تحلیلی بر تاب آوری خانوارهای روستایی در برابر ناامنی غذایی (مطالعه موردی: شهرستان زنجان)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 16، دوره 18، شماره 4 - شماره پیاپی 65، اسفند 1402، صفحه 211-220   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مهدی چراغی^{* 1}؛ محمد بهروز یگانه¹؛ صدیقه مظفری قره بلاغ²

¹دانشگاه زنجان

²جغرافیا، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه زنجان

چکیده

مقدمه: ناامنی غذایی به‌عنوان مسئله‌ای جدی، به‌ویژه در روستاهای کشورهای کمتر توسعه‌یافته و درحال‌توسعه مطرح است. ناامنی غذایی، به رفتار مصرفی و عوامل بسترساز آن بستگی دارد.
هدف: هدف پژوهش حاضر، بررسی و ارزیابی ناامنی غذایی خانوارها در نواحی روستایی نگارش یافته است. سؤالی که درزمینه مسئله ناامنی غذایی مطرح می‌شود این است که مهم‌ترین عوامل مؤثر در تاب آوری خانوارهای روستایی در برابر ناامنی غذایی کدام می‌باشد؟  
روش‌شناسی تحقیق: تحقیق حاضر ازنظر نوع کاربردی و ازنظر ماهیت توصیفی - ارزیابی می‌باشد. جامعه آماری تحقیق حاضر هشت روستای شهرستان زنجان است، این ۸ روستا دارای ۳۰۴۷ خانوار هستند که با استفاده از فرمول کوکران تعداد نمونه موردنیاز جهت تکمیل پرسش‌نامه (۳4۲) خانوار محاسبه و پرسش‌نامه‌ها با استفاده از روش سیستماتیک تکمیل شد.  روش گردآوری اطلاعات به‌صورت کتابخانه‌ای و میدانی (پرسشنامه و مشاهده) و روش تجزیه‌وتحلیل اطلاعات هم به‌صورت کمی (آمار توصیفی میانگین و توزیع فراوانی، انحراف معیار) و آمار استنباطی (ضریب همبستگی پیرسون، آزمون یومن ویتنی، مدل هکمن، آزمون جانکهیر و آزمون کروسکال والیس) و برای محاسبه میزان ناامنی غذایی از روش (مقیاس ناامنی غذایی) استفاده‌ شده است.
قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی این پژوهش، شهرستان زنجان می­باشد.
یافته­ ها: نتایج آزمون فریدمن نشان می‌دهد، در استراتژی‌های غیر غذایی مقابله با ناامنی غذایی بالاترین میانگین با مقدار62/4 مربوط به استراتژی قرض کردن پول برای خرید غذا و در استراتژی‌های غذایی مقابله با ناامنی غذایی بالاترین میانگین رتبه‌ای مربوط به استفاده از غذای ارزان‌قیمت با میزان 95/4 می‌باشد.
 نتایج: در منطقه موردمطالعه چون سطح ناامنی غذایی و فقر پائین می‌باشد بنابراین می‌توان انتظار داشت که سطح سرمایه اجتماعی مناسب بوده و در مواقع ضروری خانوارهای روستایی با استفاده از آن بتوانند نیازهای غذایی خود را برطرف کنند؛ بنابراین پذیرش اجتماعی، یعنی امکان تأمین نیازها از طریق کنش جمعی توسط مردم با استفاده از فرصت مشارکت در امور اجتماعی، می‌تواند یکی از دلایل اصلی استفاده بالا از استراتژی قرض گرفتن پول باشد.

کلیدواژه‌ها

توسعه روستایی؛ فقر روستایی؛ توسعه پایدار؛ استان زنجان

مراجع

ارشادی، علی و کریمی, عبدالعلی. (1392). بررسی وضعیت فقر مطلق در ایران در سال های برنامه اول تا چهارم توسعه. سیاست‌های راهبردی و کلان، 1(1)، 42-23.

قاسمی، حسن. (1376). امنیت غذایی و تغذیه در ایران. تهران: سازمان برنامه و بودجه، ایران.

حکیم، سیده سارا؛ درستی، احمدرضا و اشراقیان، محمدرضا. (1389). ارتباط نا امنی غذایی و برخی عوامل اجتماعی- اقتصادی خانوار با وضعیت نمـایه‌ی تـوده‌ی بدن (BMI) در زنان شهر دزفول. مجله دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی، 8(2)، 66-55.

