شناسایی چالش های جاری طرح تدبیر در مدارس ابتدایی: رویکرد نظریه داده بنیاد

فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی

دوره 17، شماره 1 - شماره پیاپی 63، خرداد 1402، صفحه 107-134   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مریم مشاکلایه¹؛ اسماعیل کاظم پور^{* 2}؛ غفار تاری³

¹دانشجوی دکترای گروه مدیریت آموزشی، ، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران.

²دانشیار گروه علوم تربیتی، واحد تنکابن، دانشگاه آزاد اسلامی، تنکابن، ایران.

³استادیار گروه مدیریت، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران.

چکیده

هدف: پژوهش حاضر باهدف شناسایی چالش های  جاری طرح تدبیر در مدارس ابتدایی است.
روش: این پژوهش با رویکرد کیفی و با روش داده­ بنیاد انجام گرفت. مشارکت کنندگان شامل خبرگان حوزه مدیریت آموزشی، برنامه ریزی درسی و متخصصان آموزش ابتدایی کشور آشنا به طرح تدبیر بودند که از طریق نمونه‌گیری هدفمند از نوع ملاک ‌محور انتخاب شدند. داده ­ها از طریق مصاحبه ­ی نیمه‌ساختار‌یافته جمع‌آوری شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده­ ها از روش کدگذاری باز، محوری و گزینشی استفاده شد. برای تأمین روایی و پایایی از معیارهای لینکن و کوبا استفاده شد.
یافته ها: پژوهش نشان‌دهنده ­ی بیست و پنج مفهوم محوری و هشت مقوله منتخب است که در قالب مدل پارادیمی شامل ضعف در برنامه محوری و خودارزیابی مدارس به عنوان مقوله‏ ی محوری و شرایط علی (عدم همراهی و مشارکت عوامل طرح، ضعف مدیریتی مدارس، بخشنامه محوری و کمیت گرایی آموزشی)، عوامل زمینه ­ای (عدم وجود جو حمایتی، ضعف در فرهنگ کار مشارکتی، ضعف در ساختارهای تکنولوژیکی، ساختار متمرکز آموزشی)، شرایط مداخله ­­ای تسهیل­ گر (خصوصیات فردی، ویژگی های سازمانی و الزامات قانونی)، شرایط مداخله ­گر محدودکننده (موانع درون سازمانی و برون سازمانی)، راهبردها (بهبود فرهنگ سازمانی و جو مدرسه ای، تغییر نگرش سیاستگذاران، توجه به  توسعه فردی مدیران و معلمان و تمرکززدایی) سازمان یافت.
نتیجه گیری: توجه به طرح تدبیر و اساس آن زمینه رشد حرفه ­ای مدیران را فراهم می­ آورد. در اجرای طرح­هایی چون تدبیر باید به رویکردهای بومی اجرایی مدارس توجه شود. از رویکردهای مشارکتی در اجرای طرح تدبیر در مدارس استفاده  گردد؛ به‌گزینش مدیران متخصص و آموزش‌دیده برای مدارس توجه و الزام شود؛ به رویکردهای جانشین­ پروری و منتورینگ در آموزش مدیران مدارس توجه بیشتری اعمال گردد.

کلیدواژه‌ها

طرح تدبیر؛ مدیران مدارس؛ مدارس ابتدایی؛ رویکرد داده بنیاد

مراجع

استرواس، انسلم و کربین، جولیت. (1390). مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریه زمینه ­ای، ترجمه  ابراهیم افشار، انتشارات نشر نی.

جمالی فر، محمدعلی. هاشمی مقدم، سید شمس الدین. عابدی کرجی بان، زهره و فقیهی، علیرضا. (1395). بررسی همخوانی برنامه درسی قصد شدۀ درس تفکر و سبک زندگی پایه هشتم دوره اول متوسطه با برنامه درسی اجرا شده و کسب شده، خانواده و پژوهش، ۱۳ (۴): ۴۲-۲۱.

خروشی، پوران. (1394). راهکارهای توسعه حرفه‌ای معلمان در کشورهای توسعه‌یافته با تأکید بر ضرورت توجه به آن در دانشگاه فرهنگیان، راهبردهای نوین تربیت معلمان، 1(1): 53-66.

