بررسی فقهی وضعیت نسب در فرزند طبیعی

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

دوره 19، شماره 71، خرداد 1402، صفحه 268-291   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2023.702568

نویسندگان

فاطمه ناصری^{* 1}؛ محمد مهدی زارعی²

¹دانش آموخته کارشناسی ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه مازندران، بابلسر ایران.

²استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه مازندران، بابلسر، ایران.

چکیده

یکی از موضوعات مهم در فرزند طبیعی موضوع نسب است به این معنی که آیا فرزند طبیعی نسب دارد و می تواند دارای پدر و مادر باشد یا خیر؟ و این که آیا مانند ولد مشروع از تمامی آثار نسب مشروع برخوردار است؟ در این موضوع اقوال متعددی مطرح شده است، برخی معتقدند فرزند طبیعی مانند ولدالزنا می‌باشد که فاقد نسب است و به پدر و مادر خود ملحق نمی‌شود و گروهی هم معتقدند فرزند طبیعی هر چند از یک رابطه حرام متولد شده است ولی به پدر و مادر خود ملحق می‌شود و بین آنها جمیع احکام نسب ثابت می‌شود. در این پژوهش ما به این نتیجه رسیدیم که فرزند طبیعی ولدالزنا نیست یعنی به پدر و مادر خود منتسب می‌شود ولی به دلیل عدم رابطه زوجیت بین پدر و مادرشان فقط از بعضی آثار نسب مشروع برخوردار است؛ یعنی حرمت تکوینی نکاح، حضانت، ولایت، نفقه و این کودکان از پدر و مادرشان ارث نمی برند. اما فرزند شبیه سازی شده با صاحب سلول دو قلو محسوب شده و پدر و مادر صاحب هسته والدین فرد شبیه‌سازی شده هستند

