سنجش پایداری اجتماعی محلات شهر یزد

آمایش محیط

دوره 16، شماره 60، خرداد 1402، صفحه 115-136   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

فاطمه راغبیان هنزایی¹؛ محمدحسین سرائی^{* 2}؛ سید علی المدرسی³

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد یزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران

²استاد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه یزد، یزد، ایران

³استاد ژئومورفولوژی ،گروه جغرافیا ، واحدیزد، دانشگاه آزاد اسلامی، یزد، ایران

چکیده

شهر یزد در چندین سال رشد شتابانی داشته و تحولات جمعیتی و کالبدی زیادی به خود دیده است. پژوهش حاضر یک مطالعه کاربردی- توسعه‌ای با هدف سنجش وضعیت پایداری اجتماعی محلات شهر یزد به روش توصیفی– تحلیلی، با استفاده از آزمون آماری تاپسیس فازی و ضریب همبستگی می‌باشد. داده‌های پژوهش، از طرح تفصیلی سال ۹۶ شهر یزد، مرکز آمار و برداشت میدانی شاخص‌های پژوهش با پرسشنامه گردآوری شده است. جامعه آماری شامل شهروندان بالای ۱۵ سال شهر یزد می‌باشند، مطابق فرمول کوکران400 نفربه عنوان حجم نمونه و نمونه‌گیری به روش تصادفی ساده به تناسب جمعیت محلات به صورت تصادفی طبقه‌ای در محلات تعیین گردید. ۴ شاخص اصلی تغییرات جمعیت، مشارکت، امنیت و کیفیت زندگی مورد بررسی قرارگرفته است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که همبستگی بالایی بین شاخص کیفیت زندگی و پایداری اجتماعی وجود دارد. شاخص کیفیت زندگی با ضریب همبستگی0.948، شاخص امنیت با ضریب همبستگی 0.721 و شاخص مشارکت با ضریب همبستگی 0.673 به ترتیب بیشترین تأثیر و رابطه معنی‌داری با پایداری اجتماعی دارند. شاخص مهاجرت 0.217- با پایداری اجتماعی محلات شهر یزد رابطه معنی‌داری ندارد. در بین محلات صفاییه، امام شهر و کوی طالقانی پایدارترین محلات و محلات عیش آباد، خیر آباد و فرودگاه ناپایدار‌ترین محلات در بعد اجتماعی می‌باشند.

