استقبال سرمایه گذاران مختلف بوده و هست (جنا^[24]، 2018). از طلا برای مدیریت ریسک و حفاظت از ارزش مجموع دارایی ها، در برابر تورم و ریسک نوسان های نرخ ارز، استفاده می شود (وو^[25]، 2017). گاهی طلا ابزار سرمایه گذاری جانشینی برای سرمایه گذاران می باشد (فدایی نژاد و فراهانی، 1396). این بازار، یکی از بازارهای پرتلاطم است، که پیش بینی آینده آن بازار می تواند در تصمیم گیری ها تاثیر مثبتی به جا گذارد (کندوی، 1397). با توجه به اینکه بازارهای سهام دارایی‌های خطرناکی شناخته می‌شوند، طلا می تواند دارایی مطمئنی برای سرمایه‌گذاری در بازارهای سهام است (ویگن و همکاران^[26]، 2017). همچنین، طلا می‌تواند از خطرات تورم داخلی و جهانی به ‌ویژه در زمان عدم‌اطمینان اقتصادی ممانعت نماید. از آنجا که طلا دارایی واقعی است و می‌تواند با تورم  افزایش یابد،  به‌عنوان مانعی در برابر خطر تورم ناشی از این عملکرد پولی قابل استفاده می باشد (ترابلسی و همکاران^[27]، 2021).  در حال حاضر طلا به عنوان یک بازار بزرگ اقتصادی در کنار دیگر بازارهای سرمایه پیش روی سرمایه گذاران قرار دارد و نوسانات قیمت در آن بیش از پیش در متغیرهای اقتصادی، رونق و رکود سایر بازارها موثر می باشد. در بازارهای نوظهور، حساسیت بالا نسبت به بحران های احتمالی باعث گردیده است مدیران سرمایه گذار به طلا به عنوان ابزار تنوع بخشی و کاهش ریسک های سرمایه گذاری توجه ویژه ای داشته باشند (نتیم^[28]، 2015). درمجموع می توان گفت پیش بینی پذیری بازده و تلاطم، اهمیت زیادی برای سیاست گذاران و محققین، و سرمایه گذاران دارد. در مقیاس کلان، این موضوع می تواند با ارائه شواهدی سیاست گذاران را در پیش بینی بازارهای مالی و بررسی کارایی بازار یاری دهد. در سطح خرد نیز، سرمایه گذاران می توانند با پیش بینی بهتر بازده و تلاطم آینده دارایی ها، سرمایه خود را از طریق انتخاب یک سبد دارایی مناسب افزایش داده، یا اینکه ریسک خود را کاهش دهند (ابونوری و همکاران،1400).

اهمیت اینکه چه عاملی می‌تواند منبع اصلی ایجاد نوسان گردد، از دیرباز موردبحث و بررسی اقتصاددانان قرار گرفته است. از زمان پژوهش انگل  و بولرسلف^[29]  حجم وسیعی از ادبیات به منظور گسترش مدل‌های ناهمگونی شرطی خودبازگشتی تعمیم یافته برای به تصویر کشیدن ویژگی‌های آماری نوسانات ظاهر شده است. اما تحقیق در زمینه رابطه احتمالی میان شوک‌های بازارهای مالی، مقوله‌ای است که توجه محققین را مدتی است به خود جلب نموده است. امروزه بیشتر مطالعات در خصوص بازار سهام در اقتصاد ایران در قالب مطالعات اقتصاد سنجی بوده که در جای خود توانسته اند راهنمای سیاست گذاران باشند ( ابراهیمی، 1398). با عنایت به این موضوع که به بی‌ثباتی در بازارهای موازی برای سرمایه‌گذاران محیطی نامطمئن ایجاد نموده و با در نظر گرفتن این موضوع که معاملات اختلال زایی که بر پایه احساسات و رفتار معامله گران بنا شده‌اند در بازدهی بازار تاثیر به سزایی دارند، اطلاع از چرخه های تلاطم و تأثیرپذیری بازارهای مالی موازی از شوک‌های وارده بر بخش اقتصاد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده، و جا دارد به چرخه های تلاطم  و معاملات نویزی بازارهای مالی توجه بیشتری گردد. وجه تمایز این پژوهش با سایر پژوهش‌ها در این است که پس از مدل‌سازی شرطی تلاطم هر یک از بازارهای طلا، ارز و سرمایه، نوسانات غیرعادی بازارها را به ‌عنوان شاخصی از اختلال در مدل‌سازی نهایی استفاده می‌نماید. در همین راستا این پژوهش به دنبال آن است که به تحلیل و بررسی کوتاه مدت و بلندمدت نوسانات بازارهای طلا و ارز بر روی بازده بازار سرمایه با استفاده از مدل‌های خود همبسته واریانس ناهمسان شرطی بپردازد و در این زمینه شناخت بهتری به سرمایه‌گذاران و سیاست‌گذاران بدهد.

 

