وضعیت فضای شهری، ارائه الگوی مناسب سازی نقاط بی‌دفاع با رویکرد آمایش (مطالعه موردی: منطقه 9 شهر تهران)

فصل نامه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم انداز زاگرس

مقاله 6، دوره 15، شماره 56، تیر 1402، صفحه 172-147

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

محسن قضاتلو¹؛ پروانه زیویار^{* 2}؛ علیرضا استعلاجی³

¹دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری ، دانشکده ادبیات گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، تهران، ایران

²دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری ، دانشکده ادبیات گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی (ره) شهر ری، تهران، ایران.

³استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشکده ادبیات گروه جغرافیا، دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام خمینی (ره) شهرری، تهران، ایران

چکیده

در برنامه­ریزی شهری، ایمنی و امنیت یکی از مؤلفه­های مهم در تعیین کاربری­های شهری و از ابتدایی­ترین اصول دست­یابی به استانداردهای آسایش شهری محسوب می­گردد. در فرآیند شکل­گیری و بروز رفتارهای خشونت­آمیز عوامل متعددی نقش دارند. از جمله مهم­ترین آنها فضاها، بی­دفاع هستند. از جمله فضاهایی هستند که به دلیل ویژگی­های کالبدی و اجتماعی، فرصت بزهکاری و خشونت در آنها بالاست. در این مطالعه به شناسایی و بررسی نقش فضاهای بی­دفاع شهری در وقوع جرم با تأکید بر منطقه 9 شهر تهران پرداخته شده است.  روش تحقیق مبتنی بر مطالعات کتابخانه­ای، اسنادی و میدانی است. براساس فرمول کوکران تعداد 150 نفر به عنوان جامعه نمونه مشخص شد. تجزیه و تحلیل اطلاعات به وسیله نرم­افزار SPSS و مدل وایکور انجام گرفته شد. نتایج تحقیق نشان داد که حدود 56 درصد ساکنین بیش از 10 سال سابقه سکونت در این محل را دارند و از نظر آسیب‌پذیری کالبدی در سطح متوسط قرار دارد. معیارهای ناهنجاری اجتماعی، کمبود امکانات روشنایی و آلودگی نیز به ترتیب رتبه­های اول تا سوم را کسب کرده­اند. معیار ناهنجاری اجتماعی با وزن 2752/0 بیشترین وزن را کسب کرده است بنابراین از اهمیت بیشتری نسبت به سایر معیارها برخوردار است. رتبه­بندی براساس شاخص ویکور نشان داد محله استاد معین بهترین وضعیت را در بین سایر محله های منطقه 9 دارد. ناهنجاری اجتماعی با بتای 398/0 بالاترین تأثیر را بر کیفیت فضایی نسبت به کاربری­های نامناسب و کمبود فضای تفریحی داشته است. مجموع متغیرهای بکار رفته (کیفیت فضایی و کیفیت اجتماعی و روان شناختی) 1/55% از واریانس فضای بی دفاع شهری را پیش بینی می‌کند. نتایج تحلیل رگرسیون نشان می‌دهد که کیفیت فضایی، اجتماعی و روان شناختی در سطح (01/0<α)، قادر به پیش‌بینی فضای بی دفاع شهری منطقه 9 شهرداری تهران می‌باشند.  نتایج تحقیق حاکی از ناامنی و نامطلوبیت محله منطقه 9 شهر تهران از حیث فضاهای بی­دفاع و برخورداری این فضاها از چندین شاخص است. نبود برنامه مشخص از سوی سازمان­های مرتبط برای چنین فضاهایی، چیزی جز تشدید خشونت، ناامنی، افزایش نرخ بزهکاری و خروج جمعیت بومی محله به همراه ندارد.