کلیدواژه‌ها

پایداری اجتماعی؛ ناپایداری اجتماعی؛ پراکنده رویی؛ توسعه پایدار؛ شهر یزد

مراجع

• اسمعیل‌پور، ن.، شکیبامنش، م. 1398. تحلیل نابرابری فضایی در برخورداری از کاربری‌های خدمات شهری؛ نمونة موردی: شهر یزد. برنامه‌ریزی فضایی(جغرافیا)، شماره سوم، پاییز1398، صص88-71.
• تقوایی، م.، سرایی، م. 1383.گسترش افقی شهرها و ظرفیت‌های موجود زمین - مورد شهر یزد . فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، شماره 73، صص 210-187.
• حسینی، ه.، علی آبادی، ک.، حمیدیان، ع . 1394. تحلیلی بر ارزیابی کیفیت پایداری اجتماعی درنواحی دو و سه شهرسبزوار، جغرافیا و آمایش شهری -منطقه ای، شماره7، صص47-14.
• رضوانی، م. 1383. مقدمه ای بر برنامه‌ریزی توسعۀ روستایی در ایران.تهران: قومس.
• روستایی، ش.، علی اکبری، ا.، حسین زاده، ر. 1395. تحلیلی بر رشد شهر و پایداری اجتماعی – اقتصادی شهرهای بزرگ (با مطالعه شهر ارومیه ) .مطالعات وپژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، شماره 28، صص 46-23.
• زیاری، ک. 1390. بررسی آسایش و امنیت در محله‌های شهر یزد. فصلنامه پژوهش‌های جغرافیای انسانی، شماره76، صص 11-1.
• سرایی، م.، ایرجی، س. 1393. بررسی میزان انطباق فضایی نابرابری‌های اجتماعی – اقتصادی در نواحی هشت گانه شهر یزد . فصلنامه اقتصاد و مدیریت شهری، شماره 13، صص 50-35.
• سرور، ر.، امینی، م. 1392. راهنمای تحلیل اجتماعی از شهر. انتشارات تیسا، چاپ اول.
• طرح تفصیلی شهر یزد، 1396.
• عبدالهی، ا.، فتاحی، م. 1396. «سنجش شاخص‌های رشد هوشمند شهری با استفاده از تکنیک ELEKTRE(مطالعه موردی: شهر کرمان)». مجله برنامه‌ریزی و آمایش فضا، ۲(۲۱) : صص171-147.
• قدیری، م.، زیاری، ک.، دستا، ف.1393.تحلیل تحولات فرم فضایی شهر یزد طی سال‌های 1390-1375. جغرافیا و برنامه ریزی محیطی، شماره 4، صص 36-17.
• کلانتری خلیل آباد، ح.، ابوبکری، ط.، قادری، ر.، سعیدی، ا. ارزیابی میزان تحقق پذیری شاخصهای توسعه پایدار شهری در مناطق مرزی (نمونه موردی: شهر پیرانشهر). مجله مدیریت شهری، شماره 30، صص 2۰۷-2۲۲.
• محمدی، ح.، تعالی مقدم، آ.، بستام، م. 1390. برآورد سرمایه اجتماعی در مناطق مختلف شهر مشهد و ارائه راهکارها چهت ارتقاء آن در راستای وظایف شهرداری. فصلنامه مدیریت شهری، ویژه نامه شماره بهار و تابستان، صص 258-237.
• مرکز آمار ایران.1395. سرشماری عمومی نفوس و مسکن.
• موحد، ع.، کرده, ن. ۱۳۹۶. سطوح پایداری در محله‌های شهری مطالعه موردی: محلات شهر مهاباد.آمایش محیط، ۱۰(۳۹): ۲۸-۱۳.
• موسی کاظمی، م.1380. توسعۀ پایدار شهر ی: مفاهیم و دیدگاه. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی. شماره62.
• موسوی، د .، نظریان, ا .، زیاری, ی.، مهدوی, م. ۱۳۹۳. سنجش میزان پایداری محله‌های شهری با استفاده از HDI و تکنیک پهنه بندی موریس (نمونه‌ی موردی شهر ملایر). آمایش محیط، ۷(۲۵): ۱۱۰-۸۳.
• موسوی، م.، زارع، ع.، منوچهری، ا.، آهار، ح. 1396. تحلیل اثرات رشد پراکنده رویی شهری بر زیست پذیری محلات شهری (مورد: شهر مراغه) . پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، شماره 31، صص 18-1.
• میمندی پاریزی، ص.، 1396. مطالعه تطبیقی سطح پایداری در محلات قدیم و جدید شهری (نمونه موردی: محلات بافت قدیم و جدید شهر کرمان). آمایش محیط، ۱۰(۳۹): ۱۰۴-۷۷.
• نسترن، م.، قاسمی، و.، ‌هادیزاده زرگر، ص. 1392. ارزیابی شاخص‌های پایداری اجتماعی با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه( ANP). جامعه شناسی کاربردی، شماره 51، صص 173-155.
• یاری حصار، ا.، بدری، ع.، پورطاهری، م.، فرجی سبکبار، ح. 1390. سنجش و ارزیابی پایداری حوزه روستایی کلانشهر تهران. پژوهش‌های روستایی، 2(4): ۱۲۲-۸۹.
• Bahraini, S. M., Izadi, S., & Mofidi, M. (2014). The Approaches and Policies of Urban Renewal from” Urban Reconstruction” to “Sustainable Urban Regeneration. Motaleate Shahri, 3(9), 17-30 [in Persian]
• Colantonio, A & Dixon, T ,(2009), Measuring Socially Sustainable Urban Regeneration in Europe, Oxford Institute for Sustainable Development (OISD), School of the Built Environment, OxfordBrookes University.
• Drakakis-Smith D.,1995, Third World Cities: Sustainable Urban Development, 1, Urban Studies, Vol.32, No. 4-5, PP. 659-677.
• Samuelsson, B. C. Azar, et al. (2004) "From Here to Sustainability–Is the Lisbon/Göteborg agenda delivering?".
• Weingaertner, C and Moberg, A (2011) "Exploring Social Sustainability": Learning from Prespectives on Urban Development and Companies and Products.