اجرای قطعنامه های الزام آور شورای امنیت، با تاکید بر قطعنامه شماره 2231(برجام)

تحقیقات حقوقی بین المللی

دوره 16، شماره 60، شهریور 1402، صفحه 179-208   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/alr.2023.1977329.2509

نویسندگان

مجتبی نظیف¹؛ علیرضا ظاهری^{* 2}

¹استادیار گروه حقوق بین‌الملل، دانشکده حقوق، واحد تهران جنوب، تهران، ایران. رایانامه: [e-mail]

²استادیار گروه حقوق بین‌الملل، دانشکده حقوق، واحد تهران مرکز، تهران، ایران. (نویسنده مسئول). رایانامه: [e-mail]

چکیده

زمینه و هدف: شورای امنیت با ساختار سیاسی و قدرتمند خود، از ارکان اصلی ملل متحد در جهت حفظ صلح و امنیت بین‌المللی می‌باشد. این شورا در راستای ایفای وظایف خود تصمیماتی اتخاذ می‌نماید؛ در بین تصمیمات مختلف این رکن، قطعنامه‌های الزام‌آور جایگاه ویژه‌ای دارند. قطعنامه 2231 یکی از این نوع قطعنامه‌ها است که متعاقب انعقاد برجام صادر شده و به نحوی با این موافقتنامه بین‌المللی مرتبط گشته است. آمریکا  در مورخ 8 می 2018 از توافقنامه برجام خارج شد. در این مقاله، موضوع خروج آمریکا از برجام بواسطه ارتباط آن با قطعنامه 2231 شورای امنیت مورد بررسی قرار گرفته شده است تا مشخص شود آیا اقدام آمریکا در خروج از برجام به منزله نقض قطعنامه مذکور توسط آمریکا است یا خیر و در فرض مثبت بودن آن، آیا می‌توان تدابیری را علیه آمریکا در شورای امنیت و یا دیوان بین‌المللی دادگستری به عمل آورد یا خیر. بنظر می‌رسد اجرای قطعنامه‌های الزام‌آور تابع فضای متأثر از قدرت می‌باشد.
 روش: پژوهش حاضر به روش تحلیلی صورت گرفته است.
یافته‌ها و نتایج: بررسی رویه شورای امنیت مشخص می‌نماید که فضای حاکم براجرای قطعنامه‌های فصل هفتمی بسیار سیاست‌زده و متأثر از جو بین‌المللی حاکم است. تجربه نشان داده است در مواردیکه قطعنامه الزام‌آوری در تعارض با منافع یک عضو دائم شورای امنیت باشد، اجرای آن توسط ارکان ملل متحد، بسیار غیرمحتمل بنظر می‌رسد. قطعنامه  2231 که در راستای برجام صادر شد نیز پس از صدور و به تبعیت از این رویه، در مقام اجرا و ایجاد التزام علیه اعضاء دائم شورای امنیت، بسیار ضعیف بنظر می‌رسد.

کلیدواژه‌ها

قطعنامه‌های الزام‌آور؛ شورای امنیت؛ قطعنامه 2231؛ برجام؛ نهادهای قضائی

مراجع

-زرنشان، شهرام. (1392). شکل‌گیری و شناسایی حقوق بین‌الملل عرفی. انتشارات گنج دانش.

-سادات میدانی، سیدحسین (1387). صلاحیت قانونگذاری شورای امنیت. دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی.

-شریف، محمد. (1382). بررسی دکترین نامحدود بودن صلاحیت شورای امنیت. انتشارات اطلاعات.

-صالحی، اکرم؛ دهشیری، محمدرضا و حاجی مینه، رحمت. (1398). ماهیت حقوقی- سیاسی خروج آمریکا از برجام. فصلنامه راهبرد سیاسی، 3(9)، 154-133.

-صبور، مسعود و زمانی، سید قاسم. (1399).  قطعنامه 2231 شورای امنیت و خروج آمریکا از برجام: از شان نزول ماده 103 منشور ملل متحد تا نزولشان آن. پژوهش‌های حقوقی، 19(44)، 36-7.

-فلسفی، هدایت الله. (1369). شورای امنیت و صلح جهانی. تحقیقات حقوقی، (8)، 104-35.

-ملاکریمی، امید؛ جلالی، محمود؛ رئیسی، لیلا. (1396). تحلیل حقوقی « قطعنامه 2231 شورای امنیت» و بررسی رابطه آن با «برجام». مطالعات حقوق عمومی، 47(4)، 1021-995.

-موسی زاده، رضا و کوهی، ابراهیم. (1389). حقوق سازمان‌های بین‌المللی: شورای امنیت. بنیاد حقوقی میزان.

-نظیف، مجتبی و ظاهری، علیرضا. (1397). نسل جدید موافقت‌نامه‌های بین‌المللی: برجام. پژوهش حقوق عمومی، 19(58)، 192-165.

 

• Attila Tanzi, Problems of Enforcement of Decisions of the International Court of Justice and the Law of the Unites Nations, European Journal of International Law, 1995, 539-572.
• Boon Kristen E., (2014). Terminating Security Council Sanctions, International Peace Institute.
• Couzigou Irene, enforcement of UN Security Council resolutions and of International Court of Justice judgments: the unreliability of political enforcement mechanisms, in The enforcement of EU law and values, Oxford University Press, 2017, also available at: SSRN-id2868135, 12/30/2018.
• Gowlland-Debbas Vera, (2004). National implementation of United Nations sanctions, Martinus Nijhoff.
• Janis P. Bianchi, Security Council Resolutions in United States Courts, Indiana Law Journal: Vol. 50: Issue. 1.

http://ssrn.com/abstract=1545067

• Przetacznik Franciszek, (1983). Protection of Officials of Foreign States according to International Law, Matinus Nijhoff Publishers.
• Schulte c., (2004). Compliance with decisions of the International Court of Justice, Oxford University Press.
• Talmon Stefan, Security Council Treaty Action, 62 Revue Hellénique de Droit International, 2009, 65-116.