3- پیشینه پژوهش

1-3- پیشینه خارجی

در چند دهه اخیر، نوسانات بازار مالی موضوع مطالعه بسیاری از محققان در سراسر جهان بوده است. بسیاری از سرمایه گذاران برای کاهش ریسک و متنوع سازی سبد سرمایه گذاری از سرریز تلاطم استفاده می نمایند (ژو ، 2017). با توجه به اهمیتی که بازارهای سرمایه در اقتصاد و به‌ویژه در توسعه کشور دارد، نوسانات شاخص‌های بازار سرمایه و اثرگذاری آن‌ها بر متغیرهای خرد و کلان اقتصادی مورد توجه پژوهشگران اقتصادی بوده‌است، تاکنون پژوهش‌های زیادی در این زمینه انجام‌گردیده است که نتایج آن مختلف و حتی در برخی موارد متناقض بوده‌است (خوچینی، 1397)، از جمله می توان به تحقیق بادشاه و همکاران[30] (2013) اشاره نمود که در پژوهشی باعنوان " سرریز هم زمان در میان شاخص های ارزش سهام، طلا و نرخ ارز" به بررسی سرریز نوسانات بازار ارز، طلا و سهام طی دوره زمانی 2008 تا  2011 با استفاده از الگوی خانواده گارچ پرداختند و به این نتیجه رسیدند که جهشی قوی از سوی بازار سهام به بازار ارز و طلا وجود دارد و افزایش نوسانات بازار سهام منجر به افزایش یافتن نوسانات در طلا و نرخ ارز می شود. همچنین آنها دریافتند رابطه بازار ارز و طلا دوطرفه می باشد. آروی و همکاران[31](2015) نیز به بررسی رابطه انتقال بازده و تلاطم بین قیمت جهانی طلا و بازار سهام چین در طی یک دوره 7 ساله با استفاده از الگوی خانواده گارچ پرداختند، نتایج آن ها نشان دهنده انتقال تلاطم دوطرفه میان بازار سهام و طلا بوده است و شوک گذشته در بازار طلا روی شوک تلاطم بازار سهام اثر می گذارد. زیوجین و همکاران^[32] (2018) در پژوهشی با عنوان "سرریزی‌های نوسانات و راه ‌های سرایت ریسک با جریان‌های سرمایه در بازارهای مالی متعدد در چین" سرریزی‌های نامتقارن را مربوط به مسیرهای جریان سرمایه دانسته‌اند. همچنین پس از تجزیه‌وتحلیل تجربی بر روی سرمایه‌گذاری جریان‌های غیرطبیعی، سه مسیر انتقال خطرات بین بازار بر مبنای جریان سرمایه، که از ریسک نرخ ارز، ریسک اعتباری و ریسک نوسانات سهام حاصل گردیده را شناسایی نموده‌اند. هو و همکارانش^[33] (2018) در تحقیقی با عنوان "بازده و سرریزی نوسانات در بازارهای سهام فن‌آوری اطلاعات آسیا و اقیانوس آرام" دریافتند که بازارهای سهام فناوری اطلاعات جهانی، نزدیک به هم بوده و ایالات‌متحده در کل دوره‌های بازده و سرریزی‌های نوسانات نقش اصلی را ایفا نموده است. همچنین به سرریزی‌های شدیدی که در دوره‌های مطالعاتی قبلی متوجه آن‌ها نشده بودند، دست‌یافته‌اند. بالچیلار[34] و همکاران (2019) در پژوهشی با عنوان" بازده پویا و سرریزی نوسانات بینS&P 500، نفت خام و طلا" نشان دادند بازده دو طرفه و ریزش نوسانات در بین این دارایی ها موجود بوده است، نفت نقشی اساسی در مکانیسم انتقال اطلاعات داشته و نقش نفت و طلا به عنوان یک پناهگاه امن با گذشت زمان در  زمان تلاطم اقتصادی مالی و غیر مالی تغییر کرده است. یوسف و همکاران[35] (2021) به بررسی پوشش ریسک بازار سهام آسیا با طلا در دوره شیوع اپیدمی کرونا پرداختند. نتایج نشان داد که در طی دوره شیوع کرونا، طلا دارایی مناسبی برای پوشش ریسک قیمت های سهام در اکثر بازارهای سهام آسیا است. وزن بهینه سبد سهام طلا در تمام بازارهای مورد مطالعه در زیر دوره کرونا کمتر از دوره قبل ازکرونا است، در نتیجه سرمایه گذاران باید سرمایه گذاری خود را در طلا در زیر دوره کرونا افزایش دهند. اثربخشی پوشش برای اکثر بازارهای سهام آسیا در دوره فرعی کرونا بیشتر است. سو (2021) در تحقیقی با عنوان" ماندگاری (تداوم) نوسانات مشروط و نوسانات در بازار ارز" اثرات بارش شهاب سنگ (به عنوان مثال ، سرریز ناپایداری بین منطقه ای) و هم اثرات موج گرما (به عنوان مثال ، سرریز ناپایداری درون منطقه ای) را در بازار ارز تأیید نموده است. نتایج نشان داد متغیرهای وضعیت بازار به بیش از نیمی از قدرت توضیحی در پیش بینی پایداری نوسان شرطی کمک کرده اند، که با مدلی که پایداری بی ثباتی و سرریزها را به طور مشروط بر کشورهای بازار کالیبره کرده است، از نظر آماری و اقتصادی عملکرد بهتری داشته باشند و به طور قابل توجهی درک ما از مکانیسم های اقتصادی پایداری و سرریز نوسانات را گسترش داده است. سوئی[36] و همکارانش (2021) در تحقیقی با عنوان" طلا، تورم و نرخ ارز در اقتصادهای مبتنی بر دلار، مطالعه تطبیقی ترکیه، پرو و ایالات متحده" به مطالعه در مورد پتانسیل پوششی طلا در برابر تحرکات نامطلوب تورم و نرخ ارز برای سه کشور ترکیه، پرو و ایالات متحده پرداخته اند و به این نتیجه رسیده اند که طلا می تواند ترکیه و ایالات متحده را در هر زمان در برابر تورم و نوسانات تورم محافظت کند، اما در دوره تورم بیش از حد ترکیه این وضعیت را نداشته است. در پرو اگر طلا تغییر شاخص بالای 3.29  یا نرخ استهلاک ارز بالای 3.24 باشد، طلا محافظ خوبی بوده است، همچنین نشان دادند که طلا به عنوان یک پوشش در برابر تورم یا نوسانات نرخ ارز، هم با وضعیت بازار طلا و هم با ماهیت شوک های اقتصاد کلان همراه بوده است. همچنین مفید بودن طلا را در مدیریت ریسک سبد سهام از نظر انباشت بازده و کاهش ریسک در رابطه با سرمایه گذاری فقط ارز تأیید نموده اند. ترابلسی و همکارانش (2021) در پژوهشی با عنوان" تأثیرات قیمت طلا بر شاخص‌های منطقه‌ای بورس اوراق بهادار بمبئی" با استفاده از داده های روزانه به مطالعه رابطه بین بازده طلا و هفت شاخص در بورس اوراق بهادار بمبئی پرداخته اند و با توجه به اهمیت طلا در هند، دریافتند که بازده طلا به طور قابل توجهی مستقل از بازده شاخص های  بورس اوراق بهادار بمبئی بوده است. علاوه بر این دریافتند بازده طلا می تواند به پیش بینی بازدهی آینده شاخص های مصرف کننده با دوام و کالاهای مصرفی و همچنین شاخص های ارزش خالص نفت و گاز کمک نماید. 