جعفری ثانی، مریم و بخشوده, محمد. (1387). بررسی توزیع مکانی فقر و ناامنی غذایی خانوارهای شهری و روستایی به تفکیک استانی در ایران. اقتصاد کشاورزی و توسعه، 16(1)، 123-103.

جعفری مهر آبادی، مریم؛ اکبری، مجید؛ عطایی، فرزانه و رازقی چمازکتی، فرزانه. (1396). مدل‌یابی ساختاری - تفسیری عوامل موثر بر توسعه گردشگری غذا (نمونه موردی: شهر رشت). مطالعات برنامه­ ریزی سکونتگاه­های انسانی، 12(3), 698-681.

چراغی، مهدی. (1401).کاربرد مدل هگمن در تعیین عوامل مؤثر بر انتخاب استراتژی‌های مقابله با ناامنی غذایی مورد: بخش حلب، شهرستان ایجرود. اقتصاد فضا و توسعه روستایی، ۱۱(۳۹)، 26۹-209.

رهبر، فرهاد و مبینی دهکردی، علب. (1383). رویکردی نو به راهبرد امنیت غذایی (از منظر عرضه باثبات مواد غذایی). فصلنامه تحقیقات اقتصادی، 4(4)، 18-1.

معتمدی­مهر، اکبر و مصداقی, حسین. (1390). جغرافیای تغذیه، رویکردی نوین درگردشگری شرق گیلان. مطالعات برنامه­ ریزی سکونتگاه­های انسانی، 6(15)، 137-120.

Leung CW, Tester JM.(2019). The association between food insecurity and diet quality varies by race/ethnicity: an analysis of National Health and Nutrition Exami- nation Survey 2011−2014 results. J Acad Nutr Diet, 119(10), 1676–1686.

Azoulay, G., & Dillon, J. C. (1993). La sécurité alimentaire en Afrique: manuel d'analyse et d'élaboration des stratégies. KARTHALA Editions.‏

Banks, A. R., Bell, B. A., Ngendahimana, D., Embaye, M., Freedman, D. A., & Chisolm, D. J. (2021). Identification of factors related to food insecurity and the implications for social determinants of health screenings. BMC Public Health, 21(2), 1-8.‏

Becerra, M. B., Hassija, C. M., & Becerra, B. J. (2017). Food insecurity is associated with unhealthy dietary practices among US veterans in California. Public Health Nutrition, 20(14), 2569-2576.‏

Bedeke, S. B. (2012). Food insecurity and copping strategies: a perspective from Kersa district, East Hararghe Ethiopia. Food Science and Quality Management, 5(3), 19-27.‏

. Bishop, N. J., & Wang, K. (2018). Food insecurity, comorbidity, and mobility limitations among older US adults: Findings from the Health and Retirement Study and Health Care and Nutrition Study. Preventive medicine, 114, 180-187. ‏

Coase, R. H. (1960). The problem of social cost. The journal of Law and Economics, 3, 1-44.‏

Coates, J., Swindale, A., & Bilinsky, P. (2006). Household Food Insecurity Access Scale (HFIAS) for Measurement of Household Food Access: Indicator Guide. Washington, D.C.: Food and Nutrition Technical Assistance, Academy for Educational Development.

Dollar, D.(1992). Outward-oriented developing economies really do grow more rapidly: evidence from 95 LDCs, 1976-1985. Economic development and cultural change, 40(3), 523-544.

Dorward, A. (2004). A Policy Agenda for Pro-Poor Agricultural Growth. World Development, 32(1),73-89.

Mengistu, E., Regassa, N., & Yusufe, A. (2009). The levels, determinants and coping mechanisms of food insecure households in Southern Ethiopia: case study of Sidama, Wolaita and Guraghe Zones. Dry Lands Coordination Group (DLCG).‏

Edwards, S. (1998). Openness, Productivity and Growth: What Do We Really Know? The Economic Journal, 108(447), 383-398.

Ganapathy, S. Duffy, S.B., & Getz, C. (2005). A Framework for Understanding Food Insecurit.

Gundersen, C., & Ziliak, J.P. (2018). Food insecurity research in the United States: where we have been and where we need to go. Appl. Econ. Perspect. Policy, 40(1), 119–135.