زارع اسحقی، ولی اله و خیری نیا، حسین. (1400). بررسی اثربخشی طرح تعالی و تدبیر مدیران مدارس بر کیفیت برنامه ریزی درسی مدارس، همایش ملی پژوهش های حرفه ای در روانشناسی و مشاوره با رویکرد ازنگاه معلم، میناب.

ساعدی، عاطفه. عباس پور، عباس. فراستخواه، مسعود. نیستانی، محمدرضا و حسین عبداللهی. (1399). واکاوی بسترهای ایجاد و توسعه تضمین کیفیت در آموزش عالی اروپا، توسعه ی آموزش جندی شاپور، 11(2): 213-226.

شریفی، علی. (1394). مدل­های اجرای تغییربرنامه کیفی مدارس، گزیده مقالات همایش سازمان آموزش و پـرورش استان لرستان اردیبهشت، خرم آباد.

شهلایی، هما. صفرنواده، مریم. آرمند، محمد و موسی‌پور، نعمت الله. (1400). شناسایی ویژگی‌های کتاب درسی دانشگاهی به‌منظور طراحی الگو با رویکردکیفی فراترکیب، پژوهش و نگارش کتب دانشگاهی، 25(48): 88-118.

صلواتی، پرستو. ملکی، حسن و سهرابی، فاطمه. (1399). تحلیل محتوای کتاب مطالعات اجتماعی دورة اول دبیرستان بر اساس شاخص های محتوایی برنامه درسی ملی، پژوهش در برنامه­ریزی درسی، 17(3): 178-187.

طبسی، سیدمصطفی. (۱۳۹۶). بررسی میزان اثربخشی اجرای طرح تدبیر بر کیفیت مدیریت مدارس ابتدایی شهرستان سبزوار در سال تحصیلی ۹۶-۹۵، پایان‌نامه‌ی چاپ نشده کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد سبزوار.

عباسی، عفت. سادات و قور کاشانی، مهدیه. (1394). تبیین جایگاه استانداردسازی در ارتقاء کیفیت نظام آموزشی، فصلنامه آموزش مهندسی ایران، 17(4): 133-145.

عصاره، علیرضا. مدرسی سریزدی، آسیه و رضازاده بهادران. حمیدرضا. (1394). ارزیابی نحوه اجرای طرح مدارس هوشمند در استان یزد بر اساس الگوی سیپ، نشریه خانواده و پژوهش، 25(3): 14-29.

فتحی واجارگاه، کوروش. (1395). اصول و مفاهیم اساسی برنامه ریزی درسی، انتشارات علم استادان: تهران.

فراستخواه، مقصود. (1398). روش تحقیق کیفی در علوم اجتماعی(با تأکید بر نظریه پایه) گرنددتئوری(GTM). تهران: آگاه.

مددلو، قهرمان. سعادتمند، زهره و یارمحمدیان، محمدحسین. (۱۳۹۸). شناخت مولفه های مشارکت والدین در اجرای برنامه های درسی دوره ابتدایی، رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، ۱۰ (۴): ۲۳۴-۲۵۱.

محبی، عظیم. مسگرزاده، مرضیه و مومن کیا، زهرا. (1394). مدرسه در آینده تعالی. تهران: انتشارات موسسه فرهنگی منادی تربیت.

مدرسی، مریم و جهانیان، رمضان. (1395). بررسی نگرش مدیران به اجرای کیفی طرح تدبیر، کرامت، الگوی مصرف و ارتقاء قرآنی، دومین کنفرانس ملی روانشناسی علوم تربیتی و اجتماعی، بابل.

نیکزاد، مریم و عزیزی نژاد، بهاره. (1399). ارزیابی کیفیت طرح تدبیر مدیران بر اساس الگوی سیپ و تاثیر آن بر ارتقای عملکرد مدیریت در مدارس ابتدائی ناحیه یک شهر ارومیه در سال تحصیلی 98، دومین کنفرانس ملی یافته های نوین یاددهی-یادگیری در دوره ابتدایی، بندرعباس.

وزارت آموزش و ﭘرورش؛ معاونت آموزش ابتدایی. (۱۴۰۰). شیوه نامه اجرایی و ارزیابی طرح تدبیر، تهران: انتشارات آموزش و پرورش.