 

2-3-پیشینه داخلی

از تحقیقات داخلی در این زمینه می توان به پژوهش تهرانی و خسروشاهی (1396) تحت عنوان "انتقال نوسان و اثر متقابل بازارهای سهام، ارز و طلا" اشاره نمود که نشان دادند که پسماند متغیرها به‌طور معناداری به شوک‌های یک دوره قبل وابسته بوده‌اند، در بلندمدت اثر شوک‌ها در شاخص کل، ناشی از نوسانات خود شاخص کل بوده است و دلار و سکه به ترتیب بیشترین سهم در نوسانات دلار را داشته‌اند. فدائی نژاد و فراهانی (1396) در تحقیقی تحت عنوان" اثرات متغیرهای کلان اقتصادی بر شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران"هشت متغیر کلان اقتصادی شامل شاخص قیمت مصرف کننده، نرخ بهره بانکی، قیمت طلا، شاخص تولیدات صنعتی، قیمت نفت، نرخ ارز، تلاطم قیمت سهام و عرضه پول را به عنوان متغیرهایی اثرگذار بر شاخص کل قیمت بورس اوراق بهادار تهران، به عنوان شاخص اصلی بازار سهام ایران را بر اساس داده ها ی ماهانه از فروردین 1384 تا اسفند 1394 بررسی کرده اند. با استفاده از الگوی رگرسیون چندعاملی رابطه بین بازده شاخص سهام و متغیرهای کلان اقتصادی آزمون نموده اند .نتایج آن ها نشان می دهد تغییر نرخ رشد پول تأثیری منفی بر بازده شاخص سهام داشته و شاخص تولید صنعتی، قیمت نفت، تلاطم قیمت سهام و سطح قیمت ها دارای تأثیر مثبت بر بازدهی این شاخص می باشد. از سوی دیگر، نرخ ارز و قیمت طلا دارای تأثیر معناداری بر بازدهی این شاخص نبوده اند. بت‌شکن و همکاران (1396) در مطالعه‌ای با عنوان "سرریز نوسانات بر بورس اوراق بهادار" سرریزی نوسان میان بورس اوراق بهادار با بازار ارز، بازار طلا و بازار نفت را نشان‌دادند. اما سرریزی نوسان میان بورس اوراق بهادار با بازار مسکن را تائید ننمودند. همچنین رابطه همبستگی مثبت میان بازدهی شاخص بورس با بازدهی نرخ دلار و نرخ مسکن را به‌صورت مثبت تائید نمودند. حاتمی و همکاران (1397) به بررسی پویایی های نسبت بهینه پوشش ریسک در بازار سهام و طلا پرداختند. نتایج نشان داد که پویایی نرخ بهینه پوشش ریسک طی دوره 1388 تا 1392 افزایش و طی دوره 1392 تا 1395 یک تغییر رژیم در روند این نسبت رخ داده است. همچنین سرمایه گذاران برای پوشش ریسک سرمایه گذاری در بازار سهام، از بازار طلا استفاده نمایند و طلا را به عنوان یک کالای همراه با دارایی سهام در سبد دارایی در نظر بگیرند. حکیمیان و احمدی (1398) در پژوهشی با عنوان " بررسی تأثیر بازده بازارهای موازی بر بازده شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران" دریافتند که تغییرات شاخص کل بیشتر به تغییرات خود در روز کاری قبل و پس از آن به تغییرات نفت، سکه بهارآزادی و دلار وابسته هستند. همچنین بررسی مدل حاصل از پسماندها نشان داده است تغییرات شاخص کل به رویدادهای گذشته بازار واکنش بیشتری در قیاس با اخبار و شوک های بازار نشان داده است. عبدالباقی و همکاران (1398) در پژوهشی با عنوان" ناهمسانی شرطی نمایی (E-Garch) در مدل سازی نوسانات مبتنی بر معاملات اختلال زا" به وجود رابطه معنادار  مستقیم میان عامل اختلال و بازده پی برده اند. همچین یافته هایشان مبین افزایش نسبی حجم معاملات، ارزش معاملات و دفعات معاملات هم زمان با افزایش معاملات اختلال زا بوده است. حسینی ابراهیم آباد و همکاران (1399) در تحقیقی با عنوان " بررسی اثر سرریز تلاطم و همبستگی های پویای شرطی در بورس تهران با استفاده از رویکرد ناهمسانی واریانس شرطی بیزی مبتنی بر آنالیز موجک به نتایجی حاکی از یکسان نبودن شدت تاثیر شوک ها بر تلاطم بازده سهام گروه های منتخب در موجک ها )نوساناتی( و زیر دوره ها رسیدند. همچنین تحلیل هر زیر دوره و در هر موجک، سهام متفاوتی را جهت سرمایه گذاری در راستای انتخاب یک بدیل مناسب به منظور پوشش ریسک توصیه نموده است. غلامی حیدریانی و همکاران (1400) در مقاله ای با عنوان" بررسی ارتباط بین چرخه های سهام و چرخه های تجاری در اقتصاد ایران پرداختند؛ رویکرد شاخص های سرریز نشان دادند که اثرات سرریز کل در طول دوره های رکود اقتصادی افزایش یافته و همچنین چرخه تجاری، درآمدهای نفتی و نقدینگی تأثیر گذارترین بازار بر دیگر بازارها بوده و چرخه سهام مالی، سهام صنعت و سهام کل و نقدینگی تأثیرپذیرترین بازار از دیگر بازارها بوده است.