کلیدواژه‌ها

فرزند طبیعی؛ مشروع؛ نسب؛ حضانت؛ نفقه؛ حرمت نکاح

مراجع

• قرآن کریم
• ابن منظور، محمد بن مکرم (۱۴۱۴). لسان العرب (چاپ سوم). بیروت: دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع - دار صادر.
• اراکی، محمد علی (1368). توضیح المسائل. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
• ____________ (1373). مجموعه استفتائات (چاپ اول). بی جا: نشرمعروف.
• امامی، اسدالله (1392). مطالعه تطبیقی نسب وتغییر جنسیت در حقوق ایران و فرانسه (چاپ دوم). تهران: نشر میزان.
• ____________ (1380). وضعیت حقوقی باروری مصنوعی وانتقال جنین، گروه فقه و حقوق و روانشناسی پژوهشکده ابن سینا "مجموعه مقالات روشهای نوین تولید مثل انسانی از دیدگاه فقه و حقوق (چاپ اول). قم.
• امامی، حسن (1377). حقوق مدنی (چاپ پانزدهم). تهران: کتابفروشی اسلامیه.
• ____________ (1376). حقوق مدنی (چاپ دوازدهم). تهران: کتابفروشی اسلامیه.
• بهجت فومنى، محمد تقى (1428). استفتائات  (چاپ اول). قم: دفتر حضرت آیة الله بهجت.
• تبریزی، میرزا جواد (1385). استفتائات جدید (چاپ سوم).انتشارات سرور.
• جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1376). حقوق خانواده (چاپ دوم). تهران: کتابخانه گنج دانش.
• جناتی، محمد ابراهیم (1384). رساله توضیح المسائل (استفتائات، پرسش و پاسخ) (چاپ اول). قم: انتشارات انصاریان.
• حرّعاملى، محمد بن حسن (1409). وسائل الشیعة (چاپ اول ، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
• خامنه­ای، سید علی (1389). رساله اجوبه الاستفتائات (ترجمه فارسی) (چاپ پنجاه و هشتم). تهران: شرکت چاپ و نشر بین الملل.
• خوئی، سید ابو القاسم (1418). صراط النجاه (چاپ اول). قم: انتشارات صدیقه شهیده.
• دهخدا، علی اکبر (1377). لغت نامه دهخدا (چاپ دوم). تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
• دیانی، عبدالرسول (1387). حقوق خانواده: ازدواج وانحلال آن (چاپ اول). تهران: نشرمیزان.
• رضانیا معلم، محمدرضا (1380). وضعت حقوقی (نسب) کودک ناشی از انتقال جنین، گروه فقه و حقوق و روانشناسی پژوهشکده ابن سینا، مجموعه مقالات روشهای نوین تولید مثل انسانی از دیدگاه فقه و حقوق (چاپ اول). قم.
• ریاضت، زینب (1391). چالش های فقهی، حقوقی و اخلاقی تلقیح مصنوعی و رویارویی با حق باروری زوجین نابارور. فصلنامه حقوق پزشکی، سال ششم، شماره 20، ص78-114.
• سلمان السعدی، داود (1423). الاستنساخ بین العلم و الفقه، بیروت: دارالحرف.
• ____________ (1416). مستحدثات المسائل، لندن: مؤسسه امام علی (ع) .
• سیستانی، سیدعلی (1433). توضیح المسائل، مشهد: چاپ آبرنگ مشهد.
• شهید اول، محمد بن مکى (1410). اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة (چاپ اول). بیروت: دار التراث - الدار الإسلامیة.
• صافی گلپایگانی، لطف الله (1392). جامع الاحکام (چاپ اول). قم: دفتر تنظیم و نشر آثار.
• صفایی، سید حسین (1387). دوره مقدماتی حقوق مدنی: اشخاص و اموال (چاپ هشتم). تهران: بنیاد حقوقی میزان.
• صفایی، سید حسین و امامی، اسدالله (1387). مختصر حقوق خانواده (چاپ پانزدهم). تهران: نشر میزان.
• ــــــــــــــــــ (1393). حقوق خانواده: قرابت و نسب و آثارآن (چاپ ششم). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
• صمدی اهری، محمد هاشم (1382). نسب ناشی از لقاح مصنوعی در حقوق ایران و اسلام (چاپ اول). تهران: کتابخانه گنج دانش.
• علوی قزوینی، سید علی (1380). آثارحقوقی تلقیح مصنوعی انسان گروه فقه و حقوق و روانشناسی پژوهشکده ابن سینا "مجموعه مقالات روشهای نوین تولید مثل انسانی از دیدگاه فقه و حقوق" (چاپ اول).  قم.
• فاضل لنکرانی، محمد (1380). جامع المسائل (چاپ دهم). قم: انتشارات امیرالعلم.
• ______________ (بی تا). احکام پزشکان و بیماران. قم.
• قبله­ای، خلیل (1378). بررسی احکام فقهی و حقوقی کودکان نامشروع. فصلنامه دیدگاههای حقوقی دانشکده علوم قضایی و خدمات اداری، شماره 13 و 14، ص 115-149.
• قربان نیا، ناصر (1380). حکم تکلیفی و وضعی انتقال جنین تکون یافته از اسپرم و تخمک زن و شوهر قانونی به رحم زن دیگر، گروه فقه و حقوق و روانشناسی پژوهشکده ابن سینا، مجموعه مقالات روش­های نوین تولید مثل انسانی از دیدگاه فقه و حقوق، (چاپ اول). قم.
• قرائتی، محسن (1388). تفسیر نور (چاپ اول). تهران: مرکر فرهنگی درسهایی از قرآن.
• کاتوزیان، ناصر،(1385). حقوق مدنی خانواده (چاپ هفتم). تهران: شرکت سهامی انتشار.
• کاوشی نو در فقه (1384). فصلنامه فقه. دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، شماره 46.
• گرجی، ابوالقاسم، صفایی، سید حسین، عراقی، عزت اله، امامی، اسداله، قاسم زاده، مرتضی، صادقی، محمود، برزوئی، عباس، حمیدزاده، احمد، آهنی، بتول (1387). بررسی تطبیقی حقوق خانواده (چاپ دوم). تهران : انتشارات دانشگاه تهران.
• مجلسى دوم، محمد باقر بن محمد تقى (1410). بحار الأنوار (چاپ اول). بیروت:مؤسسة الطبع و النشر.
• محلاتی، شهربانو (1384). بررسی خلاء های قانونی حقوق کودک 1 (چاپ اول). تهران: روابط عمومی شورای فرهنگی اجتماعی زنان.
• مدنی تبریزی، سید یوسف (1413). المسائل المستحدثه، قم: مؤسسه اسماعیلیان.
• معین، محمد (1375). فرهنگ فارسی معین (چاپ نهم). تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
• مکارم شیرازی، ناصر (1429). احکام پزشکى، (چاپ اول). قم: انتشارات مدرسه امام على بن ابى طالب علیه السلام.
• منتظرى نجف‌آبادى، حسین على (1427). معارف و احکام بانوان (چاپ دوم). قم: انتشارات مبارک.
• موسوی اردبیلی، سید عبدالکریم (1380). رساله توضیح المسائل (چاپ اول). قم: انتشارات نجات.
• موسوی بجنوردی، سید محمد؛ علیزاده، نگار (1389). بررسی حقوقی مسئله شبیه سازی انسان با رویکردی بر نظر امام خمینی. پژوهشنامه متین، شماره 48، ص 17-39.
• مهدوی کنی،صدیقه؛ احمدوند، بهناز؛ نوراحمدی، انسیه (۱۳۹۲). بررسی احکام فقهی-حقوقی کودکان متولد شده از رحم جایگزین. فصلنامه پژوهش های فقه وحقوق اسلامی، دوره۹، شماره۳۱، ص ۱۸۱-۲۰۲.
• نایب­زاده، عباس (1380). بررسی حقوقی روشهای نوین باروری مصنوعی- مادر جانشین- اهداء تخمک- جنین (چاپ اول). تهران: انتشارات مجد.
• نجفى، محمد حسن (1404). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، (چاپ هفتم). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
• نظری توکلی، سعید؛ احمدی، میثم (1396). مفهوم شناسی مادر در باروری به روش مادر جانشین. فصلنامه فقه پزشکی، دوره نهم، شماره 32و33، ص 55-69.
• نوبخت، محمد؛ مرادی، احسان، (1385). شبیه سازی انسان از دیدگاه ادیان مختلف. دومین همایش بررسی ضوابط شرعی در پزشکی، ص 263-294.
• نوری همدانی، حسین (1380). رساله توضیح المسائل (چاپ شانزدهم). مؤسسه مهدی موعود (عج).
• واسطى، زبیدى، حنفى، محب الدین، سید محمد مرتضى حسینى (1414). تاج العروس من جواهر القاموس (چاپ اول). بیروت: دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
• وحید خراسانى، حسین (1428). توضیح المسائل (چاپ نهم). قم: مدرسه امام باقر علیه السلام.
• یدالهی باغلویی، عباس؛ آذین، سید محمد؛ عمانی سامانی، رضا (1394). بررسی وضعیت نسب طفل ناشی از جانشینی در بارداری. فصلنامه فقه پزشکی، سال هفتم، شماره 22و23، ص 41-74.
• Trounson, A., Leeton, O., Wood, C., et.al. (1981). Pregnancies in Human by cartelization in Vitro and Embry Transfer in the Controlled Ovulary Cycle. Science Pub, 212.