طراحی الگوی مطوب مدیریت درس پژوهی در مدارس متوسطه

فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی

دوره 17، شماره 1 - شماره پیاپی 63، خرداد 1402، صفحه 83-106   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

فاطمه صباغ سماکوش¹؛ سعید علیزاده^{* 2}؛ حسینعلی جاهد³؛ رضا سورانی²؛ ماه منیر بیاناتی⁴

¹دانشجو دکتری گروه مدیریت آموزشی، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

²استادیار گروه مدیریت آموزشی، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

³دانشیار گروه مدیریت آموزشی، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

⁴استادیار گروه مدیریت صنعتی و تکنولوژی، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

هدف: درس پژوهی، پژوهش مشارکتی معلمان در مدرسه و کلاس درس است. بر همین مبنا هدف اصلی پژوهش حاضر، طراحی و ارائه  الگوی مدیریت درس پژوهی در مدارس متوسطه می باشد.
روش: این پژوهش آمیخته از نوع اکتشافی با دو نوع رویکرد کیفی و کمی انجام شد. در بخش کیفی، با 12 نفر از خبرگان در حوزه مدیریت آموزشی مصاحبه‌های نیم‌ساخت‌یافته انجام گرفت. سپس با استفاده از تحلیل کیفی داده بنیاد، تعدادی مفاهیم استخراج و کدگذاری شاخص‌ها انجام پذیرفت.
یافته ها: پارادایم‌های حاصل از تحلیل کیفی داده بنیاد عبارتند از: شاخص‌های مقوله‌ شرایط علی شامل یادگیری اجتماعی، بهسازی روابط بین افراد، تسلط بر عملکرد روانی اجتماعی، شناخت ارزش‌های اجتماعی و تقویت مهارت‌های فردی و بین فردی. شاخص‌های مقوله پدیده محوری شامل احترام و اعتماد متقابل، استقلال و همکاری میان اعضاء، تبادل و انتقال دانش، اشتیاق و الهام‌بخشی، استفاده از ارزش‌های متنوع ارزشیابی، رعایت حقوق متقابل، تکریم معلمان و تعهد و حق‌شناسی. شاخص‌‌های مقوله‌ زمینه‌ای شامل شاخص‌های تشویق و ترغیب به نوآوری، تلاش جهت ارتقاء مهارت‌ها، ارتقاء مسئولیت‌پذیری معلمان، آموزش واقع‌گرایانه، آموزش اکتشافی، آموزش مبتنی بر حل مسئله و آموزش تفکر انتقادی. شاخص‌های مقوله مداخله‌گر شامل فقدان زیربنای آموزشی مناسب، محدودیت زمانی، عدم تطبیق استانداردها با رویکرد استاد-شاگردی نوین و نبود مشوق یا حمایت‌های سازمانی. شاخص‌های مقوله‌ راهبردها و اقدامات شامل توانمندسازی معلمان، توجه به قوانین آموزشی، تجهیزات آموزشی، ارزیابی و سنجش توانایی‌های شاگرد، تسلط علمی و سواد معلمان بر مطالب درسی، داشتن اطلاعات عمومی مناسب، کاربردی و به روز، سازمان‌دهی مطالب، تمرکز آموزش بر روی بیان دانش و اطلاعات، برقراری ارتباط و تعامل دوطرفه، رعایت استانداردهای آموزشی و به‌روزرسانی آن، استفاده از روش‌های تدریس نمایشی و توسعه فردی و اجتماعی در فراگیران. شاخص‌های مقوله‌ پیامدها شامل تربیت نیروهای متخصص، ماهر و حرفه‌ای، تقویت روحیه کارآفرینی، لذت‌بخش شدن فرآیند یادگیری، افزایش کارایی و توسعه اجتماعی و کاهش هزینه‌ها.
نتیجه گیری: الگوی ارائه شده کمک می کند تا معلمان را در فرآیند طرح سؤال، برنامه ریزی، عمل، مشاهده فعال، بازخورد و بازاندیشی و یادگیری گردهم آورد و به تبادل نظر، تجربه و یادگیری از یکدیگر ترغیب سازد.

کلیدواژه‌ها

درس پژوهی؛ مدیریت درس پژوهی؛ آموزش و پرورش متوسطه؛ رویکرد آمیخته

مراجع

امامی پور، زهرا. خاکباز، عظیمه سادات. (1398). مطالعه چالش­های مواجهه­ی معلمان دوره ابتدایی با درس پژوهی: یک مطالعه موردی، دوفصلنامه نظریه و عمل در برنامه درسی، ۷ (2) :۲۰۷-۲۳۴.

باقری طباطبایی، سید روح اله. اطهری، زینب السادات. قدرتیان،سید عبدالجابر. (1401). تبیین راهبردهای توسعه درس ‌پژوهی بر اساس ماتریس‌های سوات و برنامه‌ریزی استراتژیک کمی (مورد مطالعه: مدارس ابتدایی استان قم)، فصلنامه مطالعات مدیریت راهبردی،14(2): 30-42.