 

4- فرضیه های پژوهش    

 لذا باتوجه به مباحث ذکر شده هدف از این پژوهش بررسی ارتباط بین تلاطم بازار طلا، ارز و سرمایه در ایران است و با استفاده از مدل های شرطی واریانس ناهمسان (آرچ)،که می تواند روند واریانس شرطی را با توجه به اطلاعات گذشته خود توضیح دهند، به تبیین رفتار تلاطم ها می پردازد. در همین راستا فرضیه های پژوهش بصورت زیر بیان می گردد:

5- روش پژوهش

پژوهش حاضر، پژوهشی توصیفی مبتنی بر تحلیل واریانس می باشد. در این پژوهش از داده های روزانه و ماهانه بازار ارز، طلا و بازار سرمایه در دوره زمانی 1389 تا 1398 استفاده شده است. داده­های مورد نیاز برای محاسبه متغیرهای پژوهش از بانک­های اطلاعاتی ره‌آوردنوین، سایت رسمی بورس اوراق بهادار تهران و آمارهای رسمی منتشر شده توسط بورس اوراق بهادار تهران با استفاده از روش کتابخانه­ای کسب شده است. سپس داده های مورد نظر طبقه بندی و مرتب و متغیرهای مورد نظر پژوهش محاسبه می گردد. در مدل های اقتصادسنجی سنتی، ثابت بودن واریانس جملات اخلال همواره به عنوان یکی از فروض اصلی و کلاسیک اقتصادسنجی به حساب می آید. رابرت انگل برای رهایی از این فرض محدود کننده روش جدیدی به نام به آرچ را پایه گذاری نمود. یکی از دلایل استفاده از مدل های آرچ وجود خطاهای پیش بینی کوچک و بزرگ در خوشه های مختلف یک سری می باشد. وجود عینی این مساله را می توان در بررسی روند یک متغیر اقتصادی )مانند نرخ تورم، نرخ ارز (مشاهده نمود به طوری که ممکن است سری مذکور در طی سال های مختلف رفتارهای متفاوتی را از خود به نمایش بگذارد. به مفهوم دیگر ممکن است در برخی سال ها دارای نوسانات زیاد و در برخی سال های دیگر دارای نوسانات کم باشد. در چنین شرایطی انتظار این است که واریانس در طول روند تصادفی سری مورد  نظر ثابت نبوده و تابعی از رفتار جملات خطا باشد. در حقیقت مزیت مدل های خانواده آرچ این است که می تواند روند واریانس شرطی را با توجه به اطلاعات گذشته خود توضیح دهد (فلاح شمس و پناهی، 1393).

1-5- متغیر‌های پژوهش

برای بررسی فرضیه ها از متغیرهای زیر استفاده شده است.

1-1-5- بازده بازار ارز (^[37]RUSD): در این پژوهش برای محاسبه بازده قیمت ارز از نسبت لگاریتم قیمت ارز در زمان t بر قیمت ارز در زمان1t- استفاده شده است که در رابطه 1 طریقه محاسبه‌ی آن ارائه‌شده است.

(مدل1)

 

: قیمت ارز USD

 

2-1-5- نوسانات غیرعادی بازده ارز^[38](A ): برای محاسبه نوسانات غیرعادی بازده ارز از پسماندهای مدل 2 استفاده می‌شود، برای نوسانات غیرعادی، بازده ارز بر روی وقفه قبل خود رگرس شده و پسماندها  مر  و دهک اول و آخر به‌عنوان نوسان غیرعادی ارز برآورد می‌شود.   

            (مدل2)

 

: بازده ارز

 

3-1-5- بازده بازار سرمایه[39] (RIndex): در این پژوهش برای محاسبه بازده بازار سرمایه از نسبت لگاریتم شاخص کل بورس در زمان t بر شاخص کل بورس در زمان1t- استفاده شده است؛ که در رابطه‌ی 3 طریقه محاسبه‌ی آن ارائه‌شده است.

(مدل3)

 

Index: شاخص کل بورس اوراق بهادار

 

4-1-5- نوسانات غیرعادی بازده بازار سرمایه^[40](A ): برای محاسبه نوسانات غیرعادی بازده بازار سرمایه از پسماندهای مدل 4 استفاده می‌شود، برای نوسانات غیرعادی، بازده بازار سرمایه بر روی وقفه قبل خود رگرس شده و پسماندها مرتب و دهک اول و آخر به‌عنوان نوسان غیرعادی بازده بازار سرمایه برآورد می‌شود.

 (مدل4)

 

: بازده بازار سرمایه

 

5-1-5- بازده بازار طلا (^[41]RGold): در این پژوهش برای محاسبه بازده قیمت طلا از نسبت لگاریتم قیمت طلا در زمان t بر قیمت طلا در زمان1t- استفاده شده است؛ که در رابطه‌ی 5 طریقه محاسبه‌ی آن ارائه‌شده است.

(مدل5)

 

Gold: قیمت طلا

 

6-1-5- نوسانات غیرعادی بازده طلا^[42]( A ): برای محاسبه نوسانات غیرعادی بازده طلا از پسماندهای مدل 6 استفاده می‌شود، برای نوسانات غیرعادی، بازده طلا بر روی وقفه قبل خود رگرس شده و پسماندها مرتب و دهک اول و آخر به‌عنوان نوسان غیرعادی بازده طلا برآورد می‌شود.

 (مدل6)

 

: بازده قیمت طلا

 

در این پژوهش با توجه به داده ها به صورت صریح بین واریانس غیرشرطی و واریانس شرطی تفاوت قایل شده و با توجه به اینکه واریانس شرطی را به عنوان تابعی از خطاهای گذشته و در طول زمان متغیر فرض می کند (فیض، 1389) به مدل سازی و تحلیل می پردازد. در نهایت به تجزیه و تحلیل و بررسی فرضیات پژوهش از مدل زیر استفاده می گردد:

 

 

