حکم تکسب از پایان‌نامه‌نویسی از منظر فقه امامیه و حقوق ایران

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

دوره 19، شماره 71، خرداد 1402، صفحه 90-109   

نوع مقاله: مقاله مروری

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2023.702561

نویسندگان

سیده فاطمه طباطبائی^{* 1}؛ فائزه سلیمانی پور²

¹دانشیار گروه الهیات، دانشکده حقوق و الهیات، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.

²دانشجوی کارشناسی ارشد گروه الهیات، دانشکده حقوق و الهیات، دانشگاه شهید باهنر کرمان، کرمان، ایران.

چکیده

امروزه ‏مساله ‏ی خرید و فروش پایان‏ نامه عواقب زیان‏ بخش متعددی به نظام آموزش و پژوهش کشور تحمیل می‏ کند. بنابراین جهت رفع این معضل ضروری است آراء چندی از فقهای معاصر امامیه پیرامون تکسب از پایان ‏نامه ‏‏نویسی جمع ‏آوری، حکم تکلیفی و وضعی آن تخریج و جایگاه آن در حقوق ایران تبیین گردد. در این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی نتایج حاکی از آن است که طبق نظر فقهای معاصر در صورتی که طبق مقررات، تألیف پایان ‏نامه از وظایف دانشجو می ‏باشد، واگذاری و تألیف آن براى دیگرى و کسب درآمد از آن، جایز نیست  و مستحق اجرت نیز نمی‏ باشد. با استناد به آیات و روایات دال بر وجوب تبعیت از قانون، وجوب عدل و انصاف، حرمت اعانه بر اثم، حرمت دروغ و حرمت تضییع حقوق دیگران و ادله عقلی  وجوب حفظ نظام و حرمت اخلال به آن و تقلب، حکم تکلیفی آن حرام می ‏باشد. از آن جا که از مصادیق معاملات است لذا مصداق اکل مال به باطل است، بنابراین تصرف در مال کسب شده حرام و کسب درآمد از این طریق جایز نمی ‏باشد. در حقوق ایران نیز، مقنن این عمل را تحت عنوان تقلب، جرم انگاری نموده‏ است.

کلیدواژه‌ها

حکم تکلیفی؛ حکم وضعی؛ تکسب؛ پایان نامه نویسی؛ حقوق ایران

مراجع

-قرآن کریم.

-نهج البلاغه.

1-ابن بابویه، محمد بن علی (۱۳۶۳). من لا یحضره الفقیه. قم: جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم موسسة النشر الاسلامی.

2-ابن بابویه، محمد بن علی (۱۳۶۴). ثواب الاعمال وعقاب الاعمال. قم: الشریف الرضی.

3-امامی،سید‏حسن (بی تا) (1375). حقوق مدنی. تهران:  انتشارات اسلامیه.

4-آملی، محمد تقی (1413). المکاسب و البیع. قم:  جماعت المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، موسسة النشر الاسلامی.

5-انصاری، مرتضی بن محمد امین (۱۴۱۵). المکاسب. قم: الموتمر.

6- آهنگران، محمدرسول؛ حق‏نواز، ابوالحسن (1395). مبنای فقهی مشروعیت قوانین با رویکرد قرآنی، فصلنامه پژوهش‏های فقه و حقوق اسلامی، دوره 13، شماره 46، ص 30-11.

7- باقی زاده، محمد جواد؛ امیدی فرد، عبدالله (1392). ضرورت حفظ نظام و منع اختلال در آن در فقه امامیه، فصلنامه علمی-پژوهشی شیعه‏شناسی، دوره 12، شماره 47، ص 200-170.

8-بحرانی، یوسف بن احمد (1363). الحدائق الناظره فی احکام العترة الطاهره. قم:  جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم، مؤسسة النشر الاسلامی.

9-بستانی، فاطمه (1392). نگاهی اخلاقی به مسأله پایان نامه نویسی برای دیگران، یک بی اخلاقی سه ضلعی. نشریه شهر قانون، شماره7، ص 38-37.

10- بهرامی احمدی، حمید (1397). قواعد فقه. تهران: دانشگاه امام صادق، تهران، چاپ دوم.

11-پوربافرانی، حسن؛ حیدریان دولت آبادی، محمد جواد؛ باقری قوام آبادی، علیرضا (1393). جرم تقلب در تهیه آثار علمی. 2-پورشافعی،‏هادی، 1393، پژوهش و نگارش علمی، با رویکرد پایان نامه نویسی، آوای نور، تهران، چاپ اول.