پوراحمدعلی، امیر. شیخی فینی، علی اکبر. زینلی پور، حسین. ایزدی، صمد. (1397). شناسایی ابعاد و مؤلفه های کاربرد درس­پژوهی درس ریاضی در مدارس ابتدایی عادی استان مازندران به منظور ارائه یک مدل مفهومی، مجله علوم تربیتی، 25 (2):70 -55.

خروشی، پوران. رحیمی، حسن. (1401). واکاوی درس‌پژوهی با رویکرد تربیت معلم فکور در برنامه درسی دانشگاه فرهنگیان و ارائه مدل مفهومی آن، پژوهش در تربیت معلم، 13 (1): 5: -25.

زاهدی، ساناز. شفیع زاده، حمید. رزقی شیرسوار، هادی. (۱۴۰۰). شناسایی ابعاد و مولفه‌های ارتقای درس پژوهی در دوره ابتدایی، سبک زندگی اسلامی با محوریت سلامت، ۵ (۴) :۴۴۴-۴۳۵.

سرکارآرانی، محمدرضا. (1394). درس­پژوهی: ایده­ای جهانی برای به­سازی آموزش و غنی­سازی یادگیری. تهران: مرآت.

 عبدالهی، بیژن. صفری، اکرم. (1395). بررسی موانع اساسی فراروی رشد حرفه­ای معلمان، نوآوری‌های آموزشی، 15(2): 134-99.

کرامتی، انسی. انصاری پور، راهله. (1399). بررسی و اولویت­بندی عوامل موثر بر موفقیت در اجرای درس پژوهی با تاکید بر دیدگاه درس­پژوهان برتر (مطالعه موردی: خراسان رضوی)، پویش در آموزش علوم انسانی، 5 (2):60-45.

کمالی، ابوالفضل. تقی پور ظهیر، علی. شعبان نژاد خاص، رضا. قورچیان، نادرقلی. زمانی مقدم، افسانه. (1401). ارائه الگوی ارتقای درس پژوهی و بهبود آموزش و یادگیری در نظام های آموزشی کشور، آموزش علوم دریایی، 9(1): 40-52.

Angelini, M. L., & Álvarez, N. (2018). Spreading lesson study in pre-service teacher instruction, International Journal for Lesson and Learning Studies, 1 (1):  10-19.

Assawasowan, J. (2020). The Development of Learning Management Process to Enhance the Competency of Student Teachers in Designing Instructional Package to Develop Creativity of Early Childhood by Using Problem-Based Learning and Lesson Study Approach, Systematic Reviews in Pharmacy, 11(12):  2282-2290.

Fernandez, C., & Yoshida, M. (2009). Lesson study: A Japanese Approach to improving Mathematics teaching and Learning, New York: Routledge.

Halvorsen, A. L., Harris, L. M., Doornbos, L., & Missias, M. T. (2021). Lesson study in historical inquiry: Teachers working across rural communities, Teaching and Teacher Education, 97(10) :30-45.

Hervas, G., & Medina, J. L. (2020). Key components of lesson study from the perspective of complexity: A theoretical analysis, Teachers and Teaching, 26(1): 118-128.

Hervas، G. (2021). Lesson Study as a Faculty Development Initiative in Higher Education: A Systematic Review, AERA Open، 7(4): 34-46.

Inprasitha, M., Changsri, N. (2014). Teachers’ beliefs about teaching practices in the context of lesson study and open approach, Procedia-Social and Behavioral Sciences, 116: 4637- 4642.

Kanauan, W., & Inprasitha, N. (2014). Collaboration Between Inservice Teachers and Student Intern in Thai Lesson Study, Procedia-Social and Behavioral Sciences, 116: 28-32.

Lee, L. H. J., & Tan, S. C. (2020). Teacher learning in Lesson Study: Affordances, disturbances, contradictions, and implications, Teaching and Teacher Education, 89: 102- 186.

Makinae, N. (2019). The origin and development of lesson study in Japan. In Theory and Practice of Lesson, Study in Mathematics, 3(5):  169-181.

Richter, D., Kunter, M., Klusmann, Ulüdtke, O., & Baumert, J. (2013). Professional development across the teaching career: Teachers’ uptake of formal and informal learning opportunities, Teaching and Teacher Education, 27(1): 116-126.

Rezghi Shirsavar, H., Salami, N. Prioritizing effective factors in training environmental concepts based on teaching models in higher education of Iran, Int. J. Environ. Sci. Technol, 20:5945–5956.

Rohmah, W., & Asmawati, T. (2020, October). Quality Improvement of Contextual Accounting Learning Management Based on Lesson Study in Senior High School, In The 5th Progressive and Fun Education International Conference.

Schipper, T., Goei, S. L., de Vries, S., & van Veen, K. (2018). Developing teachers’ self-efficacy and adaptive teaching behavior through lesson study, International Journal of Educational Research, 88: 109-120.