6- تجزیه و تحلیل

در جدول 1 آمار توصیفی مربوط به شاخص‌های ارز، طلا، بازار سرمایه در حالت نوسانات کوتاه‌مدت (روزانه) و نوسانات بلند مدت (ماهانه) ارائه ‌شده است، در حالت نوسانات کوتاه مدت، بازده ارز دارای میانگین نسبتاً کوچک 145/0 و پراکندگی (انحراف معیار) (4/2) است و بازده بازار سرمایه، دارای میانگین 831/0 که نسبتاً کوچک و پراکندگی (874/7) است که دارای واریانس و کشیدگی نسبتاً زیاد است و بازده طلا دارای میانگین (089/0) و پراکندگی (876/1) است که در این میان میانگین بازده طلا از همه کمتر و بازده شاخص بورس اوراق بهادار تهران از همه بیشتر است. نوسانات بلند مدت بازده ارز دارای میانگین 5023/2 و پراکندگی (انحراف معیار) (9006/7) است و بازده بازار سرمایه، دارای میانگین 7437/2 و پراکندگی (2216/20) است که دارای واریانس و کشیدگی نسبتاً زیاد است و بازده طلا دارای میانگین (4901/1) و پراکندگی (3635/6) است که در این میان میانگین بازده طلا از همه کمتر و بازده بازار سرمایه از همه بیشتر است. برای نوسانات غیرعادی بازده بر روی وقفه قبل خود رگرس شده و پسماندها  مرتب و دهک اول و آخر به‌عنوان نوسان غیرعادی برآورد می‌شود.

 

جدول 1 - آمار توصیفی شاخص‌ها

شاخص‌ها	میانگین	ماکزیمم	مینیمم	انحراف  استاندارد	چولگی	کشیدگی
پانل 1. آمار توصیفی اطلاعات روزانه
بازده قیمت ارز	145/0	127/26	-922/29	400/2	-198/0	475/6
نوسانات غیرعادی قیمت ارز	00004/0	259/0	-302/0	023/0	-150/0	163/7
بازده بازار سرمایه	831/0	573/74	-310/75	874/7	470/1	945/12
نوسانات غیرعادی بازار سرمایه	00009/0	763/0	-746/0	077/0	974/1	885/11
بازده قیمت طلا	089/0	572/21	-967/16	876/1	960/0	864/27
نوسانات غیرعادی قیمت طلا	00002/0	212/0	-156/0	0186/0	104/1	836/25
پانل 2. آمار توصیفی اطلاعات ماهانه
بازده قیمت ارز	5023/2	975/39	562/27-	9006/7	1442/1	5449/9
نوسانات غیرعادی قیمت ارز	0001/0	3816/0	2754/0-	0788/0	3534/1	4186/
بازده بازار سرمایه	7437/2	7045/7	224/84-	2216/20	1619/0-	6992/10-
نوسانات غیرعادی بازار سرمایه	0007/0	7531/0	8875/0-	2007/0	3614/0-	5830/10
بازده قیمت طلا	4901/1	7504/2	829/11-	3636/6	7912/0	5147/5
نوسانات غیرعادی قیمت طلا	000001/-	2573/0	1570/0-	0632/0	5721/0	1424/5

منبع: یافته های پژوهشگر

 

 در نمودار 1 نوسانات تغییرات نسبی قیمت طلا و بازار سرمایه و ارز نشان داده‌شده است. بخش های نمودار فوق، نشان گر نوسانات تغییرات نسبی قیمت طلا و نفت و بازار سرمایه و ارز نشان می باشند، همان‌طور که ملاحظه می‌شود روند نوسانات تغییرات نسبی قیمت طلا و نفت و بازار سرمایه در اکثر مقادیر تمایل دارند که روندهای نوسانی قبل خود را حفظ کنند و روندهای درحال سکون نیز از روندهای سکونی قبل خود تبعیت می کند.

 

 

 

نمودار1 -  نوسانات تغییرات نسبی قیمت طلا و بازار سرمایه و ارز

منبع:  یافته های پژوهشگر

شواهد میدانی از آزمون ریشه واحد دیکی- فولر برای تمامی بازارهای مورد بررسی به‌صورت اختصاصی برای هر سری در جدول2 خلاصه ‌شده است. فرضیه صفر هر دو آزمون نامانایی سری‌های زمانی را آزمون می‌کند که نشان می‌دهد که تمامی سری‌های زمانی مورد بررسی در سطح از مانایی برخوردارند.

 

جدول 2 - نتایج مانایی شاخص‌ها

متغیرها	مقدار آماره –t	سطح معناداری
نوسانات غیرعادی ارز	302/28-	00/0
نوسانات غیرعادی  طلا	615/42-	00/0
نوسانات غیرعادی بازار سرمایه	823/18-	00/0
نوسانات غیرعادی ارز	892/28-	00/0
نوسانات غیرعادی  طلا	471/48-	00/0
نوسانات غیرعادی بازار سرمایه	390/19-	00/0

منبع:  یافته های پژوهشگر

 

به‌منظور بررسی وجود اثرات ARCH یا  GARCHدر مدل به بررسی اثرات ناهمسانی واریانس در مدل پرداخته می‌شود، که فرض صفر این آزمون نشان دهنده وجود واریانس همسان است. خروجی آزمون وایت، وجود ناهمسانی واریانس در جدول 3 آمده است و مدل مورد بررسی به صورت مدل 7 است.

مدل7

 

 

جدول 3 - نتایج آزمون ناهمسانی

آماره	سطح معناداری
پانل 1. آزموند مانایی اطلاعات روزانه
0785/45	00/0
پانل 2. آزموند مانایی اطلاعات ماهانه
004/4	048/0

منبع:  یافته های پژوهشگر

 

نتایج جدول 3 فرض صفر این آزمون نشان دهنده وجود واریانس همسان در سری زمانی انتخاب شده است که با آزمون وایت مورد بررسی قرار میگیرد. با توجه به خروجی آزمون وایت که در جدول بالا امده است، فرض صفر رد می شود و نشان‌دهنده وجود اثرات ناهمسانی واریانس در مدل‌ها است، بنابراین می‌توان مدل‌ها را به‌صورت مدل‌های  ARCH  یا GARCH اجرا کرد.

 

1-6  مدل همبستگی شرطی

جهت تصریح یک الگوی GARCH(p,q) باید ابتدا تعداد وقفه‌های بهینه برای جملات  pو q را مشخص گردد، که برای این کار از آماره‌های شوارتز و آکائیک استفاده شده است، که مدل را به ازای pو q متفاوت بررسی کرده و در هر کدام که مقادیر آماره‌های شوارتز و آکائیک کمترین مقدار را داشتن، به‌عنوان جملات مناسب با مدل انتخاب می‌شوند. در جدول 4 نتایج حاصل از مدل ارائه شده است.