Hanson, K. L., & Connor, L. M. (2014). Food insecurity and dietary quality in US adults and children: a systematic review. The American journal of clinical nutrition, 100(2), 684-692.‏

Haro-Ramos, A. Y., & Bacong, A. M. (2022). Prevalence and risk factors of food insecurity among Californians during the COVID-19 pandemic: Disparities by immigration status and ethnicity. Preventive medicine, 164, 107268.‏

Harrigan, J. (2008). Food insecurity, poverty and the Malawian Starter Pack: fresh start or false start? Food Pol, 33(3), 237–249.

Hoddinot, j. (2004). Choosing outcome indicators of househl food security in methods for rural development proect. (Ed)Hoddinot gohn, international food policy research Institute (IFPRI), Washington DC.

Hussein, M., Law, C., & Fraser, I. (2021). an analysis of food demand in a fragile and insecure country: somalia as a case study. food Policy, 101, 102092.

Keynes. J.M. (1937). The general theory of employment, The quarterly journal of economics, 209-223.

Lee, A.M., Scharf, R.J., DeBoer, M.D. (2018). Food insecurity is associated with prediabetes and dietary differences in U.S. adults aged 20–39. Prev. Med. 116, 180–185.

Lloyd. P. (2000). Generalizing the Stolper–Samuelson Theorem: A Tale of Two Matrices. Review of International Economics, 8(4), 597-613.

Maxwell S. (2006). Household food security: Concepts, indicators, and measurement. IFAD and UNICEF, Roma. Mimeo, International Disaster Institute, London, UK.

Nikolaus, CJ., Zamora-Kapoor, A., Hebert, LE., & Sinclair, K. (2022). Association of
food security with cardiometabolic health during young adulthood:
cross-sectional comparison of American Indian adults with other racial/ethnic groups. BMJ Open, 12(6), e054162.

Odoms-Young, A., & Bruce, M. A. (2018). Examining the impact of structural racism on food insecurity: implications for addressing racial/ethnic disparities. Family & community health, 41, S3-S6.‏

Pigou. A.C. (1920). The economics of welfare. Transaction Publishers, London.

Poulton. C. (2006). State intervention for food price stabilisation in Africa: Can it work? Food Policy, 31 (4), 342-356.

Reardon, T., & Timmer, C.P. (2007). Transformation of markets for agricultural output in developing countries since 1950: How has thinking changed? Handbook of agricultural economics, 3, 2807-2855.

Ricardo, D. (1821). On the Principles of Political Economy and Taxation. Library of Economics and Liberty.

Rodriguez, F, D. (2001). Rodrik, Trade policy and economic growth: a skeptic's guide to the cross-national evidence, in: NBER Macroeconomics Annual 2000, 15(2), 261-338.

Sachs. J.D, A.M. (1995). Warner, Economic convergence and economic policies. in, National Bureau of Economic Research, Cambridge.

Seligman, HK., & Berkowitz, SA. (2019). Aligning programs and policies to support food security and public health goals in the United States. Annu Rev Public Health. 40(2), 319–337.

Serra, N, J.E., & Stiglitz. (2008). The Washington Consensus Reconsidered: Towards a New Global Governance: Towards a New Global Governance. Oxford University Press.

Stolper. W.F, P.A. (1941). Samuelson, Protection and real wages. The Review of Economic Studies, 9 (1), 58-73, 1941.

Taheri, F., Honarkar, Sh., E, & Drosti, A.R. (2016). Survey of the prevalence of food insecurity and its associated factors in the Qaheh province of Isfahan province, 3,138-145.

Timmer, C.P. (2000). The macro dimensions of food security: economic growth, equitable distribution, and food price stability. Food Policy, 25(3), 283-295.

USDA.(2021). Food Insecurity Measurement; https://www.ers.usda.gov/topics/food-nutrition-assistance/ food -security-in-the-us/measurement.aspx#measurement.

Winters, L.A.(2004). Trade liberalization and poverty: the evidence so far. Journal of Economic literature, 42(1), 72-115.

World Bank. (2005). Managing food price risks and instability in an environment of market liberalization. World Bank Washington.

World Bank. (2008). World development report 2008: Agriculture for development. in World Bank, Washington.