13-چیت سازیان، مرتضی (1392). نهی در معامله و تاثیر آن در استنباطات فقهی (پایان نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه شهید مطهری ، دانشکده الهیات و معارف اسلامی.

14-حرعاملی، محمد بن حسن (۱۴۱۶ه.ق).  تفصیل وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، موسسه آل البیت (ع)، قم.

15-حسن پور، مهدی (1397). بررسی سرقت علمی در پایان نامه‏ها و رساله‏ها و راه‏های جلوگیری از آن (پایان نامه کارشناسی ارشد).

16-خمینی، روح الله (۱۳۷۶ه.ق). البیع، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، تهران.

17-خمینی، روح الله (۱۳۸۱ه.ش). توضیح المسائل (امام‏و‏مراجع)، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم. دفتر انتشارات اسلامی،قم.

18-خمینی، روح الله (1392ه.ش). ولایت فقیه امام، موسسه تنظیم و نشر آثار الامام الخمینی، تهران.

19-خویی، سید ابوالقاسم (۱۴۲۹ه.ق). محاضرات فی الفقه جعفری، موسسه دائرة معارف الفقه الاسلامی، قم.

20-شبیری زنجانی، موسی، کتاب نکاح، موسسه پژوهشی رای پرداز، قم.

 21-شریفی، محسن؛ اوحدی، عبدالرضا (1398). الزامات هدفمندسازی پایان نامه‏ها و رساله‏های تحصیلات تکمیلی دانشگاه‏ها و موسسات آموزشی و پژوهشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.

22-شهید اول، محمد بن مکی (۱۴۳۰ه.ق). موسوعة الشهید الاول، مکتب الاعلام الاسلامی، قم.

23-شیخ الاسلامی، محمد علی (1394). واکاوی معنا و مفهوم اعانه بر اثم در آرای فقها ی امامیه، مطالعات اسلامی: فقه‏و‏اصول، سال چهل و هفتم، شماره صد‏و‏یکم،

24-صاحب جواهر، محمد حسن بن باقر، جواهر الکلام (ط- القدیمه)، دار احیاء التراث العربی، بیروت.

25-طباطبایی، سید محمد حسین (۱۳۷۴ه.ش). ترجمه تفسیر المیزان. محمد‏باقرموسوی، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم.

26-طبرسی، فضل بن حسن (۱۴۱۲ه.ق). تفسیر جوامع الجامع. ابوالقاسم‏گرجی، حوزه علمیه قم، قم، چاپ اول.

27-طبرسی، فضل بن حسن (۱۳۷۵ه.ش). ترجمه تفسیر جوامع الجامع، علی‏عبد‏الحمیدی، آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهشهای اسلامی، مشهد مقدس،  چاپ اول.

28-طبرسی، فضل بن حسن، ترجمه تفسیر مجمع البیان، حسین‏نوری‏همدانی، فراهانی، تهران، چاپ اول.

29-طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، احمد‏حبیب عاملی، دار‏احیاء‏التراث ‏العربی، بیروت.

30-علامه حلی، حسن بن یوسف (۱۴۱۴ه.ق). تذکرة الفقهاء، مؤسسه آل البیت(ع) لاحیاء التراث، قم.

31-علیخانی، علی اکبر (1389). شیوه‏های تحول و بهبود آموزش عالی و پژوهش در ایران با تحلیلی بر برخی مطالعات انجام شده، فصلنامه انجمن آموزش عالی ایران، سال سوم، شماره یک.

32-فاضل موحدی لنکرانی، محمد (۱۳۸۳ه‌.ش). قواعد الفقهیه، قم، مرکز، چاپ اول.

۳3-فدایی عراقی، غلامرضا (1374). تحلیلی بر روش‏های تهیه پایان نامه‏های دوره کارشناسی ارشد و دکتری، نشریه پژوهش‏وبرنامه‏ریزی‏ در آموزش عالی، شماره نهم.

۳4- قریشی بنابی، علی اکبر (۱۳۷۵ه.ش). تفسیر احسن الحدیث، بنیاد بعثت، مرکز چاپ و نشر، تهران، چاپ دوم.