نتایج نشان می‌دهد که در مدل نوسانات کوتاه و بلندمدت حداقل مقدار آکائیک و حداقل مقدار شوارتز به ازایq=2 و  P=2 است. بنابراین ناهمسانی واریانس در مدل چه در حالت نوسانات کوتاه مدت و چه بلند مدت باید با استفاده از GARCH(2,2) لحاظ شود.

 

جدول 4 - نتایج آماره های شوارتز و آکائیک جهت بررسی مدل7

آماره ها
نوسانات کوتاه مدت	شوارتز	آکائیک	جملات
	283/4	330/4	q=1, p=1
	528/3	579/3	q=1, p=2
	268/4	319/4	q=2, p=1
	140/3	195/3	q=2, p=2
آماره ها
نوسانات بلند مدت	شوارتز	آکائیک	جملات
	513/1	793/1	q=1, p=1
	471/1	778/1	q=1, p=2
	469/1	776/1	q=2, p=1
	389/1	721/1	q=2, p=2

منبع:  یافته های پژوهشگر

 

در جدول­ 5 نتایج تخمین مدل ­ GARCH(2,2) در حالت نوسانات کوتاه‌مدت و بلندمدت نشان داده‌شده است و طبق جدول واریانس‌ها و میانگین‌ها GARCH(2,2) معنادار می‌باشد و آماره‌های دوربین واتسون در دو حالت نوسانات کوتاه‌مدت و بلندمدت بین 1.5 تا 2.5 است و نشان از این است که بین باقیمانده‌ها همبستگی متوالی وجود ندارد، به‌عبارت‌دیگر می‌توان استقلال باقیمانده‌ها را پذیرفت و همچنین مقدار ضریب تعیین تعدیل‌شده در حالت نوسانات کوتاه‌مدت (41/0) می‌باشد، پس در برآورد متغیر وابسته مدل، متغیرهای مستقل قادر به تبیین41 درصد تغییرات می‌باشند و در حالت نوسانات بلندمدت مقدار ضریب تعیین تعدیل‌شده (20/0) می‌باشد، پس در برآورد متغیر وابسته مدل، متغیرهای مستقل مدل قادر به تبیین 20 درصد تغییرات می‌باشند.

 

جدول 5 - نتایج خروجی  مدل7

	نوسانات بلند مدت
متغیرها	ضرایب	z-آماره	سطح معناداری		ضرایب	z-آماره	سطح معناداری
C	-003/0	-0018/3	002/0		-013/0	-382/1	166/0
(-1)	127/0	2002/4	00/0		212/0-	766/1-	077/0
	-151/0	-860/1	062/0		216/0	480/1	138/0
(-1)	316/0	038/5	00/0		090/0	097/8	00/0
	236/0	039/3	011/0		791/0	659/4	00/0
(-1)	183/0	124/2	033/0		342/0	534/1	124/0
	برآورد واریانس ها
C	0012/0	241/24	00/0		0007/0	437/8	00/0
RESID(-1)^2	513/0	603/4	00/0		075/1	900/22	00/0
RESID(-2)^2	164/0	144/2	032/0		047/0	564/3	012/0
GARCH(-1)	407/0	707/13	00/0		631/0	248/11	00/0
GARCH(-2)	-087/0	-664/11	00/0		159/0	308/8	00/0
ضریب تعیین	214/0
ضریب تعیین تعدیل شده	209/0
آماره دوربین واتسون	190/2
آماره HQ	486/1

منبع:  یافته های پژوهشگر

 

 

7- بحث و نتیجه گیری

تغییرات تلاطم بازارهای مالی، بخش های مختلف اقتصاد یک کشور را تحت تأثیرقرار می دهد. بنابراین، الگوسازی و پیش بینی روند آتی این متغیرها برای ارایه سیاست ها و رهنمود های اقتصادی امری حیاتی به نظرمی رسد. هدف از این پژوهش بررسی اثرنوسانات بازار طلا و ارز برروی بازده بازار سرمایه ایران می باشد. در این پژوهش در حالت نوسانات کوتاه‌مدت، نوسانات غیرعادی شاخص بورس در روز قبل بر نوسانات غیرعادی شاخص بورس در روز جاری تأثیر دارد و این تاثیر از نوع مثبت است و نشان دهنده این است که اگر پول در بازار شاخص کل جریان پیدا کند، در روز بعد هم پول در همان بازار می ماند و بازار بورس در روز جاری با  نوسانات روز بعدش در تعامل می باشد و هیجانات امروز بازار سرمایه به روز بعد هم منتقل می شود. نوسانات غیرعادی ارز نیز در روز گذشته بر نوسانات غیرعادی بازار سرمایه در روز جاری تأثیر مثبت دارد و دو بازار ارز و بورس باهم در تعامل هستند و مثبت بودن این تأثیر یعنی پول در بازار ارز جریان پیداکرده و به داخل بازار بورس سرریز می‌شود و هیجانات داخل بازار بورس زیاد می‌شود. همچنین نوسانات غیرعادی طلا در روز گذشته و روز جاری بر نوسانات غیرعادی بورس در روز جاری تأثیر مثبت دارد و دو بازار طلا و بورس باهم در تعامل هستند، مثبت بودن این تأثیر یعنی پول از بازار  طلا  به بازار بورس سرریز شده است و هیجانات از بازار طلا به بازار بورس منتقل ‌شده است.