وزارت آموزش و ﭘرورش؛ معاونت آموزش ابتدایی. (۱۴۰۰). شیوه نامه برنامه ﺗﺪﺑﯿﺮ؛ راﻫﻨﻤﺎی ﻣﺪﯾﺮان در ارﺗﻘﺎی ﮐﯿﻔﯿﺖ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﺪارس دوره اﺑﺘﺪاﯾﯽ، تهران: انتشارات آموزش و پرورش.

یارمحمدیان، محمدحسن. (1392). مبانی و اصول برنامه درسی، تهران: انتشارات یادواره کتاب.

Butz, N. T. (2014). Motivation in synchronous hybrid graduate business programs: A self-determination approach to contrasting online and on-campus students, MERLOT Journal of online Learning and Teaching, 10(2): 211–227.

Chang, Ch., Chen, Y. (2012). The determinants of green intellectual capital, Management Decision, 50 (1): 74 – 94.

Creswell, J. W., & Creswell, J. D. (2005). Mixed methods research: Developments, debates, and dilemmas. Research in organizations, Foundations and methods of inquiry, 2(6): 315-326.

Scott, W. (2012). Theory of financial accounting. (Translated by Ali Parsaeean). Tehran: Terme.

Abbas, J. (2020). HEISQUAL: A modern approach to measure service quality in higher education institutions, Studies in Educational Evaluation, 67(9): 100-133.

Demir, A., Maroof, L., Sabbah Khan, N. U., & Ali, B. J. (2021). The role of E-service quality in shaping online meeting platforms: a case study from higher education sector, Journal of Applied Research in Higher Education, 13(5): 1436-1463.

Frazier, A. (2020). A roadmap for quality transformation in education, CRC Press.

Joaquin, J. B., Biana, H. T., & Dacela, M. A. (2020). The Philippine higher education sector in the time of COVID-19, In Frontiers in Education, 1(5): 208-219.

Latif, K. F., Latif, I., Farooq Sahibzada, U., & Ullah, M. (2019). In search of quality: measuring higher education service quality (HiEduQual), Total Quality Management & Business Excellence, 30(7-8): 768-791.

Madani, R. A. (2019). Analysis of Educational Quality, a Goal of Education for All Policy, Higher Education Studies, 9(1): 100-109.

Ngwacho, A. G. (2020). COVID-19 pandemic impact on Kenyan education sector: Learner challenges and mitigations, Journal of Research Innovation and Implications in Education, 4(2): 128-139.

Nouraey, P., Al-Badi, A., RiasatiM, M. J., Lyn Maata, R.  (2020) Educational Program and Curriculum Evaluation Models: A Mini Systematic Review of the Recent Trends, Universal Journal of Educational Research, 8(9): 4048-4055.

Oke, A., & Fernandes, F. A. P. (2020). Innovations in teaching and learning: Exploring the perceptions of the education sector on the 4th industrial revolution (4IR), Journal of Open Innovation: Technology, Market, and Complexity, 6(2): 31-45.

Shaturaev, J. (2021). A Comparative Analysis of Public Education System of Indonesia and Uzbekistan, Bioscience Biotechnology Research Communications, 14(5): 89-92.

Tria, J. Z. (2020). The COVID-19 pandemic through the lens of education in the Philippines: The new normal, International Journal of Pedagogical Development and Lifelong Learning, 1(1): 2-4.

Yunus, J. (2020). Hubungan Budaya Organisasi Dan Organisasi Pembelajaran: Perbandingan Berdasarkan Gender, Management Research Journal, 9(1): 17–27.

Mashar, A. (2021). Learning Organization at Madrasa Aliyah Negeri (Public Islamic Senior High School) Of Tulungagung Regency, East Java Province, Turkish Journal of Computer and Mathematics Education, 12(6): 1934-1947.

Miqani, N. (2020). Learning Organization and Organizational Learning, Bi-Quarterly Journal of Research in Arts and Specialized Sciences, 8 (13): 79-86.

Süt˝oová, A.; Teplická, K.; Straka, M. (2022). Application of the EFQM Model in the Education Institution for Driving Improvement of Processes towards Sustainability, Sustainability, 14(8): 77-88.