35- کلاهی، علی اصغر؛ فرسار، احمد رضا؛ مولوی نجومی، مرضیه؛ کلاهی، سوسن؛ ملک افضلی، حسین (1382). مقایسه کیفیت پایان نامه‏های دکتری عمومی پزشکی، دانشگاه‏های علوم پزشکی کشور در سال‏های تحصیلی ۷۰-۷۱ و ۷۷-۷۸، مجله پژوهشی حکیم، دوره ششم، شماره دوم.

36- کلینی، محمد بن یعقوب (۱۳۶۳ه.ش).  الکافی(‏اسلامیه)، دار الکتب الاسلامیه، تهران.

37- کلینی، محمد بن یعقوب (۱۳۷۵ش). اصول کافی(ترجمه کمره ای)، اسوه، قم، چاپ سوم.

38- مجلسی، محمد باقر (۱۴۰۳ه.ق). بحار الانوار، دار احیاء التراث العربی، بیروت.

39- مجلسی، محمد باقر (۱۳۶۳ه.ش). مرآة العقول، دارالکتب الاسلامیة، تهران.

40-محسنی والا، رضا (1398). صحت و بطلان قاچاق کالا و ارز از دیدگاه فقه و حقوق اسلامی، فصلنامه مطالعات فقهی‏و‏فلسفی، دوره دهم، شماره یک.

41- محقق داماد، مصطفی (1383). قواعد فقه (بخش جزایی)، مرکز نشر علوم اسلامی، تهران.

۴2- مروج، حسین (۱۳۷۹ه.ش). اصطلاحات فقهی، بخشایش، قم.

۴3- مطهری، مرتضی (۱۳۶9). ختم نبوت، صدرا، تهران.

۴4- مطهری، مرتضی (1398). عدل الهی،صدرا، تهران، چاپ پنجاه‏و‏دوم.

45-مظاهری، حسین (1389ه.ش). توضیح المسائل، موسسه فرهنگی مطالعاتی الزهرا، اصفهان.

46-مغنیه، محمدجواد، (1424 ه.ق). التفسیر الکاشف، دار الکتاب الإسلامی، قم.

۴7- مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، زبدة البیان فی احکام القرآن، مکتبة المرتضویه، تهران.

48- مقدس اردبیلی، احمد بن محمد، مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة بقم. موسسة النشر الاسلامی، قم.

۴9- مکارم شیرازی، ناصر (1۳۷۱ه.ش).  تفسیر نمونه، دار الکتب الاسلامیه، تهران، چاپ دهم.

50- مکارم شیرازی ناصر (1۴۲۴ه.ق). کتاب النکاح، مدرسة الامام علی بن ابی طالب (ع)، قم.

۵1- ملک افضلی اردکانی، محسن (1389). آثار قاعده حفظ نظام، حکومت اسلامی، سال پانزدهم، شمار چهارم.

۵2- ملکی اصفهانی، مجتبی (۱۳۷۹ه.ش). فرهنگ اصطلاحات اصول، عالمه، قم، چاپ اول.

 ۵3- منتظری، حسینعلی (۱۳۶۷ه.ش). مبانی فقهی حکومت اسلامی، کیهان، قم.

۵4- موسوی بجنوردی، سید محمد (۱۴۰۱ه‌.ق). قواعد فقهیه، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره) موسسه چاپ و نشر عروج، تهران، چاپ سوم.

۵5- موسوی خلخالی، سید محمد مهدی (۱۳۸۰ه.ش). حاکمیت در اسلام،جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی، قم.

۵6- مومن قمی، محمد (1387). قوانین ثابت و متغیر، نشریه فقه اهل البیت، شماره ۵۶.

۵7- نراقی محمد بن احمد (1۳۸۰ه.ش). مشارق الاحکام، کنگره بزرگداشت محققان ملا مهدی و ملا احمد نراقی، قم..

۵8-نوری، حسین بن محمد تقی (۱۴۰۸ه.ق). مستدرک الوسائل، موسسه آل البیت (ع) لاحیاء التراث، بیروت.

۵9-نیلی، محمدرضا؛ نصر، احمدرضا؛ اکبری، همت الله (1386). بررسی کیفیت پایان نامه‏های دوره کارشناسی ارشد، دو ماهنامه علمی-پژوهشی دانشور رفتار، سال چهاردهم، شماره بیست‏و‏چهارم.

60-‏هاشمی شاهرودی، محمود (۱۳۸۲ه.ق). فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، دایره المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل بیت (علیهم السلام)، قم.