 همچنین نوسانات بلندمدت (ماهانه) نوسانات غیرعادی ارز در ماه گذشته بر نوسانات غیرعادی ارز در ماه  جاری تأثیر مثبت دارد. مثبت بودن نشان‌دهنده این است که عمل سرریز انجام شده و پول از بازار ارز به بازار بورس جاری شده و هیجانات بازار ارز به بورس انتقال یافته است. نوسانات غیرعادی طلا در ماه گذشته بر نوسانات غیرعادی بورس در ماه جاری تأثیر مثبت دارد و دو بازار بورس و ارز باهم در تعامل هستند و مثبت بودن این تأثیر یعنی پول از بازار  طلا به بازار بورس سرریز شده و پول به سمت بازار بورس جریان پیداکرده است. بطور کلی این پژوهش تاثیر مثبت بازار ارز و طلا بر نوسانات غیرعادی بازار سرمایه را در کوتاه مدت (روزانه) و بلند مدت (ماهانه) تایید می نماید. نتایج در کوتاه مدت نشان دهنده اثر مثبت شوکهای گذشته شاخص بازار سرمایه همچنین در کوتاه مدت و بلند مدت  تأیید اثر مثبت شوکهای گذشته بازار طلا و دلار در رابطه با شاخص بازار سرمایه دارد که دلالت بر وجود سرریزهای مقطعی دارد یعنی نوسان کنونی بازار سرمایه تابعی از نوسان گذشته همان بازار و نوسان گذشته بازارهای طلا و ارز می باشد.

این نتایج با تحقیقات تهرانی و خسروشاهی مبنی بر اینکه پسماند متغیرها بطور معناداری به شوک‌های یک دوره قبل وابسته هستند و اثر شوک‌ها در شاخص کل در بلندمدت، ناشی از نوسانات خود شاخص کل بوده است و پژوهش آروی و همکاران مبنی بر انتقال تلاطم دوطرفه بین بازار سهام و طلا و اینکه شوک گذشته در بازار طلا روی شوک تلاطم بازار سهام اثر می گذارد هم سو بوده؛ پژوهش بالچیلار و تحقیق سویی و همکارانش مبنی بر نقش طلا به عنوان یک پوشش در برابر تورم یا نوسانات نرخ ارز را تایید می نماید. همچنین این پژوهش یافته های حاصل از تحقیق بادشاه و همکاران مبنی بر انتقال تلاطم یک طرفه از بازار سهام به بازار ارز را رد می نماید.

شناسایی الگویی سرریزی می تواند به پیش بینی نوسانات بازار سرمایه و در نتیجه تدوین استراتژی سرمایه گذاری کمک کند. این نتایج بدست آمده می تواند برای سیاست گذاران و سرمایه گذارانی که از تنوع دارایی برای کاهش دادن ریسک استفاده می کنند، مفید واقع شود و به سرمایه گذاران و تحلیلگران مالی قدرت پیش بینی بهتری بدهد و به آنها در ارزیابی چشم انداز فعالیت ها و عملکردشان در اینده کمک نماید. از طرف دیگر شناسایی الگوی انتقال و سرریز نوسانات از یک بازار به بازار دیگر  می تواند به برنامه ریزی سازمان های ناظر در راستای کنترل هیجانات نوسانات بیش از اندازه کمک نماید. پیشنهاد می گردد سرمایه گذاران تغییرات بازار ارز و طلا را دنبال نمایند زیرا تاثیرات وافری بر بازار سهام دارد، در این راستا می توانند به مدل سازی و بررسی و مقایسه سرریزی در دوره های مختلف از جمله دوره رکود و رونق یا دوره قبل و دوره در جریان کویید 19 بپردازند. به علاوه پیشنهاد می گردد برای مطالعات آینده، ارتباط بازار سرمایه با بازارهای موازی دیگر از جمله  تورم و بازار مسکن از منظر نرخ خرید و نرخ اجاره بررسی گردد.

 

 

[1] گروه مدیریت، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران[e-mail]

[2] گروه صنایع و مدیریت، دانشگاه صنعتی شاهرود، شاهرود، ایران: [e-mail]

[3] گروه مدیریت، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران (نویسنده مسئول)   [e-mail]      

[4] گروه مدیریت، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران[e-mail]

[5] Volatility spillover

[6] noise trading

[7] financial markets

[8] Autoregressive Conditional Heteroscedasticity (ARCH)

[9] GARCH

[10] Yin & et al

[11]Beirne & et al

[12]Thai Hung

[13] Su

[14] Volatility transmission mechanism

[15] Zhu

[16] Andersen & et al

[17]Illing & Liu

[18] Khalifa et al

[19] Pandey

[20] Jafari et al

[21] Jamil & Mobeen

[22]Salmani Danglani et al

[23] Keshavarz & et al

[24] Jena

[25] Wu

[26] Vigne & et al

[27] Trabelsi & et al

[28] Ntim

[29] Bollerslev

[30] Badshah & et.al

[31] Aroui & et.al

[32] Xuejin & et.al

[33] Hu & et.al

[34] Balcilar & et.al  

[35] Yousaf & et.al

[36] Sui & et.al

 

[37] Returns U.S. dollar

[38] Abnormal Returns U.S. dollar

[39] Returns Index

[40] Abnormal Returns Index

[41] Returns gold price

[42] Abnormal Returns Gold

مراجع

فهرست منابع

• ابراهیمی، مهرزاد (1398). بررسی تاثیر متغیرهای کلان اقتصادی بر بازار سهام ایران با استفاده از الگوریتم های داده کاوی، فصلنامه اقتصاد مالی، دوره 13، شماره 49 - شماره پیاپی 49، صص 283-309
• ابونوری، اسمعیل؛ تهرانی، رضا؛ صبوری، حسین (1400). سرایت پذیری ریسک از بخش مالی به بخش واقعی با استفاده از شاخص برخورد شرطی(CCX): مطالعه موردی بازار سرمایه ایران، فصلنامـه اقتصاد مالی، دورۀ11، شمارۀ3، (پیاپی15)،ص 1-24
• اخگر، محمد امید؛ میرزائی، بهاره (1398). رابطه بین چرخه عمر شرکت و نوسانات ویژه بازده سهام با تأکید بر عدم قطعیت بنیادین و عدم قطعیت اطلاعاتی، فصلنامه حسابداری مالی، سال یازدهم، شماره 42 ، صص 129- 100
• بت‌شکن، محمد هاشم؛ صادقی شاهدانی، مهدی؛ سلیمی، محمد جواد و محسنی، حسین (1396). سرریز نوسانات بر بورس اوراق بهادار، فصلنامه پژوهش ها و سیاست‌های اقتصادی، سال بیست و پنجم، شماره 84، صص 189-165
• پورفتحی، نغمه؛ کفایی، سیدمحمدعلی (1399). بررسی اثرگذاری نحوه تعیین نرخ ارز بر رفاه اقتصادی، فصلنامه اقتصاد مالی، دوره  چهاردهم، شماره 53، صص 97-132
• تقیان‌دینانی،‌ زهرا‌؛ ‌فرید، داریوش (1395) .بررسی ‌رابطه ‌بین ‌بازده ‌اضافی‌ناشی ‌از ‌‌استراتژی مومنتوم‌ و ‌ریسک‌ سیستماتیک‌ در‌ بورس‌ اوراق‌ بهادار ‌تهران، چشم ‌انداز ‌مدیریت‌ مالی‌، دوره ششم، شماره 16، صص 30-9
• تهرانی، رضا؛ خسروشاهی، سیدعلی (1396). انتقال نوسان و اثر متقابل بازارهای سهام، ارز و طلا، فصلنامه چشم انداز مدیریت مالی، شماره 18، صص 31-9
• حاتمی، امین؛ محمدی، تیمور؛ خدادادکاشی، فرهاد ؛ ابوالحسنی هستیانی، (1397). پویایی های نسبت بهینه پوشش ریسک در بازارهای سهام وطلا: رهیافت VAR-DCC-GARCH، فصلنامه اقتصاد مالی، سال دوازدهم، شماره45،،ص 73-92
• حسینی ابراهیم آباد، سیدعلی؛ جهانگیری، خلیل؛ حیدری، حسن و قائمی اصل، مهدی (1399). بررسی اثر سرریز تلاطم و همبستگی های پویای شرطی در بورس تهران با استفاده از رویکرد ناهمسانی واریانس شرطی بیزی مبتنی بر آنالیز موجک، فصلنامه نظریه های کاربردی اقتصاد، سال هفتم، شماره1 ، صص 184-149
• حکیمیان، حسن؛ احمدی، زانیار (1398). بررسی تأثیر بازده بازارهای موازی بر بازده شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران، فصلنامه بورس اوراق بهادار، سال دوازدهم، شمارة 45، صص 98-64
• خدایاری، محمدعظیم ؛یعقوب نژاد، احمد؛ خلیلی عراقی، مریم (1399). مقایسه برآورد تلاطم بازارهای مالی با استفاده از مدل رگرسیون و مدل شبکه عصبی، فصلنامه اقتصاد مالی، دوره چهاردهم، شماره 52 ، صص 240-223
• خو چینی، رامین (1397). بررسی اثرات متقابل زمان- مقیاسی میان شاخص قیمت سهام و نوسان نرخ ارز در بورس اوراق بهادار تهران، راهبرد مدیریت مالی، سال ششم، شماره 21، صص 182 تا 159
• صادقی شاهدانی، مهدی؛ محسنی، حسین (1397). سرریزی و انتقالات نوسان قیمت سکه طلا بر بازار سرمایه، فصلنامه اقتصاد مالی، سال دوازدهم، شماره44،  صص 102-122
• عبدالباقی، عبدالمجید؛ صبور، سیاوش؛ باقری رفیع، مریم ( 1398). ناهمسانی شرطی نمایی (E-Garch) در مدلسازی نوسانات مبتنی بر معاملات اختلال زا، نشریه علمی دانش مالی تحلیل اوراق بهادار، سال دوازدهم، شماره 44، صص 35-23
• غلامی حیدریانی، لیلا؛ رنج پور، رضا و فلاحی، فیروز (1400). بررسی ارتباط بین چرخ ههای سهام و چرخه های تجاری در اقتصاد ایران رویکرد شاخص های سرریز، فصلنامه علمی پژوهش های رشد و توسعه اقتصادی، سال یازدهم، شماره 42، صص 109-130
• فدائی نژاد، محمد اسماعیل؛ فراهانی، رضا (1396). اثرات متغیرهای کلان اقتصادی بر شاخص کل بورس اوراق بهادار تهران، فصلنامه اقتصاد مالی، سال یازدهم ،شماره31، صص 5-1
• فلاح شمس، میرفیض؛ پناهی، یعقوب (1393). مقایسه کارایی مدل های خانواده GARCHدر مدل سازی و اندازه گیری ریسک نقدشوندگی بورس اوراق بهادار تهران، فصلنامه علمی پژوهشی دانش سرمایه گذاری، سال سوم، شماره9، صص 41-21
• کشاورز حداد، غلامرضا؛ ابراهیمی، سیدبابک؛ جعفرعبدی، اکبر (1390). بررسی سرایت تلاطم میان بازدهی سهام صنعت سیمان و صنایع مرتبط با آن در ایران، پژوهشهای اقتصادی ایران، (16)47، صص129-162
• کندوی، نرگس (1397). "مدلسازی نوسان قیمت طلا در بازار "، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد
• لعل خضری، حمید؛ جعفری صمیمی، احمد (1399). تأثیر نامتقارن تکانههای نرخ ارز بر توزیع درآمد در ایران، فصلنامه اقتصاد مالی، سال چهاردهم، شماره 53، ص 45-64
• محمدی، تیمور ؛ قاسمی، عبدالرسول؛ تکلیف، عاطفه؛ صادقین، علی (1400). تحلیل نوسانات دائمی و موقت قیمت نفت برنت و صنایع وابسته به آن با بازارهای طلا و ارز : کاربردی از رویکرد شبکه، فصلنامـه اقتصاد مالی، دوره 1، شماره3، (پیاپی56) ، صفحه 89-115
• نادری، پیام (1398). "بررسی اثر سرریز نوسانات رمیتانس و سرمایه گذاری مستقیم خارجی بر نوسان نرخ ارز در کشورهای درحال توسعه منتخب"، رساله دکتری رشته علوم اقتصادی، دانشگاه سمنان

نیکخوتریت، حافظ؛ رحمانی، تیمور؛ خلیلی، فرزانه (1401)، نااطمینانی اقتصادکلان و تصمیمات سرمایه گذاری بانک ها، فصلنامـه اقتصاد مالی، دوره 6، شماره1، ص ص 1-22